Στα μαζικά τεστ κορωνοϊού στρέφονται οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, σε μια προσπάθεια ελέγχου του απειλητικού δεύτερου πανδημικού κύματος. Σε πολλές περιπτώσεις, επιχειρούν να εξετάσουν μεγάλες μερίδες του πληθυσμού μέσα στην ίδια ημέρα, ελπίζοντας πως έτσι θα καταφέρουν να συγκρατήσουν την πανδημία που τις ανάγκασαν να επιβάλουν επώδυνα lockdown κατά τη διάρκεια της άνοιξης.

Από την Παρασκευή, η Βρετανία ζητά κάθε πολίτη του Λίβερπουλ να υποβληθεί σε τεστ κορωνοϊού, όπως ανακοίνωσε η κυβέρνηση την Τρίτη. Ο στρατός θα αναλάβει την οργάνωση και, αν τα τεστ αποδειχθούν χρήσιμα, το πρόγραμμα θα επεκταθεί και σε άλλες μεγάλες πόλεις.

«Είναι ακόμη αρχή, όμως αυτού του είδους τα μαζικά τεστ ενδέχεται να αποδειχθούν ένα ισχυρό νέο όπλο στη μάχη μας εναντίον του κοροναϊού», τόνισε ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο, το γραφείο του Τζόνσον απέστειλε συμβούλους στη Σλοβακία, όπως αναφέρουν αξιωματούχοι της χώρας της κεντρικής Ευρώπης, για να παρατηρήσουν τη διενέργεια ενός από τα πιο φιλόδοξα προγράμματα τεστ στην Ευρώπη.

Το παράδειγμα της Σλοβακίας

Το Σάββατο και την Κυριακή, η Σλοβακία προσπάθησε να εξετάσει το σύνολο του ενήλικου πληθυσμού της ή κάθε πολίτη ηλικίας 10 έως 65 ετών. Τα κρούσματα στη χώρα, που συνορεύει με την Τσεχία, μία από τις πλέον πληγείσες χώρες στην Ευρώπη, αυξάνονται διαρκώς, ενώ εδώ και μια εβδομάδα έχει επιβληθεί εκ νέου lockdown.

«Είμαστε σε τόσο κακή κατάσταση που δεν έχουμε τίποτα να χάσουμε», δήλωσε σχετικά ο Σλοβάκος υπουργός άμυνας, Γιάροσλαβ Ναντ, υπό την επίβλεψη του οποίου ο στρατός της χώρας ανέλαβε την οργάνωση των πανεθνικών τεστ.

Περίπου 3,6 εκατ. πολίτες εξετάστηκαν από τους περίπου 4 εκατ. αυτής της ηλικιακής κατηγορίας, ενώ 38.000 τεστ επέστρεψαν θετικά. «Η οργάνωση του προγράμματος έμοιαζε σχεδόν αδύνατη, όμως φαίνεται ότι κατά κάποιο τρόπο τα καταφέραμε», δήλωσε ο Ναντ.

Προσδ0κίες των κυβερνήσεων και αμφιβολίες των ειδικών

Στο Βέλγιο, οι αρχές έχουν ζητήσει από τους ειδικούς να δημιουργήσουν μοντέλα για το κατά πόσον ένα πρόγραμμα τεστ όπως αυτό της Σλοβακίας μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση της πανδημίας. Ο κοροναϊός εξαπλώνεται στο Βέλγιο με ταχύτητες που ξεπερνούν τις ικανότητες ιχνηλάτησης των συστημάτων επιτήρησης της χώρας, τονίζει στη Wall Street Journal ο Χέρμαν Γκούσενς, καθηγητής μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Άντβερπ και σύμβουλος της κυβέρνησης. Η ιδέα έχει συζητηθεί σε συσκέψεις του ΝΑΤΟ, αλλά και μεταξύ των ηγετών της ΕΕ.

Η ιδέα της ταυτόχρονης εξέτασης όλης της κοινότητας έχει προκαλέσει ανάμεικτες αντιδράσεις στους επιδημιολόγους της Ευρώπης, ορισμένοι εκ των οποίων αμφισβητούν αν αυτή είναι η καλύτερη δυνατή χρήση των τεστ, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για τακτικές εξετάσεις στο προσωπικό της πρώτης γραμμής (υγειονομικούς υπαλλήλους, αστυνομικούς και προσωπικό οίκων ευγηρίας).

Οι συστάσεις του ΠΟΥ ενθαρρύνουν τις κυβερνήσεις να ιχνηλατούν τους πολίτες με βάση τα κρούσματα, και όχι να ζητούν από εκατοντάδες χιλιάδες – ή και εκατομμύρια – πολίτες να εξεταστούν ταυτόχρονα. Όμως αυτού του είδους η ιχνηλάτηση έχει αποτύχει στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, εν μέρει επειδή πλέον υπάρχουν τόσο πολλά ενεργά κρούσματα, ώστε οι εργαζόμενοι ιχνηλάτησης να μην προλαβαίνουν να τα «ακολουθήσουν» όλα.

«Τα ίδια τα τεστ δεν εμποδίζουν την εξάπλωση»

Η αύξηση των τεστ δεν απαντά και σε ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της Ευρώπης γύρω από την πανδημία: Οι πολίτες που εκτίθενται στον κοροναϊό, συνήθως παραβιάζουν τις οδηγίες αυτοαπομόνωσης για δέκα ημέρες, όπως έχουν δείξει πρόσφατες έρευνες.

«Τα ίδια τα τεστ δεν εμποδίζουν την εξάπλωση του ιού», προειδοποιεί η Έμμα Χόντκροφτ, μοριακή επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης στην Ελβετία, μιλώντας στην WSJ. «Τα τεστ μας δίνουν ένα εργαλείο, βάσει του οποίου μπορούμε να βοηθήσουμε τους πολίτες να πάρουν σωστές αποφάσεις».

Η Κίνα έχει καταφέρει να περιορίσει εξάρσεις εξετάζοντας ολόκληρες πόλεις. Τον περασμένο μήνα, εξέτασε σχεδόν 9 εκατ. κατοίκους στην παραλιακή πόλη Τσινγκτάο, τρεις ημέρες μετά τον εντοπισμό τριών κρουσμάτων. Η κυβέρνηση εξέτασε και ολόκληρη την πόλη Κασγκάρ (4,7 εκατ. κάτοικοι), μετά τον εντοπισμό μόλις ενός ασυμπτωματικού κρούσματος.

Η Κίνα έκανε χρήση τεστ PCR που αναζητούν ιικό RNA και θεωρούνται εξαιρετικά ακριβή.

Στην Ευρώπη, τα εργαστήρια που διενεργούν αυτού του είδους τα τεστ δέχονται αφόρητες πιέσεις, με τα αποτελέσματα να καθυστερούν επί ολόκληρες ημέρες. Αντί για αυτά, οι κυβερνήσεις πλέον αγοράζουν τα φθηνότερα και πιο γρήγορα – αλλά λιγότερο ακριβή – τεστ αντιγόνων, τα οποία δεν χρειάζεται να αναλυθούν από εργαστήρια, ενώ δίνουν αποτελέσματα εντός 10 έως 30 λεπτών. Τα τεστ αντιγόνων δεν καταφέρουν να διαγνώσουν το 2%-16% των κρουσμάτων.

Το πείραμα της Σλοβακίας, μιας χώρας με πληθυσμό 5,5 εκατ., δείχνει τις δυνατότητες των εκτεταμένων τεστ – αλλά και τα όριά τους.

Η χώρα ξεκίνησε να εξετάζει όλους τους ενήλικες κατοίκους τεσσάρων από τις πλέον πληγείσες περιοχές, στις 24 και 25 Οκτωβρίου. Τα άτομα μεταξύ 10 και 65 ετών που δεν έκαναν το τεστ – ή που βγήκαν θετικοί σε αυτό – αντιμετώπιζαν κίνδυνο προστίμου €1.600 σε περίπτωση που, κατά τον αστυνομικό έλεγχο, αδυνατούσαν να επιδείξουν ένα μπλε πιστοποιητικό που αποδείκνυε ότι δεν είναι φορείς του ιού.

Αστυνομικοί και στρατιωτικές δυνάμεις προχώρησαν σε τυχαίους ελέγχους πόρτα-πόρτα για να εξακριβώσουν αν οι κάτοικοι που βγήκαν θετικοί τηρούσαν την καραντίνα. Οι περισσότεροι φάνηκαν να συμμορφώνονται, σύμφωνα με τον υπουργό άμυνας.

Το τελευταίο Σαββατοκύριακο, η χώρα προχώρησε σε τεστ σε ολόκληρη την επικράτειά της. Αυτή τη φορά, οι ελλείψεις προσωπικού είχαν σαν αποτέλεσμα ουρές με μέσο όρο αναμονής τριών ωρών στην Μπρατισλάβα, με τα μποτιλιαρίσματα να «παγώνουν» την κυκλοφορία στους δρόμους. Λιγότερο από το 1% των τεστ της πρωτεύουσας βγήκαν θετικά. Αρκετές δημοτικές αρχές αναφέρουν ότι θα ήταν αντίθετες σε μια δεύτερη προσπάθεια εξέτασης όλης της πόλης το επόμενο Σαββατοκύριακο, σύμφωνα με τη WSJ.

Μείωση των νέων κρουσμάτων στο μισό

Τα πιο υποσχόμενα αποτελέσματα προήλθαν από τις τέσσερις βόρειες περιοχές που είχαν ήδη υποβληθεί σε μαζικά τεστ μία εβδομάδα νωρίτερα. Οι Σλοβάκοι αξιωματούχοι διαπίστωσαν ότι τα νέα θετικά κρούσματα μειώθηκαν στο μισό. Το γεγονός δημιούργησε ελπίδες ότι ο προηγούμενος γύρος μαζικών τεστ μπορεί να ενθάρρυνε περισσότερους φορείς να τηρήσουν τα μέτρα της καραντίνας.

Αντί να εξετάσουν και πάλι ολόκληρη τη χώρα το επόμενο Σαββατοκύριακο, όπως είχε σχεδιάσει αρχικά η κυβέρνηση, την Τρίτη ανακοινώθηκε ότι θα εξεταστεί ξανά μόνο ο μισός πληθυσμός που κατοικεί στις «κόκκινες» περιοχές.

Τη Δευτέρα η κυβέρνηση επέτρεψε σε μέρος της οικονομικής ζωής να λειτουργήσει και πάλι, με τους κατοίκους να έχουν το δικαίωμα να επισκεφθούν κομμωτήρια και εστιατόρια με εξωτερικούς χώρους – με τον όρο ότι θα φέρουν το πιστοποιητικό που αποδεικνύει ότι ήταν αρνητικοί στο τεστ. Οι επιχειρήσεις διατάχθηκαν να ζητήσουν από τους εργαζόμενους τα πιστοποιητικά τους στην αρχή του ωραρίου τους.

Δυνατότητες και όρια

Οι σλοβακικές αρχές αντιλαμβάνονται τα πανεθνικά τεστ ως έναν τρόπο απομόνωσης των ατόμων που δεν έχουν παρουσιάσει ακόμη συμπτώματα. Το σύστημα ιχνηλάτησης της χώρας, που δέχεται σοβαρές πιέσεις, θα δυσκολευόταν πολύ να εντοπίσει τα δεκάδες χιλιάδες κρούσματα που διαγνώστηκαν σε δύο ημέρες μέσω των τεστ. Οι αρχές αναφέρουν ότι ελπίδα τους είναι πως, μέσα από την απομόνωση όλων αυτών των ανθρώπων, τα ημερήσια κρούσματα θα αρχίσουν να μειώνονται και η χώρα θα καταφέρει εντέλει να ξεφύγει από τις εξάρσεις χωρίς να επαναλαμβάνει διαρκώς τα τεστ σε όλους τους πολίτες.

Ορισμένοι επιδημιολόγοι που αμφισβητούν την αξία των πανεθνικών τεστ πιστεύουν ότι δεν αποκλείεται να αποδειχθούν χρήσιμα αν αξιοποιηθούν σε πόλεις ή μικρές περιοχές που έχουν δεχθεί σφοδρό πλήγμα. Στο Βο Εουγκάνεο, μια μικρή πόλη στα δυτικά της Βενετίας, ερευνητές εξέτασαν το 95% των 3.300 κατοίκων, λίγες ημέρες αφού εντοπίστηκαν οι πρώτες λοιμώξεις τον Φεβρουάριο. Διαπίστωσαν ότι το 3% είχε μολυνθεί και τους απομόνωσαν. Δύο εβδομάδες μετά, ο ρυθμός μετάδοσης είχε μειωθεί περίπου στο 0,2%.

«Είναι σίγουρο ότι λειτουργεί σε μικρότερα πλαίσια», εξηγεί στη WSJ ο Ντίπτι Γκουρντασάνι, κλινικός επιδημιολόγος και λέκτορας στο Queen Mary University του Λονδίνου. «Είναι δύσκολο να ξέρουμε ποιες θα είναι οι επιπτώσεις του στην προκειμένη περίπτωση. Είναι καλύτερο από το τίποτα; Νομίζω ότι ίσως είναι».