Αυξάνονται οι γυναικοκτονίες στη Γερμανία

Ήταν Φεβρουάριος πριν από σχεδόν δύο χρόνια, όταν ο πρώην σύντροφος μιας 35χρονης γιατρού έμπηξε το μαχαίρι στο σώμα της 18 φορές. Η γυναίκα πέθανε λίγο λεπτά αργότερα στο δρόμο, μπροστά από την πόρτα του σπιτιού της. Η Γιούλια Σέφερ ήταν τότε εισαγγελέας στην Φρανκφούρτη. Κλήθηκε αμέσως στον τόπο του εγκλήματος. Γυρίζοντας νοερά σε εκείνη την τραγική ημέρα λέει ότι επρόκειτο για μια κλασσική περίπτωση.

“Είχαν σχέση, που όμως δεν μπορούσε να κρατήσει. Ο δράστης προσπαθούσε για ένα διάστημα να την ξανακερδίσει. Σε αυτή τη φάση χρησιμοποίησε βία. Το θύμα κατήγγειλε τον δράστη, κατέθεσε μήνυση σε βάρος του,  επιβλήθηκε απαγόρευση επικοινωνίας. Την ημέρα της ειδεχθούς πράξης, ο μετέπειτα δράστης περίμενε για ώρες το θύμα έξω από το σπίτι του. Και όταν η γυναίκα του είπε ότι η σχέση τους τελείωσε οριστικά και αμετάκλητα, ο δράστης έβγαλε μαχαίρι και την σκότωσε”.

Βία μέχρι θανάτου, επειδή είναι γυναίκα

Το περιστατικό δεν είναι μεμονωμένο. Στη Γερμανία καθημερινά επιχειρεί ένας άνδρας να σκοτώσει την νυν ή πρώην σύντροφό του. Κάθε τρίτη ημέρα το πετυχαίνει. “Η δολοφονία ενός συντρόφου δεν συμβαίνει από τη μια μέρα στην άλλη” επισημαίνει η Γιούλια Σέφνερ, η οποία στο μεταξύ είναι επικεφαλής του Συντονιστικού Κέντρου της ΄Εσσης κατά της οικιακής βίας. “Συνήθως πρόκειται για την κορύφωση μιας μακρόχρονης διαδικασίας, γιατί η οικιακή βία ξεκινά με προσβολές, ταπεινώσεις, ακόμη και με άσκηση οικονομικών πιέσεων”. Οργανώσεις προάσπισης γυναικείων δικαιωμάτων καταγγέλλουν τον τρόπο που περιγράφουν τα γερμανικά ΜΜΕ τις δολοφονίες γυναικών χρησιμοποιώντας λέξεις, όπως οικογενειακή τραγωδία, ερωτικό δράμα, ή δράμα ζηλοφθονίας. Η Βανέσα Μπελ από την οργάνωση γυναικών «Terre des Femmes“ τονίζει ότι αυτές οι λέξεις επηρεάζουν τον τρόπο, με τον οποίο κατηγοριοποιούνται αυτά τα εγκλήματα ως προσωπική υπόθεση, ως μεμονωμένα γεγονότα και όχι ως ένα πρόβλημα που αφορά ολόκληρη την κοινωνία. “Συνεχίζει να είναι ένα μεγάλο θέμα ταμπού στη Γερμανία” λέει η Μπελ. “Η γκρίζα ζώνη είναι μεγάλη, τα στατιστικά στοιχεία αντικατοπτρίζουν μόνο πράξεις βίας που έχουν καταγγελθεί ή που έχουν κολαστεί ποινικά. Αλλά έρευνα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο από το 2014 δείχνει ότι μόνο μια στις τρεις περιπτώσεις οικιακής βίας καταγγέλλεται στην αστυνομία”.

Στην περίπτωση της άτυχης γιατρού στην Φρανκφούρτη που έχασε τη ζωή της από μαχαίρι, ο δράστης καταδικάστηκε σε ισόβια για δολοφονία. Σε πολλές άλλες περιπτώσεις οι δικαστές στη Γερμανία είναι πιο προσεκτικοί. Συχνά καταδικάζουν τους δράστες για ανθρωποκτονία, που επισείει ποινή φυλάκισης μέχρι δέκα χρόνων. Το δικαστήριο εξετάζει όλες τις παραμέτρους και τις συνθήκες μιας υπόθεσης. Υπάρχουν δικαστές που λαμβάνουν υπόψη τους την συναισθηματική φόρτιση του κατηγορούμενου μειώνοντας την ποινή. Που από την άλλη σημαίνει ότι αναγνωρίζεται στο δράστη ότι υπέστη ο ίδιος βλάβη, με το να σκοτώσει τη γυναίκα, που αγαπά.

Δολοφονία ή ανθρωποκτονία;

Πολλοί δικαστές στην αιτιολόγηση της καταδικαστικής απόφασης παραπέμπουν σε απόφαση του εφετείου από το 2008, σε μιαν υπόθεση που μια γυναίκα έχασε τη ζωή της από χέρι του πρώην συντρόφου της μετά από χωρισμό. Το δικαστήριο δεν διαπίστωσε ούτε πρόθεση, ούτε ταπεινά κίνητρα, δύο βασικές προϋποθέσεις για την καταδίκη του δράστη σε ισόβια. Αντ’ αυτού οι δικαστές κατέληξαν στη διαπίστωση ότι “ο χωρισμός προκλήθηκε από το θύμα της επίθεσης και ότι ο κατηγορούμενος οδηγήθηκε στην πράξη για να μην χάσει, τον άνθρωπο που ήθελε να κρατήσει“. Το πρόβλημα αυτής της διατύπωσης είναι η “απόδοση ενός είδους μομφής στο θύμα, μια που το δικαστήριο αποδέχεται το επιχείρημα ότι μια γυναίκα χάνει τη ζωή της, επειδή ο δράστης δεν θέλει να της αναγνωρίσει το δικαίωμα να ζει μιαν ανεξάρτητη ζωή με ανεξάρτητες αποφάσεις”, τονίζει η Λέονι Στάινλ από το Σύνδεσμο Γερμανών Νομικών. “Ένα τέτοιο έγκλημα όμως αποτελεί συνέπεια κτητικών συμπεριφορών του συντρόφου και αδικοπραξίας με βάση το φύλο, για δολοφονία μιας γυναίκας, επειδή είναι γυναίκα, γυναικοκτονία, (Femizide), κι αυτό προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια”.

Η Στάινλ υπενθυμίζει ότι στην πράξη ακολουθείται η ίδια αρχή και σε ό,τι αφορά τα εγκλήματα τιμής, όπου γυναίκες και κορίτσια δολοφονούνται από συγγενείς τους επειδή ατίμασαν την οικογένειά τους. Πρόκειται για εκδήλωση πατριαρχικών αξιώσεων για κατοχή και στις δύο περιπτώσεις, τόσο στους φόνους τιμής όσο και στους φόνους συντρόφων από ζήλια. “Εάν όμως διαβάσουμε τη δικονομία, θα διαπιστώσουμε ότι στη Γερμανία οι γυναικοκτονίες εντάσσονται σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια και τιμωρούνται με αυστηρότερες ποινές” επισημαίνει η Στάιν. “Οι γυναικοκτονίες θεωρούνται στη Γερμανία ως ένα πρόβλημα που εντοπίζεται περισσότερο σε θρησκευτικές ή εθνικές μειονότητες”. “Αλλά στην πραγματικότητα τα 2/3 των δραστών είναι γερμανοί υπήκοοι”. Η Βανέσα Μπελ από το γυναικείο τμήμα της οργάνωσης “Terre des Femmes“ είναι της άποψης ότι βία κατά γυναικών ασκείται σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και ομάδες και θα πρέπει να απαγορευτεί παντού και αποτελεσματικά. Και η νομικός Γιούλια Σέφερ συμπληρώνει ότι “η οικιακή βία συναντάται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, και δεν αφορά σε θρησκεία, εθνικότητα ή μόρφωση. Και ο καθένας θα πρέπει να βλέπει και να προσφέρει βοήθεια, αντί να οχυρώνεται πίσω από το επιχείρημα ότι πρόκειται για οικογενειακή υπόθεση που δεν τον αφορά”.

‘Εχει μείνει πίσω η Γερμανία

Του χρόνου ομάδα εμπειρογνωμόνων θα εξετάσει τις προόδους που έχουν γίνει στη Γερμανία σε θέματα ποινικής δίωξης εγκλημάτων σε βάρος γυναικών. Γυναικείες οργανώσεις ελπίζουν ότι θα εντατικοποιηθεί η επιμόρφωση δικαστών και αστυνομικών, έτσι ώστε να συμπεριληφθεί ψυχολογική και νομική συμβουλευτική στήριξη σε θύματα γυναίκες. Το 2018 η Γερμανία επικύρωσε τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Η σύμβαση αναγνωρίζει τη γυναικοκτονία ως δομικό, κοινωνικό πρόβλημα, επικεντρώνεται στην προστασία του θύματος και προτείνει μέτρα που θα πρέπει να υιοθετηθούν και από το γερμανικό δικαιικό σύστημα.

“Η Γερμανία θέλει να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στον αγώνα κατά της βίας με βάση το φύλο, αλλά έχει μείνει πίσω” διαπιστώνει η Λέονι Στάινλ. “Πολλοί στη Γερμανία πιστεύουν ότι οι γυναικοκτονία – αν μπορούν καταρχήν να καταλάβουν τον όρο – αφορά αποκλειστικά σε εγκλήματα στο Μεξικό, όπου γυναίκες πέφτουν θύματα απαγωγής, βιασμού και ακρωτηριασμού γυναικείων γεννητικών οργάνων. Την ώρα που σε άλλες χώρες χιλιάδες κατεβαίνουν στους δρόμους για να διαδηλώσουν κατά της γυναικοκτονίας, στη Γερμανία δεν έγινε εφικτή μια γενικότερη κινητοποίηση, ίσως σε αυτό το σημείο να διδαχθεί πολλά η Γερμανία από άλλες χώρες”.

Ρήνα Γκόλντενμπεργκ/Λίζα Χένελ
Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου