Οι επιχειρήσεις διαχρονικά λειτουργούν με κύριο στόχο το οικονομικό όφελος. Για να το πετύχουν αυτό αναπτύσσονται και αλληλεπιδρούν με το ευρύτερο περιβάλλον. Σε δεύτερο επίπεδο αναπτύσσουν ένα πλαίσιο δραστηριοτήτων, το οποίο τους επιτρέπει να χαράξουν μία στρατηγική που θα τους εξασφαλίσει την βιωσιμότητά τους. Στην τρέχουσα επιχειρηματική πρακτική, πέραν της μεγιστοποίησης του κέρδους και της ελαχιστοποίησης του κόστους, οι επιχειρήσεις θέτουν στόχους εξίσου σημασίας, όπως η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού τους, η κοινωνική τους υπευθυνότητα, η κατανόηση της εξέλιξης της τεχνολογίας και η επίδρασή της στη βιώσιμη λειτουργία τους.

Στη βάση αυτή κινείται το νέο σύγγραμμα με τίτλο: Οικονομία, Βιώσιμη Ανάπτυξη, Διαχείριση Κινδύνων-Κρίσεων, & Ψηφιακές Τεχνολογίες, που επιμελείται ο διακεκριμένος Ακαδημαϊκός του Πολυτεχνείου Κρήτης, Καθ. Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης.

Το σύγγραμμα απαρτίζεται από επτά μέρη και απευθύνεται σε αναλυτές, μάνατζερ, φοιτητές αλλά και “υποψιασμένους” πολίτες, που επιθυμούν να κατανοήσουν τις εξελίξεις στο χώρο των επιχειρήσεων, των νέων τεχνολογιών και του μάνατζμεντ, αλλά και τις δομικές μεταβολές που επιτελούνται στο παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι. Ας ανατρέξουμε, ωστόσο, στις ενότητες που ενυπάρχουν στο βιβλίο, αναδεικνύοντας τα επιμέρους χαρακτηριστικά και τις κατευθύνσεις που δίδονται σε αυτό. Αρκετά άρθρα που ενυπάρχουν σε αυτό παραθέτουν στοιχεία και προχωρούν σε ανάλυση ευρημάτων ερευνών. Η δομή του βιβλίου περιλαμβάνει καταγραφή σε νέες έννοιες της οικονομικής επιστήμης και της τεχνολογίας των πληροφοριών όπως τα Big Data, Ubereconomy, sharing economy και αναδεικνύει την ανάγκη ανάπτυξης της οικονομίας με βάση το τρίπτυχο: τεχνική, χρηματοοικονομική, πληροφορία.

Σαφείς αναφορές γίνονται σε έννοιες όπως η αλγοριθμοκρατία, ο καπιταλισμός της επίβλεψης, ο ψηφιακός καπιταλισμός και γενικά η επικράτηση των αλγόριθμων και των δεδομένων στην οικονομία, αναδεικνύοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που φανερώνουν τη σχέση οικονομίας και διακυβέρνησης. Ειδικότερα, αξίζει να σημειωθεί το νέο είδος “ενημερωμένης οργάνωσης” που αναδύεται, ο «καπιταλισμός της επίβλεψης», είδος λιγότερο ιεραρχικό, πιο ευέλικτο, κινητοποιώντας τους νέους υπαλλήλους της γνώσης (“απελευθερωμένη επιχείρηση”).

Ωστόσο, αυτός ο εκδημοκρατισμός προκαλεί εντάσεις εξουσίας σε στρατηγικά θέματα και εγείρει διάφορα ερωτηματικά ως προς τη διαχείριση του προφίλ των σύγχρονων εργασιακών δομών. Δημιουργείται ένα νέο «μάνατζμεντ γενικευμένης επίβλεψης» μέσα στις επιχειρήσεις. Ο νέος αυτός όρος οριοθετεί την ικανότητα μοντελοποίησης των συμπεριφορών με στόχο να δημιουργηθούν “αποδοτικά αποτελέσματα” διοίκησης, δηλαδή αυτοματοποίηση των προσανατολισμών των ατόμων. Στοιχείο που από μόνο του εγείρει έναν προβληματισμό για το μέλλον.

Ο αναγνώστης συνεχίζοντας στο τρίτο κεφάλαιο του τόμου, κατανοεί το πλαίσιο υιοθέτησης μια νέας κουλτούρας ρίσκου, λόγω του ότι ο κόσμος του αύριο είναι αβέβαιος και μη πιθανολογικός. Εντοπίζει δε τα φαινόμενα που θέτουν σε κίνδυνο το μέλλον της ανθρωπότητας, όπως οι πανδημίες, τα πυρηνικά όπλα, κα. Επιπλέον, αντιλαμβάνεται την προσπάθεια που γίνεται για σύνδεση των εθνικών οικονομιών με τις γεωπολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις που έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια. Οι προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, η κινέζικη κυριαρχία με τους νέους δρόμους του μεταξιού, το νέο διακύβευμα της δεκαετίας της Ευρωζώνης παρουσιάζονται σε συνδυασμό με την ανάπτυξη νέων εργαλείων σκέψης.

Ενδιαφέρουσα προσέγγιση διενεργείται και στον επαναπροσδιορισμό του πνεύματος δίκαιης συνεργασίας μεταξύ των κρατών, λαμβάνοντας υπόψη το καθήκον ευγένειας να ακούει ο ένας τον άλλον, ο σεβασμός της ελευθερίας του σκέπτεσθαι και όπως προτάσσει ο John Rawis “μια πλουραλιστική κοινωνία σχετικά σταθερή και αρμονική”. Γίνεται αναφορά σε γεγονότα όπως η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, η δημιουργία μιας παγκόσμιας οικολογικής κίνησης η οποία εμψυχώνεται από μια έφηβη 14 ετών, οι πυρκαγιές στην Αυστραλία και Αμαζόνιο, οι επαναστάσεις σε Χονγκ Κονγκ, Σαντιάγκο, Αλγερία, Λίβανος κ.α. Εκτενείς αναφορές διενεργούνται και στο επόμενο κεφάλαιο (5ο Κεφάλαιο) στην παρούσα κρίση της πανδημίας ενώ προτείνονται διέξοδοι για τη μετά κορωνοϊό εποχή, για την οικονομία, το διεθνές εμπόριο, την κοινωνία, το περιβάλλον και τη δημοκρατία.

Συνεχίζοντας την ανάγνωση του βιβλίου, ο αναγνώστης πληροφορείται για βασικές έννοιες που αναδεικνύονται ολοένα και περισσότερο σήμερα, όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, η αλληλέγγυα οικονομία, οι νέοι δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης και το νέο εργαλείο οικολογικού σχεδιασμού για την επιβίωση του πλανήτη. Προτείνεται μάλιστα, για να αναστραφεί αυτή η κατάσταση, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να θέσουν τα θεμέλια για μια ισχυρή και αλληλέγγυα ανάκαμψη. Το εμπόριο και ο διεθνής συντονισμός να αποτελέσουν τα σημαντικά συστατικά για την οικονομική και εμπορική ανασύνταξη της παγκόσμιας οικονομίας. Αναδεικνύεται ως επιτακτική ανάγκη να διατηρηθεί η ισορροπία της υγείας: ανθρώπων-ζώων-οικοσυστημάτων, ώστε η αναγκαστική επιβράδυνση που επιβάλει αυτή η πανδημία να οδηγήσει στην κατανόηση της συλλογικής ευθύνη έναντι της υγείας όλων και κυρίως των πιο ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού. Η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος γίνεται μόνο με βιώσιμο τρόπο.

Κλείνοντας, το τελευταίο κεφάλαιο του τόμου, αναφέρεται στον επερχόμενο ψηφιακό πόλεμο μεταξύ των κολοσσών εταιριών (GAFAM), στην έννοια της ήπιας ισχύος (soft power) και τη θεωρία του μαύρου κύκνου. Αυτή η τελευταία είναι συνδεδεμένη με τον όρο του αντίκτυπου του άκρως απίθανου. Ενδεικτική, ωστόσο, η αναφορά που γίνεται: “Αυτός ο καπιταλισμός πάει αντίθετα του πρωτόγονου ψηφιακού ονείρου. Καταργεί το ηθικό περιεχόμενο που έχει το διαδίκτυο από μόνο του. Ακυρώνει το γεγονός ότι το να είσαι συνδεδεμένος με ένα τρόπο ή με κάποιο άλλο, τείνεις όλως φυσικά στον εκδημοκρατισμό της γνώσης”.

Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France

Επιμέλεια παρουσίασης

Επίκ. Καθ. Χρήστος Λεμονάκης Εργαστήριο Διοικητικής Οικονομικής & Συστημάτων Αποφάσεων, Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης & Τεχνολογίας,  Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο