Η είδηση της εκλογής του Τζο Μπάιντεν ως 46ου προέδρου των ΗΠΑ και της ιστορικής σημασίας εκλογής της πρώτης γυναίκας και της πρώτης μη λευκής γυναίκας ως αντιπροέδρου στις ΗΠΑ Κάμαλα Χάρις ήρθε ως ανακούφιση στις Βρυξέλλες, στις πρωτεύουσες της ΕΕ και πιθανώς ακόμη και στο Λονδίνο του Brexit. Τερματίζει την εποχή Τραμπ που αύξησε την παγκόσμια αβεβαιότητα και έκανε τον κόσμο πιο επικίνδυνο.
Η αδιαφορία του πρoέδρου Τραμπ για την εθιμοτυπία, η αποστροφή του προς τη διεθνή συνεργασία και η εχθρότητά του προς το ΝΑΤΟ και την ΕΕ τραυμάτισαν τις διατλαντικές σχέσεις, έβλαψαν το παγκόσμιο κύρος της Αμερικής και εμπόδισαν την ανάπτυξη της απαραίτητης διεθνούς συνεργασίας για την αντιμετώπιση της απειλής από την COVID-19.
Tι μπορεί να περιμένει η Ευρώπη;
Τι μπορεί να περιμένει η ΕΕ ρεαλιστικά από μια προεδρία Μπάιντεν; Eυγένεια και προβλεψιμότητα σε έναν κόσμο αυξανόμενης αβεβαιότητας, αλλά η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να περιμένει από τις ΗΠΑ να ενεργήσουν ως από μηχανής θεός για να επιλύσουν τα προβλήματά τους. Ο Μπάιντεν θα θελήσει να αποκαταστήσει τη διατλαντική συνεργασία και να συνεργαστεί με μια αποφασιστική ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο που θα πληρώνουν για την άμυνά τους και θα ενισχύσουν το ΝΑΤΟ, αλλά οι ΗΠΑ δεν θα ενεργήσουν ως συνοριοφύλακας της ΕΕ. Επομένως, η ΕΕ θα πρέπει να σταματήσει να αγνοεί τις γεωπολιτικές αλήθειες και να ασχοληθεί σοβαρά με την άμυνά της. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι ορισμένα προβλήματα στη σχέση ΕΕ – ΗΠΑ ίσως να οξυνθούν.
Η ΕΕ χρειάζεται από τις ΗΠΑ να ενεργοποιήσουν ξανά το παραλυμένο παγκόσμιο σύστημα και να συνταχτούν ολόψυχα με το ΝΑΤΟ. Επιπλέον, η ΕΕ θα ήθελε να δει περισσότερη αμερικανική δραστηριοποίηση στα ανατολικά σύνορά της, στη Mέση Ανατολή και στη Βόρεια Aφρική, καθώς και την εκτόνωση της έντασης στις σχέσεις Κίνας – Αμερικής.
Οι προτεραιότητες Μπάιντεν
Οι προτεραιότητες του Μπάιντεν αφορούν κυρίως την εσωτερική πολιτική. Χρειάζεται να ενώσει την πολιτικά πολωμένη αμερικανική κοινωνία και να μειώσει τις κοινωνικές και φυλετικές ανισότητες, να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς, να αντιμετωπίσει την COVID-19 και να ανοικοδομήσει την οικονομία.
Ταυτόχρονα, επιθυμεί να αποκαταστήσει την πολυμέρεια στις διεθνείς σχέσεις, να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα την άνοδο της Κίνας καθώς και τις ρωσικές προκλήσεις. Ο Μπάιντεν θα επιδιώξει επίσης να βρει μια χρυσή τομή για να επιλύσει τα προβλήματα που προέρχονται από την κλιματική αλλαγή και την ενεργειακή ασφάλεια και να επιτύχει οικονομική ανάπτυξη και επέκταση του διεθνούς εμπορίου.
O Mπάιντεν και το ΝΑΤΟ
Αυτό που θα προσφέρει ο Μπάιντεν στην ΕΕ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στο ΝΑΤΟ είναι ότι καταλαβαίνει πώς λειτουργεί η διπλωματία και αναγνωρίζει ότι η ασφάλεια και η οικονομική ανάπτυξη επιτυγχάνονται πιο εύκολα μέσω της διεθνούς συνεργασίας. Η στάση του εναντίον του απαρτχάιντ, η μακροχρόνια και γόνιμη θητεία του στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας και ως αντιπροέδρου του Μπαράκ Ομπάμα αποκαλύπτουν ένα υποστηρικτή των θεσμών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που θα επιδιώξει να συνεργαστεί με άλλες δημοκρατικές δυνάμεις.
Ο Μπάιντεν πιστεύει στη Δύση και στις συμμαχίες. Σέβεται το ΝΑΤΟ και θεωρεί την ΕΕ ως «απαραίτητο εταίρο». Δεν θα χρησιμοποιήσει το Ηνωμένο Βασίλειο για να βλάψει την ΕΕ. Δεν ορίζει την εθνική ασφάλεια τόσο στενά όσο ο προκάτοχός του. Θα επιστρέψει στη Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή και έχει υποσχεθεί ότι «εάν το Ιράν επιστρέψει στην αυστηρή τήρηση τηςπυρηνικής συμφωνίας, οι ΗΠΑ θα επανέλθουν επίσης». Θα επιθυμούσε να περιορίσει τον ρωσικό επεκτατισμό. Η πολιτική του στην Ανατολική Μεσόγειο θα εξαρτηθεί από τη στάση του προέδρου Ερντογάν προς τη Ρωσία. Ο Μπάιντεν είναι φίλος της Ελλάδας, αλλά η Τουρκία θα παραμείνει ο ακρογωνιαίος λίθος για οποιαδήποτε πολιτική απέναντι στη Ρωσία, οπότε, αν η Τουρκία επανέλθει σε φιλο-δυτική τροχιά, τόσο η Ελλάδα όσο και το Ισραήλ ενδέχεται να βρεθούν υπό πίεση.
Η σύνθεση της Γερουσίας
Η επιτυχία της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής του εξαρτώνται από τη σύνθεση της Γερουσίας των ΗΠΑ που δεν θα γίνει γνωστή έως τις 5 Ιανουαρίου 2021. Μια κυβέρνηση Μπάιντεν θέλει μια ΕΕ η οποία να είναι σε θέση να αντισταθεί στον επιθετικό αναθεωρητισμό της Ρωσίας, της Τουρκίας και του Ιράν. Ομως, η αναταραχή στο διεθνές σύστημα έχει εξωθήσει την ΕΕ – μια ήπια δύναμη (soft power) – σε μια πολιτική κατευνασμού προς όλες τις εξωτερικές απειλές που αντιμετωπίζει. Οι προσπάθειες της ΕΕ στην εξωτερική πολιτική συνεχίζουν να είναι άτολμες και κατακερματισμένες. Τα βραχυπρόθεσμα οικονομικά συμφέροντα εξακολουθούν να υπερτερούν του μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού.
Η Μέση Ανατολή
Η προσέγγιση του Μπάιντεν προς τη Μέση Ανατολή πιθανόν να είναι πιο χαλαρή από ό,τι επιθυμεί η ΕΕ. Εχει περιγράψει την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τον αμερικανικό στρατό από τη Βόρεια Συρία ως «προδοσία συμμάχων» και ως «καταστροφική για την ηθική ανωτερότητα των ΗΠΑ». Ωστόσο, και ο Μπάιντεν επιθυμεί να «τερματίσει τους αιώνιους πολέμους». Η Ευρώπη θα πρέπει να βρει τρόπους να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους κινδύνους που ελλοχεύουν στην προβληματική γειτονιά της. Ο Μπάιντεν θα θελήσει η ΕΕ να είναι πιο εμφατική σε θέματα προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσον αφορά την Κίνα, καθώς και τα «προβληματικά ευρωπαϊκά κράτη», όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία.
Επίσης αναμένει από την ΕΕ μια πιο σθεναρή προσέγγιση στην οικονομική διείσδυση της Κίνας. Τα θέματα οικονομικής και τεχνολογικής συνεργασίας θα αποτελέσουν σημεία τριβής μεταξύ της ΕΕ και της διοίκησης Μπάιντεν. Δεν θα χρησιμοποιήσει τον κενό όρο «America First», αλλά και αυτός θα επιδιώξει «δίκαιες συμφωνίες», να διορθώσει τις ανισότητες στο εμπόριο μεταξύ των δύο μπλοκ, ιδίως στη γεωργία και στη βιομηχανία. Ενδέχεται να υπάρξουν περιθώρια στενής οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ, της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου από τον επαναπροσδιορισμό της οικονομίας των ΗΠΑ. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι πόση ανοχή διατίθενται να δείξουν η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο προς τις ΗΠΑ.
Οι σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο
Οι σχέσεις των ΗΠΑ με το Ηνωμένο Βασίλειο πιθανόν να γίνουν πιο ακανθώδεις. Οι διαπραγματεύσεις για μια νέα εμπορική συμφωνία μεταξύ των δύο θα δείξει στο Ηνωμένο Βασίλειο τη σκληρή πραγματικότητα των διαπραγματεύσεων ενός μεμονωμένου κράτους με έναν οικονομικό κολοσσό όπως οι ΗΠΑ. Η κυβέρνηση Τζόνσον θα χρειαστεί να επιδείξει εξαιρετική ευελιξία σε μια δύσκολη στιγμή καθώς τελειώνει η μεταβατική περίοδος του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ωστόσο, η νίκη του Μπάιντεν μπορεί και να λειάνει τον δρόμο για μια «συμφωνία». Ο Μπάιντεν δεν θα αναζητήσει το MAGA (Make America Great Again). Αντίθετα, στόχος του είναι να διατηρήσει την Αμερική μεγάλη και τόσο η ΕΕ όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να συνεργαστούν με αυτή την πραγματικότητα.
