Μια παλιά ρωσική παροιμία, από αυτές που αρέσκονται να θυμίζουν οι υμνητές του «ξανθού γένους που θα έρθει να σώσει την Ελλάδα», λέει: «Οι Ελληνες είναι το δεξί χέρι του Θεού». Φαίνεται, όμως, ότι με το πέρασμα των χρόνων οι Ρώσοι έχουν επιλέξει να σφιχταγκαλιάζουν και με τα δύο χέρια την Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Προς μεγάλη απογοήτευση όσων πιστεύουν ακόμη ότι η διπλωματία γίνεται με συναισθηματικούς ή θρησκευτικούς όρους, η Μόσχα ξέρει καλά να παίζει το παιχνίδι, εξυπηρετώντας κυρίως τα δικά της συμφέροντα.
Ολοι γνωρίζουν ότι ο πρόεδρος Πούτιν είναι πολύ σκληρός «παίκτης» στη διεθνή σκακιέρα και με τη βοήθεια της «αλεπούς» της διπλωματίας Σεργκέι Λαβρόφ κινείται με ιδιαίτερη προσαρμοστικότητα κι ευλυγισία στο τρίγωνο Μόσχα – Αγκυρα – Αθήνα. Επειτα από σχεδόν μια διετία πλήρους «παγώματος» των σχέσεων Ελλάδας – Ρωσίας, ο Σεργκέι Λαβρόφ ήρθε στην Αθήνα κι έδειξε ότι υπάρχει διάθεση επανασύνδεσης. Καθόλου τυχαίες δεν ήταν άλλωστε δύο κινήσεις που έκανε η ρωσική διπλωματία, στέλνοντας μηνύματα και προς τον Ερντογάν.
Η πρώτη ήταν η επίσημη παρέμβαση της ρωσικής πρεσβείας στην Αθήνα, η οποία υπενθύμισε το δικαίωμα μιας χώρας να επεκτείνει στα 12 μίλια τα χωρικά της ύδατα, κάτι που ισχύει και για τη Μεσόγειο. Και η δεύτερη κίνηση ήταν ένα tweet του ρωσικού ΥΠΕΞ, το οποίο θύμιζε τη ρωσική εμπλοκή στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου και στη μεγάλη νίκη ενάντια στον τουρκικό στόλο, που δρομολόγησε ευρύτερες εξελίξεις στην Επανάσταση του 1821.
Ωστόσο, καλά εκπαιδευμένοι διπλωμάτες, που μελετούν με προσοχή τις ρωσικές κινήσεις, συνιστούν προσοχή και τονίζουν ότι οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις είναι τόσο στενές που δύσκολα θα μπορούσαν να σπάσουν τόσο εύκολα. Μπορεί να χωρίζουν αρκετά τον Πούτιν με τον Ερντογάν, αλλά υπάρχουν πολύ περισσότερα που τους ενώνουν. Κυρίως οικονομικά συμφέροντα που ενισχύουν ένα ευρύτερο γεωπολιτικό φλερτ. Θα έλεγε κανείς ότι οι σχέσεις των δύο χωρών μοιάζουν με «σκωτσέζικο ντους», μόνο που το ζεστό είναι συνήθως περισσότερο από το κρύο.
Αγκαλιές και δοκιμασίες
Στη Συρία και στη Λιβύη οι Πούτιν και Ερντογάν τα έχουν βρει, με τη Μόσχα να έχει πάντα το πάνω χέρι. Ωστόσο, οι σχέσεις τους φαίνεται να δοκιμάζονται στη σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, με τον Ερντογάν να παίρνει θέση υπέρ των Αζέρων. Σε πρόσφατο άρθρο τους οι «Times» κάνουν λόγο και για τριβές με αφορμή την Ουκρανία και την Κριμαία. «Η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας και δεν θα το κάνει ποτέ» ήταν το μήνυμα του Σουλτάνου. Η απάντηση Πούτιν άμεση και άκρως… διπλωματική. Καλεί τον μισητό εχθρό της Τουρκίας, την Αίγυπτο, για κοινές στρατιωτικές ασκήσεις στη Μαύρη Θάλασσα.
Και πάλι, όμως, το φλερτ Πούτιν με Ερντογάν, παρά τις αμοιβαίες επιφυλάξεις, δείχνει δυνατό. Ποιος θα μπορούσε να παραβλέψει άλλωστε το γεγονός ότι η Τουρκία είναι αυτή που έσπευσε να στηρίξει τη Ρωσία στη διεθνή απομόνωση και στο εμπάργκο που της έχει επιβληθεί; Μόλις πριν από μερικές ημέρες η Αγκυρα έσπευσε να δοκιμάσει το πυραυλικό σύστημα S-400 προκαλώντας την οργή της Δύσης. Η αγορά της πυραυλικής άμυνας made in Russia έχει φέρει τη ρήξη με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, ωστόσο δείχνει να είναι στρατηγική επιλογή του Ερντογάν.
Η «συγκολλητική» ύλη που δείχνει να μη σπάει με τίποτε, όμως, είναι οι οικονομικές σχέσεις των δύο πλευρών. Τα… πολλά λεφτά που παίζονται μπορούν να κάνουν Ρωσία και Τουρκία να ξεχάσουν το δύσκολο παρελθόν.
Το 2016 οι Τούρκοι καταρρίπτουν ένα ρωσικό S-24, σκοτώνουν τον πιλότο και οι χώρες βρίσκονται στα πρόθυρα της ρήξης. Λίγους μήνες μετά ο Ερντογάν ζητεί συγγνώμη, το ρωσικό εμπάργκο τού κοστίζει περί τα 9 δισ., όμως οι μπίζνες είναι μπίζνες. Ακόμη κι όταν δολοφονείται ο ρώσος πρέσβης από τούρκο αστυνομικό, το 2016, τίποτε δεν κλονίζει τον δεσμό τους. Το 2018 οι δύο άνδρες υπογράφουν το μνημόνιο του Σότσι για τη Συρία κι ενώ τον περασμένο Φεβρουάριο 12 Τούρκοι σκοτώνονται στο Ιντίλμπ, Πούτιν και Ερντογάν συνεχίζουν την κοινή… οικονομικο-στρατιωτική πορεία.
Οι δεσμοί πολλοί:
* Η Ρωσία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας με τζίρο άνω των 26 δισ. δολαρίων.
* Η Μόσχα χτίζει στο Ακούγιου πυρηνικό εργοστάσιο ενέργειας 20 δισ. δολαρίων για χάρη της Τουρκίας.
* Ο Πούτιν δεν επιθυμεί με κανέναν τρόπο την κατασκευή του αγωγού αερίου Eastmed που προωθούν Ελλάδα – Ισραήλ και Κύπρος και είναι αντίθετος με το ελληνο-αιγυπτιακό σύμφωνο για την ΑΟΖ. Στο ενεργειακό πεδίο έχει συμμαχήσει με τον Ερντογάν και προωθούν τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών που θα περνούν από την Τουρκία.
* Η τουρκική αγορά είναι ο τρίτος μεγαλύτερος αγοραστής φυσικού αερίου από τη Ρωσία.
* Στη βιομηχανία του τουρισμού η Τουρκία εξαρτάται από τη Ρωσία, η οποία δίνει το 16% των επισκεπτών ετησίως.
* Η Τουρκία είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικών σιτηρών και παράλληλα η γειτονική χώρα έχει αγοράσει πέρυσι τους ρωσικούς S-400 αξίας 2,5 δισ..
Αν λοιπόν κάποιοι βλέπουν ότι οι Ρώσοι θα σταθούν εμπόδιο στον τουρκικό επεκτατισμό, καλό είναι να λάβουν υπόψη τους οικονομικούς δεσμούς που έχουν, κυρίως το σκληρό ενεργειακό παιχνίδι και το «πόκερ» με τους αγωγούς που παίζεται τα τελευταία χρόνια στην περιοχή. Ιστορικοί λένε ότι Ρωσία και Τουρκία, ως παλαιές αυτοκρατορίες, είχαν από παλιά ανταγωνιστικές σχέσεις. Κι έτσι θα συνεχίσουν όμως, οι οικονομικοί δεσμοί υπερτερούν των όποιων άλλων διαφορών που θα μπορούσαν να ταράξουν τον «έρωτα» Πούτιν με Ερντογάν. Μην ξεχνάμε επίσης ότι η Ρωσία των 145 εκατ. κατοίκων έχει 15% του πληθυσμού μουσουλμάνους ενώ στα σύνορά τους έχουν ακόμη 250 εκατ. μουσουλμάνους από Ιράν, Τουρκία και Αφγανιστάν.
