Έπεσε η αυλαία της ιστορικής δίκης. Η δικαιοσύνη τιμώρησε παραδειγματικά τις βιαιοπραγίες και τον φασισμό. Δίκασε όλους αυτούς, που ενάντια στις αξίες της κοινωνικής συνοχής και της ειρηνικής συνύπαρξής μας, άσκησαν βία. Επιδίωξαν, οι αμετανόητοι, να καταλύσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και να αποδομήσουν τις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης που συνθέτουν το πλαίσιο των αρχών της πολιτείας μας τραυματίζοντάς την. Γνωρίζοντας ότι τα ανθρώπινα συναισθήματα γεφυρώνουν το συλλογικό με το ατομικό,τις κοινωνικές δομές με την ατομική συμπεριφορά μπορούμε να κατανοήσουμε ότι ένα συλλογικό τραυματικό γεγονός μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο άτομα και οικογένειες αλλά και αντίστροφα το ατομικό –οικογενειακό τραύμα να φέρει αντανακλάσεις στον ευρύτερο κοινωνικό ιστό.

Στον απόηχο της ιστορικής απόφασης της Δικαιοσύνης για την καταδίκη μιας εγκληματικής οργάνωσης που απειλεί τις ως άνω αρχές, είναι σημαντικό να σταθούμε και να εξετάσουμε, μέσα από μια άλλη ματιά, το οικογενειακό δράμα που μπορεί να κρύβεται πίσω από όλα αυτά, και τις καταλυτικές του συνέπειες στο κοινωνικό σύστημα. Πώς, λοιπόν, ένα οικογενειακό δράμα μπορεί να αλλάξει βασανιστικά, αλλά λυτρωτικά, τον πυρήνα του κοινωνικοπολιτικού συστήματος;

Μια μάνα με πολλές περγαμηνές αγάπης και αφοσίωσης στην οικογένεια, η Μάγδα Φύσσα, σε ένα δραματικό γεγονός χάνει το παιδί της στο άνθος της ηλικίας του. Ό,τι τραγικότερο για την Ελληνίδα μάνα που συνδέεται με έναν βαθύ δεσμό με τον γιο της! Που τον ανάθρεψε με αρχές και τον γαλούχησε με αξίες οι οποίες εκφράστηκαν μέσα από τους στίχους

που εκείνος έγραψε και τραγούδησε, οι οποίοι βρήκαν απήχηση και άγγιξαν την ψυχή νέων κυρίως ανθρώπων, εμπνέοντας την αντίσταση στη βία και την απάνθρωπη συμπεριφορά.

Και έπειτα, με μερικές μαχαιριές, ήρθε η σιωπή και το πλήγμα στην οικογένεια και στη Δημοκρατία. Ο πόνος και η οργή όπλισαν τη μάνα και πήρε την υπόθεση στα χέρια της, μετουσιώνοντας τελικά το τραύμα σε θαύμα.

Για πέντε ολόκληρα χρόνια έκανε σπίτι της το Δικαστήριο έως ότου καταφέρει τη λύτρωση και τη δικαίωση του γιου της, αλλά και των αξιών που εκείνη του εμφύσησε αφήνοντας πίσω του μηνύματα ελευθερίας, θάρρους, αντίστασης και ηρωισμού, που βρήκαν πολλούς αποδέκτες.

Η μάνα πήρε τη σκυτάλη της δικαίωσης και έδωσε πολύχρονο αγώνα, εκφράζοντας τις αξίες ολόκληρης της οικογένειάς της και μεγάλου μέρους της κοινωνίας. Το θάρρος και η δράση της ενίσχυσαν το αντιφασιστικό κίνημα και ξύπνησαν πολλές συνειδήσεις.

Όταν όμως σβήσουν τα φώτα της δημοσιότητας και στρέψουμε τον ευρυγώνιο φακό στα εσωτερικά της οικογένειας, θα δούμε ότι πίσω από τη νίκη και τη δικαίωση κρύβονται τις περισσότερες φορές δράματα που προέρχονται από οικογενειακά τραύματα, τα οποία έχουν τις ρίζες τους πίσω στον χρόνο.

Σύμφωνα με τις αρχές της συστημικής θεωρίας, ένα σύγχρονο επιστημονικό μοντέλο θεώρησης και κατανόησης της πραγματικότητας, η οικογένεια αποτελεί ένα ζωντανό σύστημα του οποίου τα μέλη αλληλεξαρτώνται και αλληλεπιδρούν. Εφαρμόζοντας αυτή τη μέθοδο προσέγγισης, που λειτουργεί σαν πυξίδα στην κλινική μας πρακτική, παρατηρούμε ότι πολλές φορές μέσα σε μια οικογένεια τα μέλη έχουν την τάση να υιοθετούν συγκεκριμένους ρόλους, που λειτουργούν ως

σταθεροποιητικοί μηχανισμοί έτσι ώστε να διατηρηθεί η ισορροπία στο οικογενειακό σύστημα.

Ο πατέρας ως αφανής ήρωας

Υπό αυτό το πρίσμα, ένας πατέρας δίνει στη μητέρα τον χώρο που χρειάζεται μέσα στο σπίτι προκειμένου να αναπτύξει τις ικανότητές της και να αποδείξει την αξιοσύνη της, εκπληρώνοντας με αυτόν τον τρόπο την υπαρξιακή της ανάγκη για αυτοπραγμάτωση. Ο ίδιος ο πατέρας, τις περισσότερες φορές, μοιάζει να υπολειτουργεί μέσα στο σπίτι, μένοντας πίσω και οπισθοχωρώντας όπου χρειάζεται, για να κρατηθεί η ισορροπία στη σχέση με τη μητέρα αλλά και στην οικογένεια γενικότερα, διατηρώντας μια στάση, πολλές φορές, παθητικότητας, ανεκτικότητας και σιωπής. Δρα ως ένας αφανής ήρωας, ο οποίος θυσιάζει τις δυναμικές του πλευρές αλλά και τις ανάγκες του, για να αισθάνεται εκείνη καλά.

Οι ρόλοι αυτοί τις περισσότερες φορές μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικοί, καθώς ανατρέπουν την ψυχοσυναισθηματική ισορροπία και των δύο, του μεν άνδρα διότι καταστέλλει διαρκώς τον εαυτό του, της δε γυναίκας διότι παραμένει δέσμια στην ψευδαίσθηση της μητρικής ΄΄παντοδυναμίας΄΄. Σε κάθε περίπτωση, οι συνέπειες είναι σοβαρές, δεδομένου ότι διαταράσσονται βαθύτατα όλες οι σχέσεις του οικογενειακού συστήματος.

Η μάνα του ήρωα.

Η μητέρα του «ήρωα» σκιαγραφείται ως μια γυναίκα η οποία, συνειδητά ή ασυνείδητα, προσπαθεί να του εμφυσήσει τις δικές της προσωπικές αξίες,τις φιλοδοξίες ή και τα ανεκπλήρωτα όνειρά της. Οι μητέρες αυτές έχουν ανάγκη να νιώθουν υπερήφανες για τους απόγονούς τους και θέλουν οι γιοι τους να είναι «μικροί θεοί», χωρίς αυτό σε καμία περίπτωση να μειώνει τη μητρική τους αγάπη. Μέσα από την υπέρβαση

του εαυτού τους, τα παιδιά αυτά μάχονται για το κοινό καλό. Οι μάνες επιθυμώντας να «δώσουν» μέσα από αυτά στον κόσμο, καταλήγουν να δίνουν το πολυτιμότερό τους.

Πολλά είναι τα παραδείγματα στην ιστορία και τη μυθολογία, με ιδιαίτερη απήχηση στον συλλογικό ψυχισμό του λαού μας, όπως της Θέτιδας, της μητέρας του Αχιλλέα, της Ολυμπιάδας, της μητέρας του Μ. Αλέξανδρου, και άλλων μεταγενέστερων ηρώων που με τις πράξεις και τους ηρωισμούς τους δικαίωσαν τις ύψιστες αρχές και αξίες,καθώς και τις προσδοκίες της μητέρας τους. Προστάτεψαν ιδανικά πολεμώντας για την ελευθερία της πατρίδας τους, κατακτώντας μεγάλες και ένδοξες νίκες που κατέληξαν συχνά σε τραγωδίες.

Ο άνδρας ήρωας.

Ο άνδρας ήρωας, λοιπόν, κάτω από τέτοιες συνθήκες, υλοποιεί τα οράματα του ευρύτερου συνόλου, δραστηριοποιείται και μάχεται σε διάφορα πεδία, επιδεικνύοντας εξαιρετικά και ιδιαίτερα χαρίσματα, αποκτώντας αξιώματα και υψηλές κοινωνικές θέσεις. Αγωνίζεται με πάθος και συνέπεια για την ιδεολογία και τα πιστεύω του, με δραματικές συνέπειες πολλές φορές για τον ίδιο. Ασχολείται συνήθως με τα κοινά και την πολιτική νιώθοντας υπεύθυνος για το κοινωνικό σύνολο.

Από το ατομικό στο συλλογικό.

Από όσα αναφέρθηκαν είναι φανερό ότι το ατομικό – οικογενειακό δράμα λειτουργεί τελικά ως φωτοδότης ενάντια στη βία και σε όσους την υπηρετούν. Το ρήγμα που δημιουργήθηκε στον κοινωνικό ιστό του λαού μας με την είσοδο της Χρυσής Αυγής στο κοινοβούλιο, με αφορμή και την οικονομική κρίση, μέσα σε ένα σκηνικό βαρβαρότητας, τρόμου, καταπίεσης και αδικίας, αποτέλεσε από μόνο του ένα συλλογικό τραυματικό γεγονός, το οποίο επέδρασε βαθιά στην ψυχική δομή ατόμων

και οικογενειών και έφερε, ως αποτέλεσμα, αλυσιδωτές αντιδράσεις με τραγική κατάληξη από τη μια, όμως και λύτρωση από την άλλη.

Οι αφηγήσεις και το μοίρασμα του τραύματος, η σύνδεση της σύγχρονης πραγματικότητας με παρελθόντα συλλογικά τραύματα που βίωσε ο λαός μας (σκλαβιά, πόλεμοι, μικρασιατική καταστροφή, εμφύλιος, δικτατορία κ.α.) και κατάφερε να ανταπεξέλθει, λειτουργώντας ως συνδετικός κρίκος, μπορούν να μας ενδυναμώσουν και να αποτελέσουν μια νέα αφετηρία για επαναπροσδιορισμό της ελληνικής μας ταυτότητας. Τα σημαντικά οικογενειακά-ατομικά δράματα και τραύματα μπορεί να λειτουργήσουν ως καταλύτης για ένα μικρό ή μεγάλο θαύμα ώστε να κατανοήσουμε σε βάθος τις αρχές και τις αξίες της κοινωνικής συνοχής και συμβίωσης.

Η Ελισάβετ Μπαρμπαλιού είναι ψυχολόγος