Δεν είναι πολλές αυτές οι φορές που ένα πολύ μεγάλο μέρος του πλανήτη, τουλάχιστον αυτό που έχει μια κοσμοπολίτικη προσέγγιση στην πολιτική διαδικασία, πανηγυρίζει. Η εκλογή του Joe Biden, ενός από τους πλέον αξιοπρεπείς αντιπροέδρους στην αμερικανική ιστορία και ο μοναδικός υποψήφιος που όχι μόνο μπόρεσε να κοιτάξει στα μάτια τον Donald Trump, αλλά και να τον κερδίσει, γεμίζει χαρά όλους όσοι αντιλαμβάνονται τον ειδικό ρόλο των ΗΠΑ στις διαδικασίες εξέλιξης του πλανήτη μας. Ισως, δε, όσοι μέχρι το 2016 δεν ήταν σε θέση να αντιληφθούν τη δυναμική της παγκοσμιοποίησης και του μεγέθους της αλληλεξάρτησης να καταλαβαίνουν πλέον ότι οι εξελίξεις στην Ουάσιγκτον αφορούν τη μεγάλη εικόνα του παρόντος αλλά και του μέλλοντός μας, όπου κι αν βρισκόμαστε. Ο Joe Biden όμως ξεκινά την προεδρία του με ένα μειονέκτημα. Οι ΗΠΑ και η ανθρωπότητα περιμένουν τόσο πολλά από τον ίδιο που δημιουργείται αυτομάτως η ετεροβαρής σχέση μεταξύ προσδοκίας και πραγματικότητας.
Ο νέος πρόεδρος έχει πρωτίστως να αντιμετωπίσει την κακή οικονομική κατάσταση όπου οι ΗΠΑ βρίσκονται και δεν οφείλεται μόνο στην πανδημία, αλλά και στο πόσο διαιρεμένη η αμερικανική κοινωνία είναι. Οι σκηνές με τις ένοπλες ομάδες της Ακρας Δεξιάς να παρελαύνουν στους δρόμους πόλεων είναι σημάδι ενός δυστοπικού μέλλοντος αν δεν αντιμετωπιστεί η όλη κατάσταση με τέτοιον τρόπο που η κοινωνία να γυρίσει την πλάτη της σε αυτούς τους περιθωριακούς. Το ίδιο ασφαλώς οφείλει να γίνει και με τις «μόνιμα εξαγριωμένες» ομάδες της Ακρας Αριστεράς. Τα άκρα λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία σε αντίστροφη διαδικασία. Αν δεν «αδειάσει» το περιεχόμενο και των δύο, τότε ένα από τα δυο σημεία θα υπερχειλίσει και η βλάβη θα είναι μεγάλη.
Αλλά και στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ ο κόσμος περιμένει πολλά. Αρχικώς να τονωθεί ξανά το αφήγημα του Διατλαντισμού. Και για να γίνει αυτό θα πρέπει το ΝΑΤΟ να μπει σε μια νέα εποχή. Λυπάμαι που το λέω, αλλά ο σημερινός Γραμματέας της ισχυρότερης στρατιωτικής συμμαχίας στην ιστορία της ανθρωπότητας έχει φανεί κατώτερος των περιστάσεων, οπότε είναι αναγκαίο να ολοκληρώσει τη θητεία του και να βρεθεί ένας νέος επικεφαλής που θα είναι σε θέση να σχηματοποιήσει μια νέα διατλαντική πολιτική που δεν θα περιορίζεται μόνο στα στενά όρια της άμυνας, αλλά θα αφορά και άλλες πτυχές της εφαρμοσμένης πολιτικής.
Ισως κάποιοι αναμένουν εντυπωσιακές μεταβολές και στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεν θα τις δούμε. Τουλάχιστον δεν θα είναι ορατές με γυμνό μάτι. Οι ΗΠΑ δεν θα απαιτήσουν από την Τουρκία να σταματήσει να είναι ένας αναθεωρητικός δρων. Για να είμαστε δίκαιοι με τον Joe Biden, κανείς πρόεδρος των ΗΠΑ δεν ζήτησε ποτέ κάτι τέτοιο από την Αγκυρα. Το σίγουρο είναι όμως ότι σε προσωπικό επίπεδο ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου αντιλαμβάνεται πλήρως τι σημαίνει τουρκικός αναθεωρητισμός και ίσως ως άνθρωπος που έχει αποφοιτήσει από την Αμερικανική Σχολή Ναυτικών Δοκίμων να αντιλαμβάνεται πολύ καλύτερα από πολλούς εκ των προκατόχων του το πόσο ρευστά είναι τα δεδομένα στη θάλασσα, έξω και πέρα από διπλωματικούς σχεδιασμούς και ισορροπίες της στεριάς. Ισως ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να μελετήσει με προσοχή τον τρόπο με τον οποίο κινήθηκε ο νυν υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και δώσει την ευκαιρία σε πρωτοβουλίες όπως η σημαντική υπογραφή ειρήνης μεταξύ Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Ισραήλ να λειτουργήσουν σε πολλαπλασιαστική κλίμακα. Γιατί, αν και η χαρισματική προσωπικότητα του Barack Obama μας έκανε να του συγχωρούμε τα πάντα, εν τούτοις ο δισταγμός που επέδειξε στην αμερικανική εξωτερική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο σε όλα τα επίπεδα είναι καλό να μην υιοθετηθεί και από τον νέο πρόεδρο.
Αν ο Joe Baiden επιτύχει να διαγράψει το φοβικό «Make America Great Again» και δώσει ξανά την ευκαιρία στο Shinning City on the Hill να λάμψει σε διεθνές επίπεδο, τότε τα πράγματα θα είναι καλύτερα για τις ΗΠΑ αλλά και για το σύνολο του δυτικού κόσμου. Και ίσως δημιουργούνται ξανά οι προϋποθέσεις και για τη σημερινή ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης να συνεργαστεί με την Ουάσιγκτον για να επιτευχθεί το πρώτο βήμα του Διατλαντισμού που είναι η οικοδόμηση της πραγματικής οικονομικής ένωσης.
Παρ’ όλη την αισιοδοξία, οι καταστάσεις κάθε άλλο παρά ευνοϊκές είναι. Ο απερχόμενος πρόεδρος δεν αποχωρεί ξεκάθαρα ηττημένος, αφού επέτυχε να ενισχύσει τα νούμερα των υποστηρικτών του. Και αυτό που θα επιδιώξει να κάνει είναι να κεφαλαιοποιήσει αυτό το δεδομένο, με έντονο το στοιχείο της θυματοποίησης, ενισχύοντας τις επαφές του με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ας μην εκπλαγούμε αν δούμε να δημιουργείται μια νέα Διεθνής των Ψεκασμένων που θα καταφέρεται εναντίον της Παγκοσμιοποίησης, της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας και της Προόδου σε όλα τα επίπεδα με πολλαπλασιαστές ισχύος συγκεκριμένους εξευρωπαϊκούς κρατικούς και μη δρώντες. Οι οιωνοί δεν είναι καλοί για τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ, τα προβλήματα υπαρκτά και πολλά, οι απαιτήσεις υπέρογκες αλλά και η υποστήριξη που λαμβάνει ο Joe Biden σε διεθνές επίπεδο είναι πρωτοφανής. Ισως αυτό το δεδομένο να είναι ισχυρό να αντισταθμίσει μέρος των αρνητικών.
*Ο κ. Σπύρος Ν. Λίτσας είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «US Foreign Policy in the Eastern Mediterranean: Power Politics and Ideology Under the Sun» κυκλοφoρεί από τον εκδοτικό οίκο Springer.
