Zeitgeist! Αυτός ο γερμανικός όρος σημαίνει «το πνεύμα της εποχής». Χρησιμοποιείται για να εξηγήσει το κλίμα που διαμορφώνει την κοινωνική ζωή όταν ο χρόνος είναι ώριμος. Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο μας, ακόμη και τα μη αναγνωρισμένα κράτη μπορούν να επηρεαστούν από ένα τέτοιο γενικό κλίμα. Στις τελευταίες εκλογές, το de facto κρατίδιο στον Βορρά της Κύπρου απέδειξε ότι είχε επηρεαστεί από ένα τέτοιο κλίμα. Εδώ και αρκετό καιρό, η βόρεια Κύπρος βρίσκεται υπό την επιρροή της λαϊκιστικής και εθνικιστικής πολιτικής κουλτούρας που ανεβαίνει σε όλον τον κόσμο.
Τα δύο στρατόπεδα που μπήκαν στον δεύτερο γύρο των εκλογών χωρίστηκαν σε εκείνους που έκαναν την υποταγή στην Τουρκία κεντρικό μέρος της ατζέντας τους και σε εκείνους που προσπάθησαν να κινητοποιήσουν τους ψηφοφόρους γύρω από την αντίσταση στην Τουρκία. Ο Ερσίν Τατάρ αγκάλιασε τον τουρκικό εθνικισμό και δήλωσε ανοιχτά ότι είναι ο άνθρωπος της Τουρκίας. Παρόλο που αυτό δημιούργησε δυσφορία μεταξύ ορισμένων εθνικιστών, η εξάρτησή τους από τη «μητέρα πατρίδα» Τουρκία τους ώθησε προς την κατεύθυνση του Τατάρ. Ο Μουσταφά Ακιντζί, που διεκδικούσε την επανεκλογή, έκανε έκκληση στους αυξανόμενους φόβους των κοσμικών Τουρκοκυπρίων σχετικά με την αυξανόμενη παρουσία της Τουρκίας. Στον πρώτο γύρο των εκλογών, η υποστήριξη και η παρέμβαση της Τουρκίας έσυραν μεγάλο αριθμό ψήφων προς τον Τατάρ, εξαλείφοντας ταυτόχρονα τους κεντρώους και πιέζοντας μεγάλο αριθμό άλλων ψηφοφόρων προς τον Ακιντζί. Εκτός από τον μετριοπαθή Τουφάν Ερχιουρμάν, που υποστήριξε μια ομοσπονδιακή λύση και έλαβε 22%, οι υπόλοιποι τρεις κύριοι υποψήφιοι συμφιλιώθηκαν με λιγότερο από 5% έκαστος.
Λόγω της πόλωσης, πολλοί επέλεξαν να μην πάνε στις κάλπες στον πρώτο γύρο. Πράγματι, ο πρώτος γύρος είχε τη χαμηλότερη συμμετοχή ψηφοφόρων στην ιστορία της βόρειας Κύπρου, στο 58%. Η χαμηλή προσέλευση ήταν ιδιαίτερα ορατή στη χερσόνησο της Καρπασίας, που κατοικείται από πολλούς τούρκους εποίκους, με αποτέλεσμα η προσέλευση να είναι 50%. Ωστόσο, με τις ψήφους τους, ο Τατάρ κέρδισε τον δεύτερο γύρο.
Το κόμμα του Τατάρ (UBP) διαθέτει δίκτυο στις αγροτικές περιοχές, όπου κυριαρχεί μέσω παραδοσιακών μορφών προστασίας. Μαζί με αυτό, σε αυτές τις εκλογές ο Τατάρ επωφελήθηκε επίσης από τη βαθιά παρέμβαση της Τουρκίας με τη μορφή «καρότων», όπως η διανομή 2.000 τουρκικών λιρών ως βοήθεια σε 10.000 άτομα τρεις ημέρες πριν από τις εκλογές, καθώς και «μαστίγια», όπως διάφορες απειλές. Σε συνδυασμό με τον εκλογικό μηχανισμό της UBP, αυτό έγινε μια ασταμάτητη δύναμη. Αυτό το λαϊκιστικό κόμμα κατόρθωσε να μεταφέρει τους ψηφοφόρους στις κάλπες κάνοντας δημοσκοπήσεις από χωριό σε χωριό με εμπειρογνώμονες και βουλευτές που είχαν έρθει από την Τουρκία μόνο για τον σκοπό αυτόν. Ιδιαίτερα στην Καρπασία, τόσο χωρικοί τουρκικής καταγωγής όσο και «αυθεντικοί» κύπριοι αγρότες δήλωσαν την αφοσίωσή τους στην Τουρκία ψηφίζοντας τον Τατάρ. Η συμμετοχή αυξήθηκε στο 67% στον δεύτερο γύρο.
Με αυτόν τον τρόπο, ενώ ο Τατάρ έλαβε το 52% επί του συνόλου των ψήφων στον Βορρά, συγκέντρωσε ως και 70% στις αγροτικές περιοχές. Τα «λευκά κολλάρα», οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι δάσκαλοι και γενικά η μεσαία τάξη που απολαμβάνει εργασιακή ασφάλεια συσπειρώθηκαν γύρω από τον Ακιντζί. Δεν ήταν αρκετό. Ακόμη και στη Λευκωσία, όπου κέρδισε ο Ακιντζί, έχασε στα γκέτο των μεταναστών και των εργατών.
Επιπλέον, υπήρχε και ένα άλλο «πνεύμα της εποχής». Ηταν η απώλεια ελπίδας σε μια λύση μέσω διαπραγματεύσεων και η πραγματικότητα της αυξανόμενης εξάρτησης από την Τουρκία, όσο δεν διαφαίνεται λύση. Για πολλούς πολιτικά κεντρώους, η επιλογή Τατάρ και Τουρκίας ήταν μια έκφραση ρεαλισμού. Παρά τη γενικότερη έλλειψη ελπίδας, ωστόσο, το 48% των ψηφοφόρων έδειξε πίστη τους στην ειρήνη και οργή τους για την ακραία εξάρτηση από την Τουρκία. Αυτό το 48% μπορεί εύκολα να αυξηθεί. Για να γίνει αυτό, οι διεθνείς δρώντες πρέπει να κάνουν περισσότερα από το να δείχνουν ελάσσονα προσοχή σε κάθε κρίσιμη εκλογή. Χωρίς εξωτερική βοήθεια και σημάδια συνεργασίας, το τελευταίο προπύργιο υπέρ της ειρήνης ίσως τη δύναμη για έναν τέτοιο αγώνα. Το «πνεύμα των καιρών» δεν θα μεταβληθεί σύντομα. Αλλά αν θέλουμε οι Τουρκοκύπριοι να συνεχίσουν τον αγώνα μέχρι να αλλάξουν οι καιροί, δεν πρέπει να τους εγκαταλείψουμε στη μοίρα τους.
*Ο κ. Μετέ Χατάι είναι ερευνητής στο Κυπριακό Κέντρο του Ινστιτούτου του Οσλο για την Ειρήνη (PRIO).
