Πολλά έχουν ήδη γραφεί για τη σημασία της ιστορικής απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον περασμένο Ιούλιο και για την πρωτοφανούς ύψους πρόσθετη χρηματοδότηση μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Αντιστοίχως πολλά έχουν γραφεί για τη σημασία του Ταμείου Ανάκαμψης για τη χώρα μας και για το ότι το ταμείο αυτό, μαζί με το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 και με τις παρεμβάσεις του γεωργικού ταμείου της νέας περιόδου δημιουργούν μια στοχευμένη εισροή κεφαλαίων για τα επόμενα χρόνια που, σε επίπεδο προγραμματικών προβλέψεων, ξεπερνά τα 70 δισ. ευρώ. Δίπλα βεβαίως στην ευφορία των προβλέψεων αρχίζει να αναπτύσσεται και η αγωνία για τις δυνατότητες έγκαιρης αλλά και αποτελεσματικής απορρόφησης αυτών των πόρων. Μια αγωνία που δεν περιορίζεται μόνο στην Ελλάδα αλλά είναι διάχυτη και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η χώρα μας ετοιμάζεται πυρετωδώς να υποβάλει εγκαίρως το εθνικό πρόγραμμα στο οποίο θα βασισθούν οι χρηματοδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης. Αντίστοιχη σπουδή παρατηρείται και για την έγκαιρη υποβολή του νέου ΕΣΠΑ, έτσι ώστε μέσω των δύο αυτών σημαντικών εργαλείων να αρχίσουν να εισρέουν στη χώρα ήδη από το 2021 επαρκούς ύψους ευρωπαϊκοί πόροι. Η έγκαιρη εισροή αυτών των πόρων θα επιτρέψει, μεταξύ άλλων, να ισχύσει το αισιόδοξο σενάριο (ανάπτυξη 7,5%) του προσχεδίου του προϋπολογισμού του κράτους για το 2021. Συνολικά δε για την ερχόμενη εξαετία, η πρόκληση για την μέσω των πόρων αυτών αναμόρφωση της χώρας είναι τόσο μεγάλη, που δεν επιτρέπει ούτε καν τη διατύπωση απαισιόδοξων προβλέψεων ως προς την επιτυχία της προσπάθειας που αναλαμβάνεται.
Δεν είναι όμως σημαντική μόνο για την Ελλάδα η επίδοση που θα επιδείξει στην αποτελεσματική απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων και ειδικά αυτών του Ταμείου Ανάκαμψης. Η επιτυχής αξιοποίηση των πόρων αυτών από τη χώρα μας, όπως και από τις άλλες ωφελούμενες χώρες, θα δικαιώσει όσους στήριξαν αυτή την ιστορική ευρωπαϊκή πρωτοβουλία αλλά και θα δώσει πρόσθετα επιχειρήματα σε όσους προτείνουν να προσλάβει το Ταμείο Ανάκαμψης μονιμότερο χαρακτήρα. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τις αποφάσεις του περασμένου Ιουλίου, το Ταμείο Ανάκαμψης είναι εργαλείο «μιας χρήσεως», μια εφ’ άπαξ και χωρίς συνέχεια απάντηση στις επιπτώσεις της κρίσης.
Ως κύριος υποστηρικτής της ιδέας για ένα μόνιμο Ταμείο Ανάκαμψης εμφανίστηκε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία κάλεσε την ΕΕ να προσδώσει μόνιμο χαρακτήρα στο ταμείο αυτό. Η ΕΚΤ τεκμηριώνει την πρότασή της υποστηρίζοντας ότι το ταμείο αυτό, υπό την προϋπόθεση ότι θα χρηματοδοτήσει παραγωγικές δαπάνες και αναπτυξιακού χαρακτήρα μεταρρυθμίσεις, όχι μόνο θα στηρίξει την ανάκαμψη από τις επιπτώσεις της πανδημίας αλλά, εφόσον προσλάβει μόνιμο χαρακτήρα, θα στηρίζει και θα αυξάνει περαιτέρω την ανθεκτικότητα και το αναπτυξιακό δυναμικό των οικονομιών των κρατών-μελών. Εχει δε ιδιαίτερη αξία το ότι η ρηξικέλευθη αυτή πρόταση διατυπώνεται από την ΕΚΤ, δηλαδή από ένα θεσμικό όργανο που έχει βαρύνοντα λόγο στη διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής της ΕΕ.
Ενα Ταμείο Ανάκαμψης μόνιμου χαρακτήρα δεν θα αλλάξει μόνο το χρηματοδοτικό και αναπτυξιακό σκηνικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η μόνιμη παρουσία του ταμείου αυτού στα ευρωπαϊκά πράγματα θα συμπαρασύρει σε μόνιμη αύξηση τον συνολικό προϋπολογισμό της Ενωσης, αποκλείοντας επάνοδό του στα προ κρίσης χαμηλά επίπεδα ως ποσοστού του κοινοτικού ΑΕΠ. Και αυτό θα τροφοδοτεί συνεχώς την πορεία προς τη δημοσιονομική ένωση και, μέσω αυτής, προς την πολιτική ένωση της ΕΕ.
Ολα αυτά όμως θα παραμείνουν όνειρα φθινοπωρινής νυκτός, αν οι επιδόσεις έστω και λίγων χωρών υπολειφθούν των απαιτήσεων, ικανοποιώντας έτσι και τους μύχιους πόθους των «τεσσάρων φειδωλών» χωρών, που κατά τη διαπραγμάτευση έκαναν ό,τι μπορούσαν για να δυσκολέψουν τις προοπτικές απορρόφησης και αξιοποίησης των νέων πόρων. Αν συμβεί αυτό, όχι μόνο δεν θα απαντηθεί η μεγάλη πρόκληση της ανάκαμψης από την κρίση, αλλά θα απαξιωθεί η ιστορική πρωτοβουλία του περασμένου Ιουλίου και θα υπονομευθεί, αν όχι και ακυρωθεί, μια μεγάλη ευκαιρία για διεύρυνση και εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αυτή είναι η άλλη, και ενδεχομένως η σημαντικότερη, πρόκληση του Ταμείου Ανάκαμψης.
*Ο κ. Αλέκος Κρητικός είναι πρώην στέλεχος της ΕΕ, πρώην γεν. γραμματέας στα υπουργεία Ανάπτυξης και Εσωτερικών, ειδικός σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ.
