Οι αμερικανικές εκλογές διεξάγονται σε συνθήκες ακήρυκτου πολέμου. Η Αμερική θρηνεί σχεδόν 250.000 νεκρούς. Περισσότερους από όσους θρήνησε αθροιστικά στο Βιετνάμ, στο Αφγανιστάν και τους δύο πολέμους στο Ιράκ. Πληρώνει υψηλό τίμημα γιατί, σε μεγάλο βαθμό, ο πρόεδρός της υποτίμησε, ολιγώρησε και εν τέλει επέλεξε να αψηφήσει τον κίνδυνο της πανδημίας.
Ο Τραμπ, παρά το γεγονός ότι προσβλήθηκε και ο ίδιος από τον ιό, βρίσκεται σε άρνηση. Εξακολουθεί να υποτιμά τον κίνδυνο, παραποιεί τα στοιχεία, δημιουργεί φρούδες ελπίδες. Αντιστρατεύεται τις επιταγές της επιστήμης και επιμένει στο αφήγημα που έχει χτίσει στο φαντασιακό υποσυνείδητο των οπαδών του. Το αφήγημα της ισχυρής Αμερικής, της ισχυρής οικονομίας, του άτρωτου ηγέτη.
Η προεκλογική τακτική
Το ηγετικό προφίλ του Τραμπ είναι χτισμένο στα καλούπια των τηλεευαγγελιστών, όπως ο Jerry Falwell ή ο Jim και η Tammy Baker. Οπως και οι τηλεευαγγελιστές, απευθύνεται στο θυμικό, σε πιστούς, όχι σε ορθολογικούς πολίτες. Ο τζακσονικός λαϊκισμός του, το πομπώδες decorum από τα reality shows και η ανταλλακτική νοοτροπία του κτηματομεσίτη στοιχειοθετούν την πολιτική του αρματωσιά. Προσπαθεί να προσηλυτίσει πολίτες δυσαρεστημένους από το σύστημα, που άφησε πίσω η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογική επανάσταση, και να τους μετατρέψει σε πιστούς. Κυβερνάει αναπαράγοντας τη συνωμοσιολογία και τις δεισιδαιμονίες του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Παράλληλα, υποδαυλίζει τις κοινωνικές αναταραχές και δαιμονοποιεί τους αντιπάλους του. Η πόλωση και ο διχασμός είναι το πολιτικό του καύσιμο, γιατί είναι η συγκολλητική ουσία της εκλογικής του βάσης.
Αυτή ήταν και η προεκλογική του τακτική. Δεν ξεδίπλωσε ούτε πρόγραμμα ούτε όραμα για την επόμενη τετραετία. Δεν ανέλαβε καν την ευθύνη των χειρισμών για την πανδημία. Το αφήγημά του είναι ότι η Αμερική είναι ισχυρότερη από ποτέ, έχει την ισχυρότερη οικονομία, ξεπερνάει την πανδημία, και ο ίδιος είναι ο καλύτερος πρόεδρος των ΗΠΑ μετά τον Λίνκολν. Η νομιμοποίηση της εξουσίας του δεν στηρίζεται σε βεμπεριανά ορθολογικά κριτήρια αλλά στη δημοφιλία της cult πολιτικής του περσόνας.
Η ηγέτιδα δύναμη της Δύσης, που βασίστηκε και προήγαγε τον ορθολογισμό, την καινοτομία και τις επιστήμες, έχει ίσως την πλέον σκοταδιστική ηγεσία της ιστορίας της. Η πολιτική λογική λέει ότι ο Τραμπ θα ηττηθεί στις εκλογές. Θα ηττηθεί πρωτίστως για τον τρόπο που διαχειρίστηκε την πανδημία και δευτερευόντως από τον Μπάιντεν. Ο αντισυστημικός του λόγος δεν πείθει το ίδιο ύστερα από τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης. Οι επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομία, οι φυλετικές διακρίσεις και το ακραία πολωτικό και διχαστικό κλίμα έχουν δημιουργήσει κόπωση στην αμερικανική κοινωνία.
Ο Τραμπ ως σύμπτωμα μιας βαθιάς δομικής κρίσης
Το ανησυχητικό είναι ότι ο Τραμπ, για πρώτη φορά στην ιστορία της Αμερικής, προεξοφλεί νοθεία στις εκλογές και αφήνει να αιωρείται ότι δεν θα αποδεχθεί το αποτέλεσμα αν χάσει. Χτίζει προσεκτικά μια νομιμοποιητική βάση αμφισβήτησης του αποτελέσματος. Εάν η ήττα του είναι σαρωτική, δεν θα έχει πολλά περιθώρια αντίδρασης. Εάν όμως είναι οριακή, τότε είναι πολύ πιθανόν η Αμερική να αντιμετωπίσει συνταγματική κρίση.
Σε κάθε περίπτωση ο Τραμπ είναι το σύμπτωμα και ο επιταχυντής μιας βαθιάς δομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η Αμερική. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογική επανάσταση εκτόξευσαν τις ανισότητες και θάμπωσαν το αμερικανικό όνειρο. Οι οικονομικές ανισότητες, οι φυλετικές διακρίσεις, η εργαλειοποίηση των ταυτοτικών πολιτικών έχουν ρηγματώσει τη συνοχή της αμερικανικής κοινωνίας. Το κύρος των ΗΠΑ στο εξωτερικό έχει πληγεί.
Θα χρειαστεί πολύ περισσότερο από μια αλλαγή στον Λευκό Οίκο για να αντιμετωπιστούν τα αίτια της πολύπλευρης κρίσης. Εάν οι εκλογές φέρουν ένα «μπλε κύμα», δηλαδή τον έλεγχο του Λευκού Οίκου αλλά και του Κογκρέσου από τους Δημοκρατικούς, τα πράγματα θα είναι ευκολότερα. Ακόμα όμως και στο ιδανικό σενάριο για τους Δημοκρατικούς, ο Μπάιντεν θα έχει να ανέβει ένα βουνό για να επουλώσει τις πληγές της Αμερικής και να την οδηγήσει στην ανάκαμψη.
Ο κ. Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής στην Εδρα Κωνσταντίνος Καραμανλής, στη Σχολή Fletcher του Πανεπιστημίου Tufts, πρώην υπουργός.
