Η Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα αποτελεί μοναδική περίπτωση επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Είναι το πρώτο άτομο σε αυτό το ρόλο που προέρχεται από μια αναδυόμενη αγορά, αφού γεννήθηκε και μεγάλωσε στην κομμουνιστική Βουλγαρία.
Σε αντίθεση με τους προκατόχους της, η φήμη της δεν προέρχεται από τη θητεία της σε υπουργείο οικονομικών ή σε κάποια κεντρική τράπεζα. Αντ’ αυτού, η οικονομολόγος με εξειδίκευση στο περιβάλλον έχει πίσω της μια σταδιοδρομία ως ακαδημαϊκός, αλλά και στην Παγκόσμια Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Όπως λέει, σε συνέντευξή της στο Bloomberg, αυτές οι εμπειρίες ήταν που την προετοίμασαν τόσο καλά για αυτό που το ΔΝΤ αποκαλεί «Το Μεγάλο Lockdown», το μεγαλύτερο οικονομικό σοκ μετά την Μεγάλη Ύφεση.
Καθώς η πανδημία διέκοψε τις οικονομικές δραστηριότητες σε όλο τον πλανήτη, ο οργανισμός άρχισε να επεξεργάζεται αιτήσεις για δάνεια έκτακτης ανάγκης από περισσότερα από τα μισά εκ των 189 μελών του – τον μεγαλύτερο αριθμό στην ιστορία του.
Για όλες αυτές τις εξελίξεις, τους κινδύνους και τις προοπτικές, μίλησε σε συνέντευξή της στην Στέφανι Φλάντερς για το Bloomberg.
Πρέπει οι κυβερνήσεις να αφήσουν τις εταιρείες να καταρρεύσουν, σε περίπτωση που οι δεύτερες δεν μπορούν να επιτύχουν την πράσινη μετάβαση;
«Όταν η οικονομία βρέθηκε σε ακινησία, η σωστή πολιτική ήταν η υποστήριξη όλων ανεξαιρέτως των επιχειρήσεων. Κεντρικές τράπεζες, οικονομικές αρχές και θεσμοί όπως το ΔΝΤ έχουν διαθέσει πόρους ώστε να υπάρχει ένα μαξιλαράκι κάτω από την παγκόσμια οικονομία. Και σε αυτό το στάδιο της αντίδρασης έκτακτης ανάγκης σε αυτή την εξαιρετικά ασυνήθιστη κρίση, θα ήταν λάθος να κάνουμε διακρίσεις. Δεν έχουμε το χρόνο. Και θα κάναμε περισσότερη ζημιά παρά καλό αν κάναμε διακρίσεις.
Τώρα είμαστε στο σημείο που βλέπουμε σημάδια ανάκαμψης. Αυτό μας μετακινεί σε μια διαφορετική φάση, όπου οι συμβουλές του Ταμείου έχουν τρεις πτυχές: Πρώτον, δώστε προτεραιότητα στο τέλος της υγειονομικής κρίσης σε όλο τον κόσμο. Ακόμη και αν οι ανεπτυγμένες οικονομίες και ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες καταφέρουν να αναζωογονηθούν, αν οι εμπορικοί τους εταίροι αντιμετωπίζουν πρόβλημα, ο κόσμος δεν θα καταφέρει να προχωρήσει.
Δεύτερον, ξεκινήστε να σκέφτεστε από τώρα πώς μπορείτε να μετατοπίσετε την υποστήριξή σας προς αυτά που θα θέλατε να δείτε στο μέλλον. Προστατεύονται οι θέσεις εργασίας; Δημιουργούνται νέες; Γιατί είναι ελκυστική η πράσινη ανάκαμψη; Γιατί η πράσινη ανάκαμψη μπορεί να γίνει μια ανάκαμψη με πολλές θέσεις εργασίας. Μπορούν να υπάρξουν πολλές νέες θέσεις που να σχετίζονται με την ανθεκτικότητα του κλίματος, την αναδάσωση, την αντιμετώπιση της υποβάθμισης της γης, την βελτίωση των υποδομών για την ενίσχυση της αντοχής σε κλιματικά σοκ, την οικοδόμηση εγκαταστάσεων.
Το τρίτο ζήτημα αφορά τη δημιουργία ίσων ευκαιριών για το μέλλον. Επενδύστε στους ανθρώπους, στην εκπαίδευση, στην πρόσβαση στο διαδίκτυο. Ένα πράγμα στο οποίο θα ήθελα να δω το Ταμείο να παίζει ρόλο είναι στο συνδυασμό κοινωνικών διχτυών ασφαλείας και κοινωνικών σχοινιών ασφαλείας – τη δημιουργία κινήτρων για τους ανθρώπους, ιδιαίτερα τους νέους, τις γυναίκες, εκείνους που πλήττονται περισσότερο από την κρίση. Είναι πολύ καλή κίνηση για την οικονομία, αλλά και για την κοινωνική συνοχή.
Το 2019 μιλούσαμε για τις διαδηλώσεις, για τους ανθρώπους στους δρόμους γιατί δεν είχαμε μόνο χαμηλή ανάπτυξη και χαμηλή παραγωγικότητα, αλλά βλέπαμε και ότι τα οφέλη της ανάπτυξης τα καρπωνόταν μόνο ένα μέρος της κοινωνίας. Αυτά τα προβλήματα δεν έχουν εξαφανιστεί. Το καινούργιο πράγμα είναι η παροχή τεράστιων πακέτων οικονομικής στήριξης. Γιατί να μην το χρησιμοποιήσουμε για να αντιμετωπίσουμε και αυτά τα προβλήματα;»
Φοβάστε ότι οι κυβερνήσεις θα διακόψουν πρόωρα τα πακέτα στήριξης;
«Ναι, γιατί είναι ακόμη ζωντανές οι επώδυνες αναμνήσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, όταν υπήρχε η (δίκαιη, προφανώς) αγωνία για το χρέος και τα ελλείμματα. Κατά τη γνώμη των ανθρώπων εδώ στο Ταμείο, δεν έγιναν αρκετά για να αποτροπή η ενίσχυση της ανισότητας. Η τελευταία δεκαετία ήταν μια δεκαετία αυξανόμενης ανισότητας. Θα θέλαμε να δούμε την υποστήριξη να συνεχίζεται. Είναι μια πολύ ιδιαίτερη στιγμή, με τα επιτόκια δανεισμού να είναι τόσο χαμηλά, επομένως κυβερνήσεις και επιχειρήσεις μπορούν να δανειστούν – και δανείζονται».
Η προκάτοχός σας, Κριστίν Λαγκάρντ, ήταν υπέρ των προγραμμάτων οικονομικής λιτότητας. Λέτε ότι αυτή τη στιγμή είναι πιο επικίνδυνο τα κράτη να δανειστούν λιγότερο παρά περισσότερο;
«Ναι, γιατί μια επιστροφή στην ανάπτυξη απαιτεί, πρώτον και κύριον, την αποτροπή της κατάρρευσης των επιχειρήσεων και της ραγδαίας αύξησης της ανεργίας. Αν δεν το κάνουμε σε ένα περιβάλλον στο οποίο ο δανεισμός είναι προσιτός, τότε πώς πρόκειται να βγούμε από αυτή την κρίση; Οι κυβερνήσεις του σήμερα μπορούν να γίνουν πολύ δημιουργικές στους τρόπους που θα επιλέξουν για να στηρίξουν τις επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, μπορούν να αποκτήσουν ίδια κεφάλαια σε επιχειρήσεις, και σταδιακά να αποχωρήσουν από αυτά. Υπάρχουν ορισμένες ενδιαφέρουσες ιδέες: Αποκτάτε πρόσβαση στη χρηματοδότηση, όμως συμφωνείτε να καταβάλλετε υψηλότερους φόρους για ένα ορισμένο διάστημα από τη στιγμή που θα επιστρέψετε στην κερδοφορία. Ή μπορούμε να σκεφτούμε άλλα κομμάτια της οικονομίας που γνωρίζουν εκθετική ανάπτυξη εξαιτίας των τελευταίων αλλαγών – θα μπορούσαν να βοηθήσουν περισσότερο την κατάσταση;
Έχουμε τη δυνατότητα πρώτον, να βελτιώσουμε δραματικά τη συλλογή φόρων, να πατάξουμε τη φοροδιαφυγή, και δεύτερον να ξεφορτωθούμε τώρα τις σπάταλες επιχορηγήσεις. Οι τιμές της ενέργειας έχουν πέσει. Δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερο διάστημα για να ξεφορτωθούμε τις επιχορηγήσεις ορυκτών καυσίμων. Τρίτον, οι κυβερνήσεις μπορούν να διεκδικήσουν με μεγαλύτερη ένταση μια εισφορά άνθρακα, προκειμένου να δημιουργήσουν κίνητρα για μια πιο πράσινη οικονομία.
Και, φυσικά, πρέπει να σκεφτούμε πολύ σοβαρά τη φορολογική μεταρρύθμιση με όρους ψηφιακής φορολογίας. Πριν από την πανδημία, ήμασταν ήδη υποχρεωμένοι να το κάνουμε. Τώρα είμαστε ακόμη περισσότερο. Επομένως, δεν σημαίνει ότι πρέπει μόνο να ξοδεύουμε, να ξοδεύουμε, να ξοδεύουμε, χωρίς να σκεφτόμαστε πώς θα αποπληρώσουμε το χρέος. Ένας συνάδελφός μου είπε μια πολύ όμορφη φράση: «Ξοδέψτε περισσότερο – αλλά κρατήστε τις αποδείξεις». Επομένως, αν θέλουμε να βγούμε από αυτή την κρίση ακόμη πιο αποτελεσματικοί, πράσινοι, δίκαιοι, τώρα είναι η στιγμή να εργαστούμε σε αυτές τις πολιτικές. Πιστεύω ότι τώρα υπάρχει πολύ μεγαλύτερη κοινωνική αποδοχή, ιδιαιτέρως αν εξισορροπήσουμε αυτά που κάνουμε για την οικονομική μεταρρύθμιση με αυτά που κάνουμε για τη δικαιοσύνη εντός των κοινωνιών μας».
Αυτή τη φορά, το ΔΝΤ χρηματοδοτεί τις χώρες που έχουν ανάγκη χωρίς να προβάλει πολλές απαιτήσεις. Η Παγκόσμια Τράπεζα εμφανίζεται πιο ανήσυχη για το χρέος από ό,τι εσείς. Έχει μαλακώσει το ΔΝΤ;
«Αυτό που νομίζω ότι βλέπετε είναι ότι το ΔΝΤ αναγνωρίζει ότι σε μια περίοδο κρίσης έχουμε το ρόλο του πρώτου διασώστη. Και σε αυτό το ρόλο, όταν παρέχουμε χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης – έχουμε παρέχει 30 δισ. δολάρια σε 75 χώρες, με τις 47 από αυτές να είναι χαμηλού εισοδήματος – είμαστε υποχρεωμένοι να κινηθούμε γρήγορα. Αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι κινούμαστε στα τυφλά και χωρίς να δίνουμε προσοχή στο πού θα διοχετευτούν αυτά τα χρήματα.
Πρώτον, ας θυμηθούμε ότι το Ταμείο εκτιμά την υγεία των θεσμών σε κάθε μία χώρα. Και υπάρχουν ορισμένες χώρες τις οποίες δεν μπορέσαμε να ενισχύσουμε επειδή δεν πληρούσαν τα προαπαιτούμενα… Δεν είναι ότι είπαμε σε όποιον μας προσέγγισε «Ορίστε, εδώ είναι η επιταγή σου». Δεύτερον, έχουμε πράγματι – ακόμη και αν είναι πολύ περιορισμένες – προϋποθέσεις. Οι χώρες είναι υποχρεωμένες να υποβάλουν επιστολή στόχων. Και σε αυτή την επιστολή, αναλαμβάνουν ορισμένες υποχρεώσεις. Πολλές από αυτές έχουν δεσμευτεί να πραγματοποιήσουν εκ των υστέρων ελέγχους για να μάθουμε πώς και πόσο αποτελεσματικά δαπάνησαν την χρηματοδότηση που σχετιζόταν με τον κοροναϊό.
Αυτό που νομίζω ότι διαφέρει αυτή τη στιγμή σε σχέση με το Ταμείο, είναι η αναγνώριση ότι οι εξαιρετικές περιστάσεις απαιτούν και εξαιρετικά μέτρα. Είμαι πολύ, πολύ περήφανη για το προσωπικό του Ταμείου. Επειδή για τις χώρες που έχουν το δικό τους νόμισμα ή έχουν πρόσβαση στις αγορές, ήταν ευκολότερο να δημιουργηθούν μαξιλαράκια για την οικονομία. Όμως για τις 47 χώρες χαμηλού εισοδήματος που χρηματοδοτήσαμε, αυτοί οι πόροι τις κράτησαν στη ζωή. Είμαστε η πηγή των χρημάτων με τα οποία πληρώνουν τους γιατρούς, τους νοσηλευτές, που προστατεύουν το πιο ευάλωτο κομμάτι της οικονομίας, τους πιο ευάλωτους πολίτες. Και απαιτήσαμε ότι έτσι έπρεπε να γίνει».
Η μαρξιστική οικονομική θεωρία έχει γίνει πολύ της μόδας τελευταία, μετά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο καπιταλισμός. Τι έχετε να πείτε για αυτό;
«Δεν υποστηρίζω ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τον καπιταλισμό. Ο καπιταλισμός είναι το σύστημα που δίνει στους ανθρώπους την ευκαιρία να αριστεύσουν. Εννοώ, είμαι παράδειγμα ενός ανθρώπου που ήρθε από το κομμουνιστικό σύστημα σε ένα καπιταλιστικό, ανταγωνιστικό περιβάλλον και τα έχω καταφέρει αρκετά καλά. Πιστεύω πράγματι ότι πρέπει να παλεύουμε διαρκώς για να βελτιώσουμε το σύστημά μας (τον καπιταλισμό) και η πιο σημαντική βελτίωση που πρέπει να επιτύχουμε είναι η συμπεριληπτικότητα, μια αίσθηση δικαιοσύνης, και το ταμείο μπορεί να συμβάλει σε αυτό.
Επομένως, έχω ζήσει σε μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία που απέρριπτε τον καπιταλισμό, και δεν θέλω να το ξανακάνω. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποδεχτούμε χωρίς την παραμικρή κριτική τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι οικονομίες μας. Υπάρχει ένας καλύτερος κόσμος για τον οποίο πρέπει να παλέψουμε».
