Μετά την προσωρινή νίκη των ανοιξιάτικων lockdown, που κατόρθωσαν να κρατήσουν υπό έλεγχο την εξάπλωση της πανδημίας, ο κορωνοϊός επιστρέφει στην Ευρώπη και μαζί του επανέρχονται τα σκληρά μέτρα για τον περιορισμό του.
Αυτή τη φορά, όμως, τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Η πιθανότητα κατάρρευσης των δημόσιων συστημάτων υγείας αναμετριέται με ακόμη μεγαλύτερη ένταση με τα σενάρια οικονομικής συντριβής, ενώ και οι πολίτες, εξαντλημένοι από τις ριζικές αλλαγές της καθημερινότητάς τους και αντιμέτωποι με τις προσωπικές τους οικονομικές δυσκολίες, είναι πιο δύσπιστοι απέναντι στις εξαγγελίες και τις συστάσεις των κυβερνήσεών τους.
Την ίδια στιγμή, γίνεται όλο και πιο κατανοητό ότι οι κοπιώδεις προσπάθειες των επιστημόνων για άμεση ανάπτυξη αποτελεσματικών εμβολίων και θεραπειών, δεν μεταφράζεται σε θαύματα. Ο δρόμος προς ένα εμβόλιο διαθέσιμο για όλους προβλέπεται μακρύς, ενώ τα πλέον υποσχόμενα φάρμακα είτε είναι αποτελεσματικά μόνο σε προχωρημένα στάδια της ασθένειας, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ανακουφίσουν τα δημόσια συστήματα υγείας από τις πιέσεις, είτε είναι υπερβολικά ακριβά για να μπορούν να διανεμηθούν σε όσους τα χρειάζονται, ακόμη και αν αποδειχθούν ικανά να καταπολεμήσουν τον φονικό ιό.
Επανέρχεται ο εφιάλτης των lockdown
Κατά συνέπεια, σε ολόκληρη την Ευρώπη επανέρχεται το εφιαλτικό σενάριο των lockdown, σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο. Μεγάλες μητροπόλεις εισάγουν απαγορεύσεις κυκλοφορίας κατά τη διάρκεια της νύχτας, και κυβερνήσεις μπαίνουν σε παιχνίδια ανταλλαγής ευθυνών με τοπικές αρχές γύρω από τον χαρακτήρα και την αναγκαιότητα των νέων μέτρων.
«Η ελπίδα μας ήταν ότι θα μπορούσαμε να ελέγξουμε με μεγαλύτερη ευκολία το δεύτερο κύμα, επειδή πλέον γνωρίζουμε πώς να εντοπίσουμε και να περιορίσουμε τις συρροές, για να κρατήσουμε ανοιχτή την οικονομία», τονίζει στο Bloomberg ο Κρίστιαν Όντενταλ, επικεφαλής οικονομολόγος στο Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση. «Όμως αυτό δεν έχει συμβεί στην Ευρώπη».
«Ορισμένα μέρη της Ευρώπης έχουν χάσει τον έλεγχο»
Νέες, δυσάρεστες ειδήσεις έρχονται στη δημοσιότητα σχεδόν καθημερινά. Τα τελευταία στοιχεία από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ιρλανδία δείχνουν νέα ρεκόρ κρουσμάτων, ενώ και η Ισπανία κατέγραψε τα περισσότερα κρούσματα που είχαν επιβεβαιωθεί στη χώρα μετά τον Απρίλιο. Η Τσεχία και η Πολωνία άγγιξαν τα δικά τους ημερήσια ρεκόρ την Πέμπτη, και οι κάτοικοι του Λονδίνου είναι αντιμέτωποι με νέα μέτρα που περιορίζουν ακόμη και τις συναντήσεις σε σπίτια.
Οι νοσηλευόμενοι και τα θύματα του κορωνοϊού έχουν εκτοξευθεί σε ολόκληρη τη γηραιά ήπειρο. «Ορισμένα μέρη της Ευρώπης έχουν χάσει τον έλεγχο», προειδοποιεί μιλώντας στους Financial Times ο Γιόνας Σμιντ-Χάναζιτ, ιολόγος στο Ινστιτούτο Bernhard Nocht του Αμβούργου. «Οι αρχές δεν είναι πλέον ικανές να επιδράσουν στην εξάπλωση του ιού».
Μπορεί να ανακοπεί το δεύτερο κύμα;
Η Γερμανία, η οποία μέχρι στιγμής ήταν μια από τους μεγαλύτερους νικητές της πανδημίας, κατέγραψε 7.334 κρούσματα την Παρασκευή – περισσότερα από ποτέ. «Η κρίσιμη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε, όχι μόνο στη Γερμανία αλλά σε όλη την Ευρώπη, είναι το κατά πόσον μπορούμε να ανακόψουμε την ορμή του δεύτερου κύματος και να φτάσουμε ξανά σε γαλήνια νερά», δήλωσε στους FT ο Πίτερ Αλτμάιερ, Υπουργός Οικονομικών.
Τα συστήματα υγείας των κρατών της ηπείρου κινδυνεύουν να φτάσουν σε κρίσιμη κατάσταση, καθώς τα νοσοκομεία γεμίζουν με ασθενείς κοροναϊού. Επικρατεί αυξανόμενη αγωνία ότι οι ιατρικές εγκαταστάσεις σύντομα θα πλημμυρίσουν από αρρώστους, ενώ ο όλο και μεγαλύτερος αριθμός των νέων κρουσμάτων θα προκαλέσει αφόρητες πιέσεις στις ομάδες που ασχολούνται με την ιχνηλάτηση επαφών, δυσχεραίνοντας το σπάσιμο της αλυσίδας μετάδοσης του ιού.
Τα σκληρά μέτρα έχουν ήδη επιστρέψει σε πολλές από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης, καθώς την εβδομάδα που ολοκληρώθηκε στις 11 Οκτωβρίου η ήπειρος σημείωσε τον υψηλότερο εβδομαδιαίο αριθμό κρουσμάτων από την αρχή της πανδημίας. 700.000 άτομα διαγνώστηκαν με κοροναϊό, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του ΠΟΥ.
Νέα μέτρα με αέρα lockdown
Μέχρι στιγμής, οι κυβερνήσεις αποφεύγουν τα δρακόντεια μέτρα του πρώτου κύματος, αφήνοντας ανοιχτά τα σχολεία και την πλειοψηφία των επιχειρήσεων, προκειμένου να αποφύγουν τα περαιτέρω πλήγματα στις οικονομίες τους που ήδη δυσκολεύονται να ανακάμψουν από την ύφεση.
Αντ’ αυτού επιβάλλουν απαγορεύσεις κυκλοφορίας τη νύχτα, κλείνουν τα καταστήματα εστίασης και θέτουν όρια στις συναθροίσεις. Το κατά πόσον αυτά τα μέτρα, όμως, θα αποδειχθούν επαρκή, παραμένει άγνωστο.
Γαλλία
Κάποια από τα πλέον δραστικά μέτρα έχουν υιοθετηθεί από τη Γαλλία, όπου η κυβέρνηση εισήγαγε εκ νέου κατάσταση έκτακτης ανάγκης την Τετάρτη και ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε απαγόρευση κυκλοφορίας από τις 9 το βράδυ έως τις 6 το πρωί, στο Παρίσι και άλλες οκτώ μεγάλες πόλεις της χώρας, με ισχύ μέχρι το Σάββατο.
Ήταν η αντίδρασή του στη σταθερή αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων και των νοσηλευόμενων στη Γαλλία κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων. «Οι υπηρεσίες εντατικής θεραπείας μας δέχονται αφόρητες πιέσεις», δήλωσε.
Οι Γάλλοι υπουργοί υποστήριξαν ότι στόχος των περιορισμών ήταν η καταστολή των ιδιωτικών πάρτι και συναθροίσεων των νέων, που θεωρούνται η κυριότερη πηγή των νέων μολύνσεων.
Βρετανία
Στη Βρετανία, οι αρχές ανακοίνωσαν ότι οι κάτοικοι του Λονδίνου απαγορεύεται να συναντούν κατοίκους άλλων σπιτιών σε οποιονδήποτε εσωτερικό χώρο από τα μεσάνυχτα της Παρασκευής. Ο υπουργός υγείας, Ματ Χάνκοκ, δήλωσε ότι ο ρυθμός μετάδοσης σημειώνει «απότομη αύξηση» στην πρωτεύουσα, καθώς διπλασιάζεται κάθε 10 ημέρες. Το Λίβερπουλ και η βορειοδυτική Αγγλία ήδη βρίσκονται σε αυστηρό lockdown.
Ολλανδία
Στην Ολλανδία, όπου ο ρυθμός μετάδοσης τον τελευταίο μήνα έχει υπάρξει ένας από τους χειρότερους, ο πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε ανακοίνωσε την Τρίτη ότι η χώρα τίθεται σε «μερικό lockdown» τουλάχιστον για τέσσερις εβδομάδες, αφού τα νέα κρούσματα ξεπερνούν τα 7.000 ανά ημέρα.
Καφέ, εστιατόρια και μπαρ παραμένουν κλειστά, ενώ η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική σε όλους τους εσωτερικούς δημόσιους χώρους και στα σχολεία.
Τσεχία
Στην Τσεχία, που είχε βγει σχεδόν αλώβητη από το πρώτο κύμα, τα νέα κρούσματα σχεδόν άγγιξαν τα 10.000 την Πέμπτη. Σχεδόν για τα μισά από τα συνολικά επιβεβαιωμένα κρούσματα στη χώρα από την αρχή της πανδημίας καταγράφηκαν εντός των τελευταίων δύο εβδομάδων.
Η Τσεχία τέθηκε σε αυστηρό lockdown στην αρχή της πανδημίας, όμως άργησε να αντιδράσει στο δεύτερο κύμα. Τα κρούσματα άρχισαν να αυξάνονται τον περασμένο μήνα, όμως μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα η κυβέρνηση δεν είχε προχωρήσει στο κλείσιμο καμίας κατηγορίας καταστημάτων.
Ο Αντρέι Μπάμπις, πρωθυπουργός της χώρας που έχει χαρακτηρίσει «καταστροφική» την αύξηση των κρουσμάτων, προειδοποίησε την Πέμπτη ότι ο χρόνος που έχει στη διάθεσή της η Τσεχία για να δημιουργήσει τις αναγκαίες υποδομές για τη διαχείριση της πανδημίας μετρά αντίστροφα. «Τα πράγματα δεν είναι ευοίωνα», δήλωσε.
Ισπανία
Στην Ισπανία, όπου τα κρούσματα αυξήθηκαν κατακόρυφα τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο πριν παρουσιάσουν επιβράδυνση, πολλές περιοχές, ανάμεσά τους και η Καταλονία, έχουν ανακοινώσει νέα μέτρα. Η Πορτογαλία επίσης αποκάλυψε νέες απαγορεύσεις στις δημόσιες συναθροίσεις.
Γερμανία
Αυτή την εβδομάδα, οι γερμανικές αρχές μείωσαν τα προαπαιτούμενα για την επιβολή αυστηρών μέτρων στα επίκεντρα διασποράς του ιού. Αυτό θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να καταστήσει υποχρεωτική τη χρήση μάσκας σε δημόσιους χώρους, να περιορίσει τον αριθμό των ατόμων που μπορούν να συγκεντρωθούν σε ιδιωτικές εκδηλώσεις και να βάλει λουκέτο σε μπαρ και εστιατόρια.
Αντίσταση στα μέτρα
Οι προσπάθειες επιβολής νέων μέτρων έρχονται αντιμέτωπες με την άρνηση των πολιτών να συμμορφωθούν σε αυτά.
Οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο οικονομικής καταστροφής σε σχέση με την άνοιξη, ο πληθυσμός δεν μπορεί να αντέξει άλλα περίπλοκα και εναλλασσόμενα περιοριστικά μέτρα, και η αντιπολίτευση του εκάστοτε κράτους δεν δείχνει το πνεύμα συνεργασίας των ημερών του πρώτου κύματος.
Στο παιχνίδι έχουν μπει και ιδεολογικές διαφορές γύρω από το lockdown, με υπέρμαχους της ελευθερίας να αντιστέκονται στους περιορισμούς των ατομικών δικαιωμάτων, αλλά και φωνές που κάνουν λόγο για την επιπλέον θνησιμότητα που θα μπορούσε να φέρει ένα ακόμη υφεσιακό τρίμηνο.
Κατά τη γνώμη του Τζέιμι Ρας, του Bloomberg Economics, «τα ανεπαρκή μέτρα για τον περιορισμό της πανδημίας μπορούν εύκολα να καταλήξουν να κοστίζουν περισσότερο από ένα σύντομο εθνικό lockdown».
Όλα αυτά εγείρουν αμφιβολίες για την ικανότητα της περιοχής να ανακάμψει από τη χειρότερη ύφεσή της στην ανθρώπινη μνήμη. Οι κυβερνήσεις θα αναγκαστούν να αυξήσουν τις δαπάνες, ασκώντας περαιτέρω πιέσεις στις οικονομίες τους – ενώ ορισμένες εξ αυτών ίσως χρειαστεί να φανούν εξαιρετικά προσεκτικές στις σχετικές επιλογές τους.
Οικονομία σε κίνδυνο
Ακόμη και αν οι ίδιοι οι περιορισμοί δεν επιφέρουν τεράστιο πλήγμα στην οικονομική δραστηριότητα με άμεσο τρόπο, ο σχετιζόμενος παράγοντας του φόβου θα μπορούσε να περιορίσει τις καταναλωτικές δαπάνες. Αυτό με τη σειρά του ασκεί ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στους επιχειρηματίες που βρίσκονται σε διπλό αδιέξοδο: Είναι αναγκασμένοι να παραμείνουν ανοιχτοί, χωρίς να δικαιούνται τις διευκολύνσεις και την οικονομική υποστήριξη της άνοιξης, αλλά και χωρίς να μπορούν να επιτύχουν αρκετές πωλήσεις ώστε να εξασφαλίσουν την υγεία της επιχείρησής τους.
