Επειτα από μία τετραετία κατά τη διάρκεια της οποίας οι Ηνωμένες Πολιτείες έγιναν αγνώριστες, η εκλογή του Τζο Μπάιντεν στην προεδρία της χώρας θα στείλει ξεκάθαρα μηνύματα σε όλον τον κόσμο ότι η μετριοπάθεια, η λογική, ο πολιτικός πολιτισμός και ο σεβασμός στο κράτος δικαίου επιστρέφουν, σημειώνει μιλώντας στο «Βήμα» ο Τσαρλς Κάπτσαν.
Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο αναγνωρισμένο Πανεπιστήμιο Georgetown και στέλεχος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας με αρμοδιότητα τα ευρωπαϊκά θέματα στην κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα, ο κ. Κάπτσαν εκτιμά ότι ο νέος πρόεδρος θα προβεί γρήγορα σε ορισμένες κινήσεις που θα αλλάξουν τη σχέση των ΗΠΑ με συγκεκριμένους διεθνείς παίκτες. Ωστόσο, «το έργο του δεν θα είναι εύκολο», καθώς κληρονομεί «μία αδύναμη οικονομία, μία διχασμένη χώρα που υποφέρει από τον κορωνοϊό και έναν κόσμο σε αναταραχή».
Ο αμερικανός καθηγητής είναι ο συγγραφέας του πολύ ενδιαφέροντος βιβλίου για την παράδοση του αμερικανικού απομονωτισμού με τίτλο «Isolationism: A History of America’s Efforts to Shield Itself From the World». Εχοντας υπ’ όψιν μια ξεκάθαρη επιλογή της κυβέρνησης Τραμπ να στραφεί σε πιο απομονωτιστικές πολιτικές, ο Κάπτσαν θεωρεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, εκ του μεγέθους τους και του ρόλου που διαδραματίζουν στο διεθνές σύστημα, δεν μπορούν να αποχωρήσουν ολοκληρωτικά από αυτό αλλά να βρουν μία ενδιάμεση λύση την οποία ο ίδιος ονομάζει «συνετή περικοπή» (judicious retrenchment) των διεθνών δεσμεύσεών τους.
Επιστροφή σε ηγετικό ρόλο
Οπως μας εξηγεί κατά τη συζήτηση που έχουμε μαζί του μέσω Skype, «οι βασικές προτεραιότητες της Ουάσιγκτον στην εξωτερική πολιτική ξεκινούν από την εμπέδωση της άποψης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες επιστρέφουν ως ο ηγέτης της δημοκρατίας και του πλουραλισμού στον κόσμο και στέκονται δίπλα στους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ και αλλού. Επιπλέον, οι ΗΠΑ επιστρέφουν ως μία δύναμη που επιδιώκει τη συνεργασία και όχι τη μονομερή δράση. Αυτό σημαίνει επιστροφή στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, στη συμφωνία με το Ιράν, στην οικοδόμηση συμμαχιών. Και βέβαια», προσθέτει, «η πρώτη προτεραιότητα είναι η συνεργασία για την αντιμετώπιση της πανδημίας με έμφαση στην εύρεση του εμβολίου, στην προμήθεια ιατρικού εξοπλισμού και στην προστασία της υγείας παγκοσμίως».
Προτεραιότητες η Ευρώπη και η Ασία
Στο βιβλίο του, ο Τσαρλς Κάπτσαν καταδεικνύει τρεις βασικούς πυλώνες μιας στρατηγικής «συνετούς περικοπής» διεθνών δεσμεύσεων για τις ΗΠΑ: τον τερματισμό των πολέμων στην περιφέρεια της Ευρασίας (με έμφαση στη Μέση Ανατολή), την έμφαση στη διεθνή συνεργασία και τη συνέχιση της προάσπισης των δημοκρατικών αξιών και θεσμών. Αναφορικά με τον πρώτο πυλώνα, «πρόκειται για ένα σημείο στο οποίο οι απόψεις των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικανών συγκλίνουν», όπως μας λέει. «Απαιτείται όμως ισορροπία μεταξύ υπερεπέκτασης – ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή – και πλήρους αποχώρησης. Δεν μπορούμε να μείνουμε εσαεί σε Αφγανιστάν, Ιράκ, Συρία. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να αφοσιωθούμε στις κεντρικές μας δεσμεύσεις, στην ασφάλεια στην Ευρώπη και στην Ασία. Ορισμένοι», προσθέτει, «ζητούν να γίνουμε «εξωχώριοι εξισορροπιστές» (offshore balancers), να αφήσουμε το ΝΑΤΟ στους Ευρωπαίους. Δεν γίνεται αυτό».
Οπως αναφέρει, «ο Μπάιντεν είναι πεπεισμένος Ατλαντιστής. Νοιάζεται βαθιά για την Ευρώπη, το ΝΑΤΟ «τρέχει στις φλέβες του» κατά κάποιον τρόπο. Είναι ένα ζήτημα στο οποίο οι διαφορές του με τον Τραμπ είναι τεράστιες».
Το αίτημα αύξησης αμυντικών δαπανών
Ωστόσο, ο κ. Κάπτσαν ξεκαθαρίζει ότι ο νέος πρόεδρος θα επαναφέρει, έστω και υπό διαφορετικό τόνο, «το αίτημα προς τους Ευρωπαίους ότι θα πρέπει να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες αλλά και να επωμιστούν περισσότερα στρατηγικά βάρη εντός της Συμμαχίας. Και υπάρχουν ζητήματα στα οποία πρέπει να το πράξουν, όπως η Λιβύη, η Ανατολική Μεσόγειος, η Συρία, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ».
Αναμφίβολα, ο Μπάιντεν «θα εμφανιστεί πιο σκληρός έναντι της Ρωσίας και αναμένω να εμπλακεί πολύ πιο ενεργά διπλωματικά στην Ουκρανία. Οσο για την Κίνα, οι σχέσεις θα είναι δύσκολες σε ένα φάσμα τομέων: ασφάλεια, εμπόριο, ανθρώπινα δικαιώματα – στα οποία ο Μπάιντεν θα δώσει μεγαλύτερη έμφαση από ό,τι ο Τραμπ».
Δεν συμφέρει ΗΠΑ και Τουρκία «να τα σπάσουν»
Από τη συζήτηση με τον κ. Κάπτσαν δεν θα μπορούσε να λείπει ο φάκελος «Τουρκία» – ένας φάκελος τον οποίο και ο ίδιος κλήθηκε να διαχειριστεί όταν υπηρετούσε στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας. «Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι οι σχέσεις μας με την Τουρκία έχουν λάβει κατηφορική πορεία» παραδέχεται ο αμερικανός καθηγητής. «Αυτό ξεκίνησε ήδη από τη διακυβέρνηση Ομπάμα, όταν επελέγη η συνεργασία με τους Κούρδους της Συρίας εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Ωστόσο», προσθέτει, «δεν είναι προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών “τα σπάσουμε” με την Τουρκία, ούτε προς το συμφέρον της Τουρκίας “να τα σπάσει” με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ».
«Αν και δεν θα είναι εύκολο, θα ήταν προτιμότερο να διατηρήσουμε την Τουρκία εντός του ατλαντικού στρατοπέδου. Εχουμε ανάγκη έναν στρατηγικό διάλογο με την Αγκυρα. Ο Ερντογάν αισθάνεται ευάλωτος εξαιτίας της κατάστασης της οικονομίας και ίσως έτσι να εξηγείται η επεκτατική του πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο και στον Καύκασο. Η Τουρκία έχει υπερεπεκταθεί. Νομίζω», υπογραμμίζει, «ότι θα πρέπει να κατευθύνουμε τις φιλοδοξίες της Τουρκίας σε πιο παραγωγικές οδούς. Δείτε π.χ. πώς η παρέμβαση της Τουρκίας βοήθησε στην εξισορρόπηση του Χάφταρ, τον οποίο υποστήριζε η Ρωσία, στη Λιβύη. Αυτό ίσως να είναι ένα θέμα που θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε για να γεφυρώσουμε τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα και τη Γαλλία. Εκτιμώ ότι η Τουρκία δεν θέλει να βγει εκτός δυτικής τροχιάς. Και πιστεύω ότι ο πρόεδρος θα εργαστεί με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Ευρωπαϊκή Ενωση για να τη διατηρήσει σε αυτή».
