Οι προϋποθέσεις, οι συντονισμένες πολιτικές, η χρηματοδότηση και οι επενδύσεις που απαιτούνται ώστε να προχωρήσει ταχύτατα ο διαρθρωτικός μετασχηματισμός των οικονομιών σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, με στόχο τη μετάβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην εποχή της βιώσιμης ανάπτυξης ήταν τα βασικά θέματα που συζητήθηκαν
Όπως επισημάνθηκε από τους ομιλητές, η αποτελεσματική αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων που αναλογούν στην Ελλάδα από το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ και τα ιδιωτικά κεφάλαια που θα επενδυθούν, αποτελεί ευκαιρία για τον μετασχηματισμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
Τις εργασίες της Ημερίδας άνοιξε ο Πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς Γιώργος Χαντζηνικολάου και με ομιλίες τους συμμετείχαν, ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς, ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών Θεόδωρος Σκυλακάκης, ο Καθηγητής του ΟΠΑ και Γεν. Διευθυντής του ΙΟΒΕ Νίκος Βέττας, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Τράπεζας Πειραιώς Χρήστος Μεγάλου, ο Καθηγητής του Harvard Business School Γεώργιος Σεραφείμ, ο Alexis Gazzο, Partner, Sustainability & Cleantech, EY France, ο Alistair Clark, Διευθύνων Σύμβουλος για το Περιβάλλον και τη Βιωσιμότητα της EBRD, ο Sean Kidney, Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της Climate Bonds Initiative, o Πρόεδρος της ΤΕΜΕΣ Αχιλλέας Κωνσταντακόπουλος και η Ανώτερη Γενική Διευθύντρια της Τράπεζας Πειραιώς Ελένη Βρεττού. Συντονιστής της Ημερίδας ήταν ο Διευθύνων Σύμβουλος του Global Sustain Group Μιχάλης Σπανός.
Ανοίγοντας τις εργασίες της Ημερίδας ο Πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς Γιώργος Χαντζηνικολάου, τόνισε πως η Πειραιώς είναι η μόνη ελληνική τράπεζα που, μαζί με άλλες 29 τράπεζες από όλο τον κόσμο, στο πλαίσιο του UNEP FI, συμμετείχε στη διεθνή διαβούλευση για τη διαμόρφωση νέων παγκόσμιων Αρχών Υπεύθυνης Τραπεζικής που καθορίζουν το πλαίσιο στο οποίο θα στηριχθεί η Βιώσιμη Τραπεζική στο μέλλον. Όπως είπε «η χώρα διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν με τους ευρωπαϊκούς πόρουςπου προορίζονται για τη βιώσιμη ανάπτυξη και πετύχει τον μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας». Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Τράπεζας Πειραιώς, «οι τράπεζες πρέπει να χρησιμοποιήσουν την επιρροή που έχουν και να κατευθύνουν πόρους προς τη χρηματοδότηση επενδύσεων που στηρίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και αυτός είναι ο ρόλος που καλείται να παίξει σήμερα το ελληνικό τραπεζικό σύστημα».
Στις πολύπλευρες πρωτοβουλίες που προωθεί η Ε.Ε., αναλαμβάνοντας τη δέσμευση για τη μετάβαση στη βιώσιμη ανάπτυξη και στην πράσινη οικονομία,αναφέρθηκε στην ομιλία του ο Αντιπρόεδρος της Ε.Ε. Μαργαρίτης Σχοινάς. Όπως είπε, «βασική ευρωπαϊκή δέσμευση είναι οι εκπομπές ρύπων να μειωθούν το 2030 κατά τουλάχιστον 55% με απώτερη φιλοδοξία να γίνει η Ευρώπη η πρώτη ήπειρος χωρίς εκπομπές μέχρι το 2050». Σύμφωνα με τον κ. Σχοινά, πυλώνες στη μετάβαση είναι ο προϋπολογισμός της Ε.Ε. που περιλαμβάνει τόσο το Ταμείο Ανάκαμψης όσο και τα προγράμματα δράσης που γνωρίζουμε ως ΕΣΠΑ, και η στήριξη πράσινων επενδύσεων από ιδιώτες μέσω τραπεζών και κεφαλαιαγορών. Όπως εξήγησε, το Ταμείο Ανάκαμψης και ο προϋπολογισμός προβλέπουν για πράσινες επενδύσεις κονδύλια €550 δισ. ως το 2027, ποσό που χαρακτήρισε ως πολύ φιλόδοξο. «Εξίσου φιλόδοξο και πέρα από τις προσδοκίες είναι το ελληνικό κομμάτι ύψους περίπου €22 δισ., κεφάλαια που μπορούν να κινητοποιήσουν άλλα €50 δισ. την επόμενη δεκαετία.Αναφερόμενος στα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια ο κ. Σχοινάς είπε πως είναι κρίσιμη η συμβολή του ευρωπαϊκού συστήματος ταξινόμησης των περιβαλλοντικά βιώσιμων επενδύσεων, που επιτρέπει σε τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία και ιδιώτες επενδυτές ναέχουν μια ευρωπαϊκή μεθοδολογία για να κρίνουν ποια έργα είναι επισήμως πράσινα.
Μιλώντας στην Ημερίδα, ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας τόνισε ότι «οι νέες επενδύσεις μπορούν να προσανατολιστούν σε τομείς και τεχνολογίες που επιταχύνουν την ενεργειακή μετάβαση και βελτιώνουν την ανθεκτικότητα σε μελλοντικά σοκ από την κλιματική αλλαγή. Επομένως, η Ευρώπη και κατ’ επέκταση και η Ελλάδα μπορούν να αναδειχθούν ισχυρότερες από την πανδημία μέσα από την πράσινη ανάκαμψη, επενδύοντας στην κυκλική οικονομία, την εξοικονόμηση ενέργειας, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τις βιώσιμες μεταφορές και την καθαρή τεχνολογία, δημιουργώντας πράσινες θέσεις εργασίας». Σύμφωνα με τον Διοικητή, «πέραν των δράσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής οι κυβερνήσεις κυρίως, μέσω φορολογικών και άλλων κινήτρων, των μεταρρυθμίσεων που προωθούν αλλά και των επενδυτικών τους προγραμμάτων, αλλά δευτερευόντως και οι Κεντρικές Τράπεζες, πρώτον, μέσω της αγοράς ομολόγων για την άσκηση νομισματικής πολιτικής αλλά και για χρήση ως επενδυτικών προϊόντων στα δικά τους χαρτοφυλάκια,δεύτερον, μέσω των εξασφαλίσεων (collaterals) στις πράξεις νομισματικής πολιτικής και τρίτον, ως επόπτες των εμπορικών τραπεζών, θα πρέπει να ενσωματώνουν στις αποφάσεις τους περιβαλλοντικούς στόχους».
Από την πλευρά του ο αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών Θεόδωρος Σκυλακάκης, επεσήμανε πως «η επόμενη ημέρα της πανδημίας με βάση τις εμπειρίες που έχουμε ήδη, δεν θα είναι εύκολη αλλά έχουμε τα εργαλεία για να προχωρήσουμε, κυρίως γιατί η Ευρώπη αντέδρασε με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης μπορεί να αποτελέσει το μοχλό μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας. Στο πλαίσιό του, θα πρέπει να ολοκληρώσουμε τους στόχους και τα ορόσημα που θα έχουμε θέσει και να προχωρήσουμε στις απορροφήσεις μέσα σε πέντε χρόνια από τη στιγμή που θα εγκριθεί το πρόγραμμα, τη στιγμή που για παράδειγμα, στο ΕΣΠΑ ο χρόνος έφθανε τα χρόνια. Ελπίζουμε ότι καταβάλλοντας κάθε δυνατή προσπάθεια και με βάση την πολύ καλή συνεργασία που έχουμε με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, αυτή η «μικρή επανάσταση» θα καταλήξει σε απορρόφηση των πόρων, στην ανάκαμψη της οικονομίας και την πράσινη και ψηφιακή μεταρρύθμιση που από κοινού με την Ευρώπη στοχεύουμε».
Ο Νίκος Βέττας, Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ και Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στην τοποθέτηση του επικεντρώθηκε στις προϋποθέσεις για τηστροφή του αναπτυξιακού υποδείγματος, με αύξηση παραγωγικότητας, ενίσχυση της εργασίας, και προσέλκυση κεφαλαίων. Τόνισε πως «οι ευρωπαϊκοί πόροι μπορούν να μειώσουν το κόστος μετάβασης για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους, κυρίως όμως πρέπει να αλλάξουν τα σχετικά κίνητρα, απελευθερώνοντας όσους θα επιλέγουν να εργάζονται και να επιχειρούν στην κατεύθυνση μιας νέας παραγωγικής βάσης. Στο αμέσως επόμενο διάστημα, όπου πριν από τη νέα κρίση αναμενόταν αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων, θα πρέπει να υπάρξει στόχευση δημόσιων πολιτικών στην ενίσχυση υποδομών και ανθρώπινου κεφαλαίου μέσα από εκπαίδευση, κατάρτιση και έρευνα».
Στην ομιλία του ο Διευθύνων Σύμβουλος της Τράπεζας Πειραιώς Χρήστος Μεγάλου, αναφέρθηκε στην στρατηγική που υλοποιεί η Τράπεζα προκειμένου να ενσωματώσει τις Αρχές Υπεύθυνης Τραπεζικής και τις προσαρμογές που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων. «Στην Τράπεζα προχωράμε στην εφαρμογή των Αρχών Υπεύθυνης Τραπεζικής αναλαμβάνοντας δράσεις σε δύο επίπεδα: Πρώτον, εντάσσοντας κριτήρια Περιβαλλοντικά, Κοινωνικά και Εταιρικής Διακυβέρνησης, γνωστά ως κριτήρια ESG(Environmental, Social and Governance) με στόχο την καλύτερη συνεργασία με τους πελάτες και τους επενδυτές ώστε να τους κατευθύνουμε σε μακροχρόνιες και βιώσιμες επενδύσεις και να μειώσουμε το ανθρακικό αποτύπωμα του χαρτοφυλακίου μας. Δεύτερον, σχεδιάζουμε προϊόντα και υπηρεσίες με κριτήρια ESGγια την υποστήριξη επενδύσεων σε έργα που οδηγούν στη μείωση των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή και έχουν θετικό πρόσημο για την κοινωνία», ανέφερε.
Σύμφωνα με τον κ. Μεγάλου, «πρωταρχικός στόχος της Τράπεζας Πειραιώς είναι να αξιοποιήσει αποτελεσματικά τα ήδη υπάρχοντα ευρωπαϊκά προγράμματα και τα χρηματοδοτικά εργαλεία που σχετίζονται με την “πράσινη οικονομία”, καθώς και το Ταμείο Ανάκαμψης για την άμεση αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας Covid-19 στην οικονομία, με στόχο τη μετάβαση στη βιώσιμη ανάπτυξη. Για μας, πρόκληση είναι να παρέχουμε ολοκληρωμένη υποστήριξη στις ελληνικές επιχειρήσεις για επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες, μέσω εξειδικευμένων χρηματοδοτικών εργαλείων και συμβουλευτικών υπηρεσιών», τόνισε. Πρόσθεσε δε ότι όλα αυτά, σε συνδυασμό με την επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που προωθεί η ελληνική κυβέρνηση είναι σε θέση να προσελκύσουν πρόσθετα ιδιωτικά κεφάλαια και να οδηγήσουν στον μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας σε μια σύγχρονη και βιώσιμη οικονομία».
Στις αλλαγές που επέρχονται στις επιχειρηματικές πρακτικές σε όλα τα επίπεδα, αναφέρθηκε ο Καθηγητής του Harvard Business School Γεώργιος Σεραφείμ, επισημαίνοντας ότι μέχρι τώρα οι επιχειρήσεις δεν μετρούσαν συστηματικά το κόστος από τις επιπτώσεις της λειτουργίας τους στο περιβάλλον. Πλέον, η αποτίμηση του περιβαλλοντικού κόστους ενσωματώνεται σε όλα τα εταιρικά μεγέθη και τις λειτουργίες κάτι που θα αποτελεί κριτήριο και για την ανταγωνιστικότητά τους και για την αξιολόγησή τους από τις αγορές καθώς τελικά η προσαρμογή οδηγεί σε χαμηλότερα κόστη για την εταιρία.
Ο Alexis Gazzo, εκπροσωπώντας την Sustainability & Cleantech, EY France παρουσίασε πανευρωπαϊκή μελέτη της EY με αντικείμενο τα «πράσινα» σχέδια ανάκαμψης που βρίσκονται σε στάδιο υλοποίησης. Στο πλαίσιο της μελέτης, εξετάστηκαν 2.000 επενδυτικά σχέδια εκ των οποίων τα 1.000 με άμεσο όφελος, περιβαλλοντικό και κοινωνικό. Όπως σημείωσε, τα σχέδια που περιλαμβάνει η μελέτη είναι μόνο το 10% αυτών που πραγματοποιούνται στην Ευρώπη, συγκεντρώνουν επενδύσεις της τάξης των €200 δισ. και μπορούν να δημιουργήσουν περίπου 2,8 εκ. θέσεις εργασίας. Ειδικά στην Ελλάδα, οι επενδύσεις αυτής της κατηγορίας εκτιμάται ότι μπορούν να δημιουργήσουν 200 χιλιάδες θέσεις εργασίας. Συνολικά στην Ευρώπη, υπολογίζεται ότι τα «πράσινα» projects είναι της τάξης του €1 τρισ. και δυνητικά θα δημιουργήσουν περί τις 12 εκ. θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης.
Τη στρατηγική της σε σχέση με το σχεδιασμό και τα κριτήρια χρηματοδότησης που ακολουθεί, παρουσίασε ο διευθύνων σύμβουλος για το περιβάλλον και τη βιωσιμότητα της EBRD Alistair Clark, τονίζοντας ότι η χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης είναι στον πυρήνα της λειτουργίας της. Όπως είπε, η βιωσιμότητα είναι το βασικό πλαίσιο για την αξιολόγηση των επενδυτικών προγραμμάτων που υποστηρίζει χρηματοδοτικά η Τράπεζα και τόνισε πως το επικείμενο νέο χρηματοδοτικό της πρόγραμμα θα δίνει προτεραιότητα στην μετάβαση στην πράσινη οικονομία κατευθύνοντας εκεί το 50% των ετήσιων επενδύσεών της μέχρι το 2025.
Μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα
Ως μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα, χαρακτήρισε τους σημαντικούς ευρωπαϊκούς πόρους που θα χρηματοδοτήσουν την ανάκαμψη και το μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας, ο ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της Climate Bonds Initiative, Sean Kidney. Πρόσθεσε δε ότι οι ευρωπαϊκοί στόχοι για την αποανθρακοποίηση της Ευρώπης, μετά και την σχετική ανακοίνωση της Κίνας, οδηγούν σε τεράστιες αλλαγές και θα έχουν μεγάλη επίπτωση σε όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Αντίστοιχες αλλαγές θα γίνουν και στο επενδυτικό τοπίο. Στο πλαίσιο αυτό, όπως είπε, ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα έχουν τα green bondsμέσω των οποίων θα αντλούνται κεφάλαια για τον μετασχηματισμό των επιχειρήσεων που θα πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
Ο Πρόεδρος της ΤΕΜΕΣ Αχιλλέας Κωνσταντακόπουλος, αναφέρθηκε ιδιαιτέρως στο CostaΝavarino ως μια επένδυση με μεγάλη οικονομική σημασία, αλλά και παράλληλα με θετική επίπτωση στο περιβάλλον και την κοινωνία. Πρόκειται για μια επένδυση ύψους €650 εκ. εκ των οποίων τα €450 εκ. ήταν ίδια κεφάλαια, με προοπτική να υπερβεί τα €2,5 δισ. όταν ολοκληρωθεί, έχοντας δημιουργήσει περισσότερες από 11 χιλιάδες θέσεις εργασίας. Ο κ. Κωνσταντακόπουλος έδωσε έμφαση στο μοντέλο αειφόρου επιχειρηματικότητας που εφαρμόζει η ΤΕΜΕΣ, με το Costa Navarino να έχει στη δεκαετία λειτουργίας του, οικονομικό αποτύπωμα άνω των €2 δισ. και να καταγράφει άνω του 10% της επένδυσης ως θετικό αποτύπωμα στο περιβάλλον και την κοινωνία.
Κλείνοντας τις εργασίες της Ημερίδας, η Αν. Γενική Διευθύντρια του Τράπεζας Πειραιώς Ελένη Βρεττού υπογράμμισε πως σκοπός της Τράπεζας είναι η βιώσιμη τραπεζική να μετουσιωθεί σε ενέργειες ή προϊόντα και χρηματοοικονομικές λύσεις όπως για παράδειγμα χρηματοοικονομικά κίνητρα για επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ακόμη και σε επίπεδο απλού ιδιώτη πέρα από τα μεγάλα έργα, για μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση και την ενεργειακή αυτονομία σε κάθε είδους κτίριο, αλλά και σε λιγότερο προφανείς τομείς όπως η αποπλαστικοποίηση, η καλύτερη διαχείριση υδάτινων πόρων, η διαχείριση εκπομπών ρύπων στη βιομηχανία ή αλλού – αλλά και την ενίσχυση των πελατών μας για βιολογικές καλλιέργειες, ή την υιοθέτηση πρακτικών ευφυούς Γεωργίας, καθώς η Τράπεζα Πειραιώς είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τον αγροδιατροφικό τομέα. Σε αυτό το κομμάτι η Τράπεζα Πειραιώς πρωτοπορεί με το sustainability linked loan με χαμηλότερη τιμολόγηση εφόσον δείκτες αειφορίας τηρούνται κατά τη διάρκεια του δανείου, το δάνειο μέσω leasing για αγορά ηλεκτρονικού αυτοκινήτου evlease, ειδικά δάνεια για φωτοβολταϊκά για αγρότες, δάνεια για ενεργειακή αυτονομία σε κτιριακές εγκαταστάσεις, καθώς και σειρά χρηματοδοτήσεων για τη μετάβαση από τα πλαστικά σε βιοδιασπώμενα προϊόντα με προνομιακή τιμολόγηση. Παρέχουμε επίσης επενδυτικά προϊόντα όπως τη διάθεση μέσω του privatebanking της Τράπεζας Πειραιώς αμοιβαίων κεφαλαίων που επενδύουν μόνο σε εταιρίες με κριτήρια ESG».
