Σε συμβιβασμό κατέληξαν οι αρχηγοί των κρατών και των κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατά τη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες, αποφασίζοντας να επιβληθούν κυρώσεις σε αξιωματούχους της Λευκορωσίας και να σταλεί ταυτόχρονα μήνυμα προειδοποίησης στην Τουρκία. Συμφώνησαν, επίσης, να συγκληθεί πολυμερής διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο.
«Μεγάλες αποκλίσεις»
Η Σύνοδος Κορυφής κατέληξε ύστερα από μαραθώνια συνεδρίαση περίπου εννέα ωρών και επίμονων προσπαθειών εξεύρεσης συμβιβαστικής λύσης καθώς οι διαφωνίες για την αντιμετώπιση της Τουρκίας ήταν πολλές.
Ενδεικτικό του κλίματος που κυριάρχησε στη συνεδρίαση είναι το γεγονός ότι κατατέθηκαν τρία διαφορετικά προσχέδια και υπήρξαν έντονες ζυμώσεις και πιέσεις για να επιτευχθεί συμφωνία.
Χαρακτηριστική είναι και η δήλωση του προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν που τόνισε, μετά το τέλος των εργασιών της πρώτης ημέρας της Συνόδου Κορυφής, ότι «έπρεπε να πετύχουμε προσεγγίσεις, υπήρχαν μεγάλες αποκλίσεις γύρω από το τραπέζι (….) Ολοι κάναμε παραχωρήσεις και αυτό το κείμενο είναι το καλύτερο που θα μπορούσαμε να έχουμε απόψε, γιατί στέλνει πολύ σαφές, σταθερό μήνυμα στην Τουρκία για την Ελλάδα και την Κύπρο… και την καλεί ξεκάθαρα σε διάλογο».
Στο κείμενο συμπερασμάτων δεν υπάρχει η λέξη «κυρώσεις», σύμφωνα με το Politico, αλλά προειδοποίηση στην Τουρκία για την «περίπτωση νέων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου», και εκφράζεται η αλληλεγγύη στην Κύπρο και την Ελλάδα.
Σταθερό και ασφαλές περιβάλλον
Η ΕΕ έχει στρατηγικό ενδιαφέρον να υπάρχει σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και να αναπτυχθεί συνεργασία και αμοιβαία επωφελής σχέση με την Τουρκία, τονίζεται συγκεκριμένα στο κείμενο των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής στο οποίο κατέληξαν οι ευρωπαίοι ηγέτες.
Η συνέχιση του διαλόγου με καλή πίστη και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ είναι απόλυτη απαίτηση ως προς αυτό, υπογραμμίζεται.
Παράλληλα, οι ηγέτες σημειώνουν ότι όλες οι διαφορές πρέπει να επιλυθούν μέσω διαλόγου και βάσει του διεθνούς δικαίου.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά.
Στο κείμενο υπογραμμίζεται ακόμη ότι η ΕΕ χαιρετίζει τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία.
Καταδικάζει τις παραβιάσεις
Ταυτόχρονα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας και διατρανώνει ότι πρέπει να σταματήσουν.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απέχει από παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον, καθώς αποτελούν παραβίαση του διεθνούς δικαίου, ενώ υπογραμμίζει ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων με καλή πίστη, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου.
Καλεί την Τουρκία να αποδεχτεί την πρόσκληση της Κύπρου για την έναρξη διαλόγου με σκοπό την επίλυση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου.
Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των ψηφισμάτων 550 και 789 του ΣΑ, με την τήρηση των αρχών στις οποίες βασίζεται η ΕΕ.
Αναμένει το ίδιο από την Τουρκία. Η ΕΕ είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη στήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων διορίζοντας, μετά την επανάληψη, έναν εκπρόσωπο στην αποστολή του ΟΗΕ.
Θετική πολιτική ατζέντα
Στο κείμενο αναφέρεται επίσης ότι με προϋπόθεση πως θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες για να σταματήσουν οι παράνομες δραστηριότητες έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να ξεκινήσει μια θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ – Τουρκίας, με έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ενωσης και στη διευκόλυνση του εμπορίου, καθώς και τη συνεχή συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης, δυνάμει της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας (2016).
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τον πρόεδρό του, σε συνεργασία με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με την υποστήριξη του Υπατου Εκπροσώπου, να εκπονήσει πρόταση για την ανανέωση της ατζέντας ΕΕ – Τουρκίας.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, θα επανέλθει και θα λάβει αποφάσεις αναλόγως, κατά περίπτωση, το αργότερο κατά τη σύνοδό του τον Δεκέμβριο, σύμφωνα με το κείμενο.
Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο
Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συγκαλεί πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο και καλεί τον Υπατο Εκπρόσωπο να ξεκινήσει συνομιλίες σχετικά με την οργάνωσή του.
Η συμμετοχή, το πεδίο εφαρμογής και το χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να συμφωνηθούν με όλα τα μέρη. Η διάσκεψη αυτή θα μπορούσε να καταπιαστεί με ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας οριοθέτησης, της ασφάλειας, της ενέργειας, της μετανάστευσης και της οικονομικής συνεργασίας, εξηγείται στο κείμενο των συμπερασμάτων.
Οι εργαλειοθήκες
Για τις ενέργειες της Τουρκίας «είμαστε έτοιμοι να χρησιμοποιησουμε όλα τα μέσα, αν χρειαστεί», ανέφεραν οι πρόεδροι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη συνέντευξη Τύπου μετά την ολοκλήρωση της πρώτης ημέρας της Συνόδου Κορυφής.
Απέφυγαν, ωστόσο, και οι δύο επίμονα να χρησιμοποιήσουν τη λέξη «κυρώσεις» και η μοναδική φορά που ακούστηκε, ήταν όταν ζητήθηκαν από τους δημοσιογράφους περισσότερες διευκρινήσεις για το τι θα πράξει η ΕΕ εφόσον η Τουρκία επιμείνει στις προκλήσεις.
Οι πρόεδροι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Κομισιόν μίλησαν για δύο εργαλειοθήκες που υπάρχουν στο τραπέζι και εναπόκειται στη στάση της Τουρκίας ποια θα χρησιμοποιηθεί.
Ερωτηθείς, τι θα συμβεί αν η Τουρκία δεν σταματήσει άμεσα τις παράνομες έρευνες στα νερά της Κύπρου, ο Σαρλ Μισέλ απέφυγε να απαντήσει ευθέως και επανέλαβε τις γενικόλογες αναφορές στις εργαλειοθήκες.
Παράλληλα, κάλεσε την Τουρκία να βάλει τέλος στις μονομερείς ενέργειές της και σημείωσε ότι οι δύο επόμενες εβδομάδες θα είναι σημαντικές για τη σχέση της ΕΕ με την Aγκυρα, ενώ το θέμα θα εξεταστεί εκ νέου στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου.
«Στη μια πλευρά είναι η επιλογή των κυρώσεων και στην άλλη μια θετική επιλογή, αυτή της συζήτησης για την τελωνειακή ένωση, τη συνεργασία στο μεταναστευτικό πάνω στη συμφωνία του 2016, τη βελτίωση του εμπορίου μεταξύ ΕΕ- Τουρκίας», απάντησε η Ουρσουλα Φον Ντερ Λάινεν.
Ο Εμανουέλ Μακρόν
«Εμείς [Γαλλία και Γερμανία] είχαμε μια συμπληρωματική προσέγγιση, δεν μπορούμε να εμπλακούμε σε διάλογο με την Τουρκία εάν της επιτρέψουμε να διασχίσει κόκκινες γραμμές… Πρέπει να δείξουμε σταθερότητα και σαφήνεια – χωρίς να υποκύψουμε σε κλιμάκωση», δήλωσε ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν στους δημοσιογράφους μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της πρώτης ημέρας της Συνόδου Κορυφής.
«Επρεπε να πετύχουμε προσεγγίσεις, υπήρχαν μεγάλες αποκλίσεις γύρω από το τραπέζι. Συνεργαστήκαμε με την καγκελάριο Μέρκελ χθες το απόγευμα και απόψε για να επιτύχουμε αυτό το αποτέλεσμα », πρόσθεσε ο Μακρόν.
«Ολοι κάναμε παραχωρήσεις και αυτό το κείμενο είναι το καλύτερο που θα μπορούσαμε να έχουμε απόψε, γιατί στέλνει πολύ σαφές, σταθερό μήνυμα στην Τουρκία για την Ελλάδα και την Κύπρο… και την καλεί ξεκάθαρα σε διάλογο».
Ο Μακρόν είπε ότι ορισμένες χώρες δίνουν έμφαση στον διάλογο με την Αγκυρα, ενώ άλλες, γεωγραφικά πιο κοντά στην Τουρκία, ήθελαν περισσότερο «κατασταλτική» δράση.
«Βρήκαμε έναν τρόπο να κάνουμε και τα δύο ταυτόχρονα και αυτό μας επιτρέπει να προχωρήσουμε και να μεταφέρουμε την ευθύνη στην πλευρά της Τουρκίας», κατέληξε.
Η Μέρκελ
Η καγκελάριος της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ δήλωσε ότι οι συζητήσεις στη Σύνοδο Κορυφής ήταν μακρές και μερικές φορές δύσκολες αλλά τελικά «πολύ επιτυχημένες» και τόνισε τη σημασία της εξέτασης του συνόλου των σχέσεων της ΕΕ με τη χώρα.
«Συνεργαστήκαμε με τους εταίρους μας και μπορούμε να υποδείξουμε αποτελέσματα – Θεωρώ τη συμφωνία για τις κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας και για την προσέγγιση προς την Τουρκία μεγάλη πρόοδο», σημείωσε η γερμανίδα καγκελάριος.
Κυρώσεις στη Λευκορωσία
Το όνομα του προέδρου της Λευκορωσίας, Αλεξάντρ Λουκασένκο, δεν συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των σαράντα προσώπων στα οποία αποφασίστηκε στη Σύνοδο Κορυφής να επιβληθούν κυρώσεις από την Ευρωπαϊκή Ενωση, τόνισε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.
Τα πρόσωπα που αφορούν οι κυρώσεις κατηγορούνται από τις Βρυξέλλες είτε ότι ενέχονται στην καταστολή σε βάρος της λευκορωσικής αντιπολίτευσης, ή ότι ενέχονται στην αλλοίωση του αποτελέσματος των προεδρικών εκλογών στη Λευκορωσία, που διεξήχθησαν την 9η Αυγούστου.
«Ο πρόεδρος Λουκασένκο δεν συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο», αλλά αυτό ενδέχεται να αλλάξει, προειδοποίησε ο Μισέλ. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου διευκρίνισε ότι οι ευρωπαϊκές κυρώσεις τίθενται σε ισχύ άμεσα.
Σε ό,τι αφορά στην εξαίρεση Λουκασένκο από τις κυρώσεις, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν την ερμήνευσε ως προσπάθεια παραμονής του στον διάλογο.
«Oσον αφορά τον Λουκασένκο, είναι μια συνειδητή επιλογή [να μην τον συμπεριλάβουμε στη λίστα κυρώσεων] επειδή του ζητάμε να αποδεχτεί τη διαμεσολάβηση του ΟΑΣΕ… οι κυρώσεις εναντίον του θα δικαιολογούσαν την άρνηση συμμετοχής του σε διάλογο, και έτσι νομίζω ότι είναι σημαντικό εδώ για να συζητήσουμε μαζί του σε αυτήν τη διαδικασία», σημείωσε ο πρόεδρος της Γα ο Εμμανουήλ Μακρόν της Γαλλίας, προσθέτοντας ότι θα μπορούσαν να επιβληθούν κυρώσεις στο Λουκασένκο στο μέλλον.
«Πολύ σημαντικό σήμα»
«Οι κυρώσεις εναντίον των αξιωματούχων στη Λευκορωσία θα τεθούν σε ισχύ – αυτό σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση ενεργεί εναντίον εκείνων που αντιτίθενται στο δημοκρατικό κίνημα. Το βρίσκω πολύ σημαντικό σήμα», τόνισε η Ανγκελα Μέρκελ.
