Πελαγόρνιθες: Πτηνά σε μέγεθος αεροπλάνου διαδέχτηκαν τους δεινοσαύρους

Μπορεί να μην ήταν τα μεγαλύτερα ζώα που πέταξαν ποτέ, ήταν όμως σίγουρα τα μεγαλύτερα ιπτάμενα πτηνά: ο λόγος για τις «πελαγόρνιθες», πραγματικούς γίγαντες με άνοιγμα φτερών που υπερέβαινε τα έξι μέτρα.

Απολιθώματα πελαγόρνιθων έχουν ανακαλυφθεί σε όλο τον κόσμο, ωστόσο μια νέα μελέτη που επανεξετάζει απολιθώματα από την Ανταρκτική αποκαλύπτει ότι αυτή η οικογένεια πτηνών έλαβε γιγαντόσωμες διαστάσεις πριν από τουλάχιστον 50 εκατομμύρια χρόνια, ή 10 εκατ. χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε.

Αυτό σημαίνει ότι ο γιγαντισμός τους εξελίχθηκε μόλις λίγα εκατομμύρια χρόνια μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων (προγόνων των πτηνών) πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, όταν ένας αστεροειδής προσέκρουσε στην χερσόνησο Γιουκατάν του Μεξικού.

Το ίδιο καταστροφικό συμβάν πιθανότατα ήταν αυτό που οδήγησε στην εξαφάνιση των πτερόσαυρων, ιπτάμενων δεινόσαυρων που κυριαρχούσαν στους ουρανούς μέχρι την εμφάνιση των πτηνών.

Πολύ μεγαλύτεροι από τις πελαγόρνιθες, οι πτερόσαυροι είχαν άνοιγμα φτερών που σε κάποια είδη έφτανε τα 10 μέτρα –είχαν δηλαδή το μέγεθος μικρού αεροπλάνου.

Οι διάδοχοί τους, οι πελαγόρνιθες, επέζησαν στον πλανήτη μέχρι σχετικά πρόσφατα, πριν από περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια, στις αρχές μιας εποχής των παγετώνων.

Εκτός όμως από το μέγεθος των φτερών τους, οι πελαγόρνιθες ξεχωρίζουν και για ένα δεύτερο χαρακτηριστικό τους: το ράμφος τους έφερε κεράτινες προεξοχές σαν δόντια, οι οποίες βοηθούσαν το πτηνό να αρπάζει τη λεία του από την επιφάνεια της θάλασσας.

Και, όπως τα περιπλανώμενα άλμπατρος, τα μεγαλύτερα σημερινά πτηνά με άνοιγμα φτερών έως 3,5 μέτρα, οι πελαγόρνιθες περνούσαν σχεδόν όλη τη ζωή τους στον αέρα.

«Οι εξαφανισμένες πλέον γιγάντιες πελαγόρνιθες, με τα μακριά, μυτερά φτερά τους, θα πετούσαν πάνω από τις αρχαίες ανοιχτές θάλασσες, στις οποίες δεν είχαν κυριαρχήσει ακόμα οι φάλαινες και οι φώκιες, αναζητώντας καλαμάρια και άλλα θαλασσινά για να πιάσουν με τα ράμφη τους» λέει ο Τόμας Στίνταμ της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, ο οποίος συνεργάστηκε στη μελέτη με συναδέλφους του στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ.

Η μελέτη της ομάδας επανεξετάζει μια σειρά απολιθωμάτων από πελαγόρνιθες τα οποία είχαν βρεθεί τη δεκαετία του 1980 στο νησί Σέιμουρ, λίγο έξω από το βόρειο άκρο της Ανταρκτικής Χερσονήσου. Διαβάζοντας τις πρωτότυπες αναφορές που συνόδευαν τα απολιθώματα, ο μεταπτυχιακός φοιτητής Πίτερ Κλες συνειδητοποίησε ότι το στρώμα του εδάφους μέσα στο οποίο απολιθώθηκαν πρέπει να είναι παλαιότερο από ό,τι έχει εκτιμηθεί.

Το πρώτο από τα δύο απολιθώματα που εξετάστηκαν είναι το μεσαίο τμήμα μιας μεσαίας σιαγόνας. Φέρει ακόμα τα «ψευδο-δόντια» μιας πελαγόρνιθας, τα οποία θα είχαν το τρομακτικό μήκος των 3 εκατοστών όταν ζούσε το πτηνό. Από το μέγεθος της σιαγόνας οι ερευνητές υπολογίζουν ότι το κρανίο θα είχε το αξιοσημείωτο μήκος των 60 εκατοστών.

Το δεύτερο απολίθωμα περιλαμβάνει μόνο ένα μετατάρσιο οστό του ποδιού. Έχει μήκος μόνο μερικά εκατοστά, είναι όμως το μεγαλύτερο απολίθωμα που έχει βρεθεί ως σήμερα από αυτή τη χαμένη οικογένεια γιγάντων.

Η σινο-αμερικανική μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Scientific Reports των εκδόσεων Nature.