Τι είδους Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι η Κατερίνα Σακελλαροπούλου; Το ερώτημα μοιάζει να αιωρείται πάνω από το κεφάλι της σε κάθε δημόσια παρουσία της. Οτι είναι η πρώτη γυναίκα που εξελέγη, τον Ιανουάριο του 2020, με 261 ψήφους επί συνόλου 300, στο ανώτατο πολιτειακό αξίωμα έχει ασφαλώς ισχυρό συμβολισμό, αλλά δεν είναι αυτό που την προσδιορίζει.

Στιγμιότυπο από την ανακοίνωση από τον Πρόεδρο της Βουλής Κώστα Τασούλα του αποτελέσματος της ψηφοφορίας στην νέα Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, την Τετάρτη 22 Ιανουαρίου 2020.

Επιπλέον, δεν το προβάλλει καθόλου, ίσως γιατί της το θυμίζουν διαρκώς οι υπόλοιποι. Δεν είναι πολιτικός στη δύση της καριέρας του με φιλοδοξία να φιλοτεχνήσει την υστεροφημία του, χάρη στην υστερόβουλη γενναιοδωρία των πολιτικών αντιπάλων του, εν ονόματι της εθνικής ενότητας. Για την ακρίβεια, δεν είναι καν πολιτικός, προέρχεται από το σώμα των ανώτατων δικαστών και τον Οκτώβριο του 2018 έγινε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Η επίσκεψη στη Θεσσαλονίκη

Τέτοιες πρωτιές για έναν άνδρα θα ήταν παράσημα αδιαπραγμάτευτα. Στην περίπτωση της κυρίας Σακελλαροπούλου μετετράπησαν σε αφορμές για κριτική: Διαθέτει το βάρος που απαιτεί ο θεσμός; Γνωρίζει τα εθνικά θέματα που καλείται να υπερασπιστεί; Εχει γνωριμίες με ξένους ηγέτες; Ολα τα ερωτήματα που συνωστίζονται γύρω της βρίσκουν την απάντησή τους σε ένα χαρακτηριστικό, το οποίο αναδείχθηκε περισσότερο από κάθε άλλη φορά κατά την τριήμερη επίσκεψή της στη Θεσσαλονίκη για τον εορτασμό του πολιούχου Αγίου Δημητρίου και την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου.

Η κυρία Σακελλαροπόλου δεν μιλά με τον στόμφο του επαγγελματία πολιτικού, δεν καταφεύγει στα συνηθισμένα κλισέ, έχει μια γραπτή ομιλία μπροστά της αλλά δεν την απαγγέλλει. Κομπιάζει, διστάζει, σκέφτεται, συγκινείται – ιδιαιτέρως φανερό στη Θεσσαλονίκη, τη γενέθλια πόλη της -, αυτοσχεδιάζει ανάλογα με τα ερεθίσματα που δέχεται πριν εκφωνήσει τον λόγο της· κάθε φορά που δημιουργείται ένα κενό δίνει την εντύπωση ότι θα σταματήσει, αλλά εκείνη συνεχίζει στην επόμενη πρόταση με πιο σταθερή φωνή μέχρι να ολοκληρώσει αυτά που θέλει να πει.

Κατάθεση στεφάνου από την ΠτΔ Κατερίνα Σακελλαρόπουλου στο Ηρώο του Γ΄ Σώματος Στρατού για την Εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, Θεσσαλονίκη, 28 Οκτωβρίου 2020.

Κρατική λειτουργός σε αποστολή

Οσοι της ασκούν κριτική έχουν δίκιο. Ακόμα δεν έχει εξοικειωθεί πλήρως με τη συνεχή δημόσια έκθεση που συνοδεύει το αξίωμα. Ταυτόχρονα, έχουν και άδικο. Η αίσθηση του καθήκοντος είναι τόσο ισχυρή ώστε θα το επιτελέσει ανυποχώρητα μέχρι τέλους. «Ημουν και συνεχίζω να είμαι, από άλλη θέση τώρα, κρατική λειτουργός. Βρίσκομαι σε αποστολή» απαντά όταν ερωτάται πώς αντιμετωπίζει τον ρόλο της. Δεν διστάζει να ομολογήσει ότι τη δυσκολεύουν οι τηλεοπτικές κάμερες που καταγράφουν κάθε κίνηση, κάθε έκφραση, κάθε λέξη. Είχε συνηθίσει να μιλάει σε ακροατήριο, αλλά σε ένα διαφορετικό ακροατήριο, αποτελούμενο από δικαστές του Συμβουλίου της Επικρατείας, δηλαδή σε ένα περιβάλλον με προκαθορισμένους κανόνες λειτουργίας. Οταν γίνεσαι κτήμα της κοινής γνώμης, κανόνες δεν υφίστανται.

Eθνικό καθήκον και έγνοια για τον πολίτη

Αναγνωρίζει ότι η ιδιότητα της Προέδρου της Δημοκρατίας επιβάλλει πολλούς περιορισμούς, ακόμα και στο περιεχόμενο των μηνυμάτων της. Ομως είναι αποφασισμένη να μη βουλιάξει στην τυπολατρία του πρωτοκόλλου, θέλει να δώσει το στίγμα της, οι ομιλίες της κάθε άλλο παρά στεγνές είναι. «Θα λέω τα δικά μου. Δεν γίνεται» τονίζει με έμφαση. Η δημόσια παρουσία της δείχνει ότι δίπλα στο εθνικό καθήκον βάζει ισότιμα την έγνοια για τον απλό πολίτη.

Ξεκάθαρο μήνυμα προς την Τουρκία

Η αντιφώνησή της στο επίσημο γεύμα που παρέθεσε προς τιμήν της ο διοικητής του Γ’ Σώματος Στρατού, αντιστράτηγος Δημήτριος Κούκκος, στις 26 Οκτωβρίου, στη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Θεσσαλονίκης, με ελάχιστους καλεσμένους, περιείχε ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς την Τουρκία: «Στο μέτωπο της τουρκικής προκλητικότητας αντιπαραθέτουμε την ενιαία, αρραγή, εθνική μας αποφασιστικότητα, που δεν χαρακτηρίζεται από επιθετικότητα ή υπεροψία, αλλά από πίστη στα εθνικά μας δίκαια και από τη σταθερή μας επιδίωξη για την ειρηνική επίλυση των διαφορών μας μέσω του ειλικρινούς διαλόγου. Η ακραία, όμως, τουρκική ρητορική των τελευταίων ημερών, η οποία τροφοδοτεί τον θρησκευτικό φανατισμό και τη μισαλλοδοξία, στο όνομα μιας «σύγκρουσης των πολιτισμών», δεν μπορεί να γίνει ανεκτή. Εκφράζουμε την πλήρη συμπαράστασή μας στον πρόεδρο Μακρόν και την αταλάντευτη προσήλωσή μας στην υπεράσπιση των κοινών ευρωπαϊκών μας αξιών» δήλωσε.

Το θερμό «ευχαριστώ» στις Ενοπλες Δυνάμεις

Στα μέσα ενημέρωσης δεν πέρασε ως «ηχηρό μήνυμα» της Προέδρου κ.λπ. Ισως εξαιτίας του ήρεμου τρόπου της. «Δεν μου αρέσουν οι κορόνες, δεν είναι αυτός ο δικός μου τρόπος έκφρασης» εξηγεί. «Υπάρχει βεβαίως το πλαίσιο του Συντάγματος και της συγκυρίας, αλλά λέω πάντα πράγματα που με εκφράζουν» προσθέτει. Οπως, για παράδειγμα, ο έπαινός της για τις Ενοπλες Δυνάμεις, για το σθένος, την προσήλωση, την ετοιμότητά τους. «Οσα είπα για τις Ενοπλες Δυνάμεις τα πιστεύω, τους αξίζει τιμή!» σημειώνει. Ομως δεν έμεινε εκεί, στο τυπικό, πρόσθεσε και το δικό της, το συναισθηματικό. «Αυτές τις μέρες που η επιθετικότητα της Τουρκίας έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο, σκέφτομαι ιδιαίτερα τους άνδρες των Ενόπλων Δυνάμεων που βρίσκονται επί μήνες σε επιφυλακή, χωρίς τη δυνατότητα για μια ανάπαυλα, για μια συνάντηση με την οικογένειά τους, για κάποια αποφόρτιση από την ένταση. Θέλω να τους απευθύνω ένα «ευχαριστώ» εκ μέρους όλων των Ελλήνων και να τους διαβεβαιώσω ότι είμαστε πάντα κοντά τους, όχι απλώς με τη σκέψη μας, αλλά και με την έμπρακτη μέριμνά μας» συμπλήρωσε.

Πεποιθήσεις προοδευτικές

Την κριτική που δέχεται, η οποία προέρχεται κυρίως από ένα κομμάτι της ΝΔ πλησιέστερο στον προκάτοχό της Προκόπη Παυλόπουλο, τη γνωρίζει, αλλά την προσπερνά. «Δεν θέλω να ασχοληθώ, δεν το σκέφτομαι» σημειώνει. «Θα κριθώ στην πορεία. Πράγματι, δεν έχω πολιτική εμπειρία. Αλλά αυτό σημαίνει ότι δεν μπορώ να εκφράσω πολιτικό λόγο;» ερωτά με τρόπο που εμπεριέχει την απάντηση.

Η κυρία Σακελλαροπούλου δεν έχει απλώς απόψεις, έχει πεποιθήσεις προοδευτικές και δημοκρατικές. Το απέδειξε ως πάρεδρος, αντιπρόεδρος και πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ιδίως το 2016, όταν παραιτήθηκε από την Ενωση Δικαστών του ανώτατου δικαστηρίου, μαζί με τον άλλο αντιπρόεδρο Χρήστο Ράμμο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τους αντιδικονομικούς χειρισμούς του τότε Προέδρου του ΣτΕ Νίκου Σακελλαρίου στην υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών.

Επίσης, συντάχθηκε με τους μειοψηφούντες στην υπόθεση των αναδρομικών, οι οποίοι υποστήριζαν ότι η δημοσιονομική πολιτική της χώρας πρέπει να χαράσσεται από την κυβέρνηση και όχι από τα δικαστήρια, διότι σε αυτές τις περιπτώσεις ο έλεγχος της συνταγματικότητας του νόμου πρέπει να είναι οριακός. Ηταν μέλος της μειοψηφίας που διαφώνησε με την κατάργηση του νόμου Ραγκούση για την ιθαγένεια, τάχθηκε υπέρ της αλλαγής των ταυτοτήτων και της μη αναγραφής του θρησκεύματος. Υπό την προεδρία της το ΣτΕ αποφάσισε ότι είναι νόμιμη και αναγκαία η ένταξη των προσφυγοπαίδων στα σχολεία και ότι δεν πρέπει να αναγράφεται το θρήσκευμα στα απολυτήρια μέσης εκπαίδευσης.

Μετακινήσεις με ηλεκτρικό αυτοκίνητο

Τους τελευταίους δέκα μήνες έχει αλλάξει ριζικά ο τρόπος της ζωής της. Στο σπίτι της στο Μεταξουργείο μένει πλέον μόνο τρεις ημέρες, εν μέρει εξαιτίας των υποχρεώσεων και του αυστηρού προγράμματος, το οποίο ακόμα και στις επισκέψεις της εκτός Αθήνας τηρείται με ακρίβεια δευτερολέπτου, εν μέρει γιατί δεν θέλει να αναστατώνει το κέντρο της Αθήνας κόβοντας την κυκλοφορία με τις μετακινήσεις της, για τις οποίες χρησιμοποιεί ηλεκτρικό αυτοκίνητο.

Ούτε τους πολίτες της Θεσσαλονίκης ήθελε να ταλαιπωρήσει. Στη διάρκεια της παραμονής της, ο επικεφαλής της ασφάλειάς της και οι υπόλοιποι συνεργάτες της βρίσκονταν σε συνεχή εγρήγορση ώστε να μειώνουν τον υπερβάλλοντα ζήλο των τοπικών αρχών και να σταματούν την κυκλοφορία ίσα-ίσα μέχρι να επιβιβαστεί η Πρόεδρος στο αυτοκίνητό της. Εργο δύσκολο, διότι οι αστυνομικοί που βρίσκονταν επί τόπου έπαιρναν συγκρουόμενες εντολές, άλλα τους είχαν πει οι ανώτεροί τους, άλλα τους ζητούσε η προεδρική ασφάλεια, και βραδυπορούσαν έως ότου ξεκαθαρίσει η κατάσταση.

Η μάχη απέναντι στην πανδημία

Ακόμα πιο δύσκολη είναι η μάχη που δίνει η Πρόεδρος της Δημοκρατίας για τη χρήση της μάσκας. Η έναρξη της θητείας της σημαδεύτηκε με τρόπο ανεξίτηλο από την πανδημία. Ζει μια άχαρη προεδρία, οι περιοδείες που σχεδίαζε να κάνει σε όλη την Ελλάδα ακυρώθηκαν, οι εκδηλώσεις στο Προεδρικό ελαχιστοποιήθηκαν και πραγματοποιούνται μόνο με τους απαραίτητους προσκεκλημένους, οι επέτειοι έχασαν τον πανηγυρικό τους χαρακτήρα. Την 25η Μαρτίου κατέθεσε στεφάνι στον Αγνωστο Στρατιώτη στο Σύνταγμα, την 28η Οκτωβρίου στο Ηρώο του Γ’ Σώματος Στρατού στη Θεσσαλονίκη. Χωρίς παρελάσεις, χωρίς κόσμο, χωρίς μεγαλοπρέπεια. Μόνο τα Μιράζ που πέταξαν την ώρα της κατάθεσης στεφάνου θύμιζαν κάτι από προηγούμενες επετείους.

Η Θεσσαλονίκη είναι ιδιαίτερη πόλη. Το 2011 διαδηλωτές ακύρωσαν την παρέλαση, φωνάζοντας συνθήματα κατά των μνημονίων και του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια, αναγκάζοντάς τον να αποχωρήσει από την εξέδρα των επισήμων. Το 2020 συνθήματα δεν ακούστηκαν, ούτε διαδηλώσεις έγιναν, γιατί στις καφετέριες και στα μπαρ της παραλιακής λεωφόρου, στα Λαδάδικα και σε άλλα δημοφιλή στέκια της πόλης υπήρχε από το πρωί ως το βράδυ μια τεράστια διαμαρτυρία κατά των μέτρων για τον κορωνοϊό. Ούτε αποστάσεις στα τραπεζοκαθίσματα, ούτε μάσκες, ούτε έγνοια για τον διπλανό, αλλά και κανένας έλεγχος από τους αρμοδίους. Μόλις βράδιαζε, οι μάσκες για πάρα πολλούς γίνονταν αξεσουάρ για τον λαιμό, υπήρχαν μόνο για τον φόβο του προστίμου.

Η βόλτα με αθλητικά στην Ανω Πόλη

Η κυρία Σακελλαροπούλου φορούσε συνεχώς τη δική της και προέτρεπε και τους άλλους να τη φορούν. Στον ναό του Αγίου Δημητρίου ο μητροπολίτης Ανθιμος και οι ιερείς δεν φορούσαν μάσκα στη διάρκεια της δοξολογίας, ο ιερέας που τη συνόδευσε όμως φορούσε.

Οπως την ενημέρωσαν, οι ιερείς στη διάρκεια της λειτουργίας, εφόσον τηρούν τις αποστάσεις, δεν είναι υποχρεωμένοι να φορούν μάσκα. Την Τετάρτη η Πρόεδρος αποφάσισε να πάει μια βόλτα στην Ανω Πόλη, φόρεσε ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια και με ελάχιστη φρουρά περπάτησε στους δρόμους κάτω από το κάστρο αιφνιδιάζοντας τους θαμώνες των καφέ και τους περαστικούς που αναρωτιόνταν φωναχτά «αυτή είναι η Πρόεδρος της Δημοκρατίας;».

Στη διαδρομή, τέσσερα παιδάκια θέλησαν να φωτογραφηθούν μαζί της, εκείνη σταμάτησε και ζήτησε ευγενικά, καθόλου αυστηρά, από το ένα να σκεπάσει με τη μάσκα και τη μύτη του. Το αγοράκι συμμορφώθηκε αμέσως, σε αντίθεση με την ηλικιωμένη κυρία, η οποία την πλησίασε στη Μονή Βλατάδων, μόλις τελείωσε η επίσκεψη και συνάντησή της με τον ηγούμενο κ. Νικηφόρο, για να τη χαιρετήσει και έκανε ότι δεν άκουγε τους συνεργάτες της Προέδρου που της ζητούσαν επίμονα να σηκώσει στο πρόσωπο τη μάσκα που κρεμόταν στον λαιμό της.

Η αγωνία για τους ευάλωτους και τη νέα γενιά

Η αντιμετώπιση της πανδημίας δεν είναι εύκολη υπόθεση και η Πρόεδρος το αναγνωρίζει, αλλά δεν είναι διατεθειμένη να κουνήσει το δάχτυλο σε κανέναν. Από τη μια πλευρά υπάρχει μεγάλη οικονομική και ψυχολογική πίεση και από την άλλη το αμείλικτο ερώτημα «αν κινδυνεύουν η υγεία και η ζωή, τι πρέπει να γίνει;». Η κυρία Σακελλαροπούλου δεν έχει έτοιμες απαντήσεις. «Το μόνο που λέω δημόσια αλλά και κατ’ ιδίαν στις συναντήσεις μου με πολιτικούς είναι “προσοχή στους ευάλωτους”.Τι θα γίνει με τα εργασιακά; Με τους εργαζόμενους στον πολιτισμό και στον τουρισμό;

Τι γίνεται με τον κόσμο που πλήττεται από την πανδημία; Συντελούνται μεγάλες αλλαγές. Οταν τελειώσει η πανδημία, θα δούμε τι μπορούμε να σώσουμε» λέει. Θεωρεί τη γενιά της «καλομαθημένη». «Τα παιδιά μας καλούνται να αντιμετωπίσουν σκληρές καταστάσεις. Η οικονομική κρίση τους έφερε ένα αβέβαιο μέλλον και τώρα αυτή η κρίση θα τα αποτελειώσει» παρατηρεί με αγωνία, γνωρίζοντας την κατάσταση από τον περίγυρο της κόρης της.

Το πρόγραμμά της στη Θεσσαλονίκη περιλάμβανε και μια ξενάγηση στο μουσείο του συλλόγου Μέριμνα Ποντίων Κυριών, ο οποίος ιδρύθηκε στην Τραπεζούντα το 1905 από την προγιαγιά της Αννας Θεοφυλάκτου, 95 ετών, επίτιμης προέδρου και μιας από τις κυρίες που ενημέρωσαν την κυρία Σακελλαροπούλου για το έργο της Μέριμνας. Η κυρία Θεοφυλάκτου της έδωσε το σήμα της από την ΕΠΟΝ, της διηγήθηκε διάφορες ιστορίες και στο τέλος της είπε, αντί άλλης φιλοφρόνησης: «Ποιος θα σκεφτόταν στην εποχή μου γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας;».

Το ισχυρό πρότυπο από τις ΗΠΑ

Την περασμένη Τρίτη συναντήθηκαν στη Μέριμνα δύο γυναίκες με πρότυπα άλλες γυναίκες, η μία της οικογένειάς της και η άλλη της νομικής της οικογένειας. Η Πρόεδρος θαύμαζε τη Ρουθ Μπέινερ Γκίνσμπουργκ και, όπως έγραψε στο Facebook, την πένθησε σαν μέλος της οικογένειάς της.

«Υπήρξε για μένα το πιο ισχυρό πρότυπο στα χρόνια που υπηρέτησα τη Δικαιοσύνη. Το πνεύμα, το θάρρος, η πίστη, με τα οποία η Notorious RBG, όπως την αποκαλούσαν, υπερασπίστηκε, ως μέλος του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ από το 1993 μέχρι σήμερα, τα δικαιώματα των γυναικών, των μειονοτήτων, τις φιλελεύθερες αξίες, τη δημοκρατία, είναι παροιμιώδη. Το ίδιο και η ακρίβεια των νομικών της κειμένων, η διαύγεια και η ορθότητα της γνώμης της, είτε ανήκε στην πλειοψηφία είτε, όπως πολύ συχνά, στη μειοψηφία των αποφάσεων».

Σε περίοπτη θέση στο γραφείο της Αικατερίνης Σακελλαροπούλου βρίσκεται μια κούπα, που έχει τη φωτογραφία της

Είναι φανερό τι συνέδεσε την κυρία Σακελλαροπούλου με την Γκίνσμπουργκ, όπως και τι τη χωρίζει από την Εϊμι Κόνι Μπάρετ. «Θα κριθεί από το αν θα σταθεί στο ύψος του ρόλου της» σχολιάζει ψυχρά, χαρακτηρίζοντας «πρωτοφανή» τη διαδικασία ανάδειξής της στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ.