Η αποτρόπαιη δολοφονία της 50χρονης μητέρας από την Αγία Βαρβάρα σόκαρε την κοινή γνώμη όταν έγινε γνωστό ότι οι δράστες είναι τρεις ανήλικοι, μεταξύ των οποίων και η 15χρονη κόρη της άτυχης γυναίκας, η οποία, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, βρισκόταν σε διπλανό δωμάτιο και άκουγε τις φωνές της μητέρας της.
Για τα ελληνικά δεδομένα η δολοφονία γονέα από το ανήλικο παιδί του είναι σπάνιο φαινόμενο. Ωστόσο δεν είναι η πρώτη φορά που περιστατικό ακραίας παραβατικότητας ανηλίκων βλέπει το φως της δημοσιότητας, προκαλώντας ερωτήματα για το τι μπορεί να «βγάλει» εκτός ορίων τους εφήβους και να τους οδηγήσει ακόμα και στη δολοφονία των ίδιων τους των γονιών.
Αύξηση κρουσμάτων τα τελευταία χρόνια
Σύμφωνα με τα δεδομένα, στην Ελλάδα οι ανήλικοι ως δράστες εγκλημάτων καταλαμβάνουν ένα μικρό μέρος της συνολικής εγκληματικότητας. Ωστόσο την τελευταία πενταετία παρατηρείται αύξηση των αδικημάτων βίας και ταυτόχρονη μείωση του ορίου ηλικίας των ανήλικων παραβατών. Οι ανθρωποκτονίες από πρόθεση πάντως βρίσκονται στο τέλος της λίστας με τα συνήθη αδικήματα που διαπράττουν ανήλικοι.
Η εφηβική παραβατικότητα είναι πολυδιάστατη και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, λένε οι ειδικοί. Τα ενδοοικογενειακά προβλήματα, η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, η εγκατάλειψη του σχολείου είναι μόνο μερικοί από τους παράγοντες που μπορεί να μετατρέψουν τους ανηλίκους σε παραβάτες.
Ψυχολογικές συνθήκες
«Θα μπορούσαμε να ορίσουμε τρεις ψυχολογικές συνθήκες που μπορεί να ωθήσουν ένα παιδί σε εγκληματική πράξη εναντίον του γονιού: η κακοποίηση και παραμέλησή του, η ψυχιατρική διαταραχή και η σοβαρή αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας και συμπεριφοράς του» εξηγεί στο «Βήμα» η κυρία Ιλια Ν. Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο. Μάλιστα, στην τελευταία περίπτωση, το παιδί φαίνεται να μην έχει αναστολές και ενοχές για αυτό που πράττει αλλά να διαθέτει νοητική διαύγεια για την πράξη του.
«Σε τέτοιες περιπτώσεις, το άτομο μπορεί να έχει και συνεργούς για την επιτέλεση της εγκληματικής πράξης. Σε άλλες, ενδέχεται να υποκινείται από τον φίλο του (σ.σ.: αγόρι/κορίτσι) για να υλοποιήσει αυτή την πράξη. Οταν οι έφηβοι εμπλέκονται με παραβατικές παρέες, μπορεί να οδηγηθούν σε εγκληματικές πράξεις, γιατί παρασύρονται εύκολα και επηρεάζονται πολύ από την ομάδα των συνομηλίκων. Ετσι, μπορεί να οδηγηθούν, χωρίς να το καταλάβουν, σε πράξεις που πιθανά, υπό το κράτος της νηφαλιότητας και της οικογενειακής επιτήρησης και καθοδήγησης, δεν θα οδηγούνταν» καταλήγει η κυρία Θεοτοκά.
Ακραία μορφή ενδοοικογενειακής βίας
Σύμφωνα με την κυρία Βασιλική Αρτινοπούλου, καθηγήτρια Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, το εν λόγω έγκλημα αποτελεί μια ακραία μορφή ενδοοικογενειακής βίας που αποκλίνει από την κλασική αναπαράσταση της ενδοοικογενειακής βίας με θύματα συντρόφους και παιδιά.
«Μας ξενίζει το γεγονός ότι η ανθρωποκτονία έχει ως θύμα τη μητέρα, στην εικόνα της οποίας συνυπάρχουν σαφείς κοινωνικοί ρόλοι και συμβολισμοί» σχολιάζει η κυρία Αρτινοπούλου. «Εδώ έχουμε μια ακραία μορφή βίας που οδηγεί στον θάνατο από το παιδί προς τον γονιό. Χωρίς να υπεισέρχομαι στις λεπτομέρειες της διάπραξης του εγκλήματος, που ακόμη είναι υπό διερεύνηση, ωστόσο στη συγκεκριμένη περίπτωση αντανακλώνται εξαιρετικά φτωχές διαπροσωπικές οικογενειακές σχέσεις, συγκρούσεις, έλλειμμα επικοινωνίας και πολλαπλά ζητήματα που δεν έτυχαν έγκαιρης και κατάλληλης διαχείρισης» συμπληρώνει.
Η σημασία των επιλογών
Η καθηγήτρια Εγκληματολογίας τονίζει την «ευαλωτότητα» των ανηλίκων απέναντι σε εξωτερικές επιρροές και τη σημασία ταυτόχρονα των επιλογών των ανηλίκων σε αυτό το αναπτυξιακό και ηλικιακό στάδιο. «Οι ανήλικοι είναι “υπό διαμόρφωση” προσωπικότητες. Αναζητούν την ταυτότητά τους, πειραματίζονται και ενίοτε παρεκκλίνουν από τους κοινωνικούς κανόνες στο πλαίσιο μιας διαδικασίας αμφισβήτησης και προσδιορισμού της ταυτότητάς τους.
Γνωρίζουμε επίσης από τις έρευνες ότι η επίδραση των συνομηλίκων σε αυτό το στάδιο είναι σημαντική, συχνά περισσότερο σημαντική από τον ρόλο της οικογένειας. Οι ομάδες ανήλικων παραβατών που συμμετέχουν ολοένα και συχνότερα στη συνολική εγκληματικότητα με τη διάπραξη βίαιων εγκλημάτων (σ.σ.: σαφής τάση τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας) αποτυπώνει αυτή ακριβώς την επίδραση, καθώς και την υιοθέτηση σαφών αντικοινωνικών συμπεριφορών και προτύπων» καταλήγει.
