Μολάοι Λακωνίας. Στη μικρή πόλη του Νότου το Γυμνάσιο και το Λύκειο ήταν εργαστήρι πολιτισμού και γνώσης. Οι περισσότεροι μαθητές είχαν την εμπειρία του μονοθέσιου δημοτικού σχολείου. Μία αίθουσα, έξι τάξεις, ένας δάσκαλος.
Στο τέλος της δεκαετίας του ’70, που η γενιά μου άφηνε τις τάξεις, δεν μπορούσαμε να αξιολογήσουμε το βάθος της ποιότητας, που με το πάθος εμπνευσμένων καθηγητών ζυμώθηκε στις κρύες αίθουσες.
Τα χρόνια πέρασαν. Η Ελλάδα βγαίνει δοκιμαζόμενη από εκείνη την πολύ δύσκολη εποχή. Ψάχνει τη δημοκρατική της συγκρότηση, επιχειρεί να βρει μια πολιτική λειτουργία αποτελεσματική, να εκσυγχρονίσει τις δομές της, να δυναμώσει την οικονομία της. Πολλά τα επιτεύγματα στα μέτωπα αυτά. Πολλές και οι αποτυχίες.
Το ζήτημα της ιεράρχησης σε μια κοινωνία δείχνει τον βαθμό της ζωτικότητάς της. Η παρακμή είναι η αδυναμία διάκρισης από έναν λαό του ασήμαντου από το σημαντικό. Στη σύγχρονη διαδρομή μας χάσαμε τη δυνατότητα της διάκρισης. Το δεύτερο έγινε πρώτο και το ασήμαντο ανακηρύχθηκε σε σημαντικό.
Μέσα σε αυτή τη βουβή αρχικά και μαζί αόρατη οπισθοδρόμηση, αγνοήθηκε το δημόσιο Σχολείο. Παραμελήθηκε αυτό το μέτωπο νοήματος και πολιτισμού της ατομικής και συλλογικής ύπαρξης. Το Σχολείο δεν βρήκε την πρώτη θέση, όπως του ανήκει. Αυτή η υποβάθμιση παρέσυρε καθετί που συνδέεται μαζί του. Η αξία και ο ρόλος του δάσκαλου, η κοινωνική του θέση, η συμβολική και υλική αμοιβή του. Μια εργαζόμενη σε ΔΕΚΟ αμείβεται πολλαπλάσια από τη δασκάλα των παιδιών της.
Ο συμβιβασμός με αυτή τη θανάσιμη υποβάθμιση υπήρξε γενικευμένος. Η κατάσταση που διαμορφώθηκε δυνάμωσε την ορμή της αδιαφορίας. Πολιτεία, δάσκαλοι, γονείς αποσύρθηκαν από το μέτωπο αυτό της γνώσης. Οι ατομικές λύσεις κέρδισαν καταλυτικά. Φροντιστήριο, ιδιαίτερα, ιδιωτικό σχολείο. Πηγή ανισότητας και ταξικής διαίρεσης.
Η παρακμή έχει πάντα τη δύναμη να πολλαπλασιάζει τον εαυτό της. Και ως προς το Σχολείο επέβαλε το παραλυτικό πνεύμα της. Οι πολιτικές αποφάσεις ιδεολογικού τύπου ρίχνουν τις τελευταίες βολές.
Η σχολική μονάδα είναι σήμερα εγκλωβισμένη στις πολιτικές επιλογές του εκάστοτε υπουργού και των συγκυριακών στενών οριζόντων του. Ο διοικητικός έλεγχος περιορίζει την ελευθερία της παιδαγωγικής λειτουργίας και απαιτεί από εκπαιδευτικούς και μαθητές την προσαρμογή σε ένα πλαίσιο ασφυκτικά καθορισμένο.
Περνάει ο καιρός και μας εμπαίζει, όπως λέει ο ποιητής. Η αδιέξοδη φωνή των καταλήψεων του τυφλού ακτιβισμού και η κυβερνητική επιφύλαξη, έως αβουλία, θυμίζουν τον καιρό που έχει εξαντληθεί. Ας μη χαθεί άλλη τετραετία.
Χωρίς μεγαλεπήβολες επιδιώξεις και ανέφικτους στόχους, ας γίνει επιτέλους η αναγέννηση του δημόσιου Σχολείου αμετάθετος στόχος. Ας βγουν οι υπεύθυνοι από την αντίληψη της τρέχουσας διαχείρισης αυτού του κεντρικού για τον πολιτισμό μας ζητήματος. Με τον λόγο και την πειθώ να δώσουν τη μάχη. Το δημόσιο Σχολείο είναι η τελευταία γραμμή άμυνας που μας απέμεινε. Ισάξια και απαιτητική, σαν γραμμή εθνική.
Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.
