Πόσες φορές έχει τύχει να θέλουμε να υποβάλουμε μια αίτηση, να ανανεώσουμε  ή να εκδώσουμε μια άδεια, να προχωρήσουμε σε μια ρύθμιση και δεν έχουμε στο… χέρι όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά ή από υπηρεσία σε υπηρεσία η λίστα διαφοροποιείται; Οι φράσεις «φέρε και μια φορολογική ενημερότητα για να υπάρχει», «βγάλε μια φωτοτυπία ταυτότητας για καλό και για κακό» ή «έτσι γινόταν μέχρι τώρα» ακούγονται συχνά στους διαδρόμους των υπηρεσιών προκαλώντας σύγχυση και εκνευρισμό σε πολίτες και υπαλλήλους.

Ο μίτος που θα ξεμπλέξει τον δαίδαλο των διαδικασιών του Δημοσίου, οι οποίες εκτιμώνται σε περισσότερες από 10.000 (βεβαίως οι μισές εξ αυτών είναι πλέον παρωχημένες), ονομάζεται Εθνικό Μητρώο Διαδικασιών. Η σύστασή του περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με τίτλο «Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης», που αναμένεται να ψηφιστεί τις επόμενες ημέρες.

Ξεκαθαρίζει το τοπίο των δικαιολογητικών

Πρόκειται για μια Διαύγεια των… διαδικασιών η οποία θα μπορούσε να παρομοιαστεί με ένα online εγχειρίδιο για τους πολίτες και τους δημόσιους λειτουργούς που αφαιρεί την περιττή γραφειοκρατία και βάζει τέλος στην όποια ανασφάλεια για τους υπαλλήλους, που συχνά καλούνται να ερμηνεύσουν νέες εγκυκλίους και διατάξεις.

«Η γραφειοκρατία έχει δύο πυλώνες. Ο ένας είναι ο νομοθετικός, ένα κακό πλαίσιο στο οποίο όμως μπορείς να παρέμβεις και να το διορθώσεις. Ο άλλος είναι ο διοικητικός, δηλαδή οι υπηρεσίες και κυρίως εκείνες που δεν εφαρμόζουν τον νόμο με τον ίδιο τρόπο είτε λόγω έλλειψης προσωπικού είτε λόγω ανασφάλειας των προϊσταμένων που ζητούν περισσότερα έγγραφα ενώ αυτά δεν προβλέπονται πουθενά» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής» ο γενικός γραμματέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών, κ. Λεωνίδας Χριστόπουλος, εξηγώντας πως η αντίληψη του πολίτη για το «κακό» κράτος και τη γραφειοκρατία εδράζεται ακριβώς σε αυτό. Στο πλαίσιο του Μητρώου, θα γίνει λεπτομερής καταγραφή και αποτύπωση της ίδιας της ροής κάθε διαδικασίας, από το ποια είναι η αρμόδια υπηρεσία διεκπεραίωσης και τα επιμέρους στάδια, τα απαραίτητα δικαιολογητικά και βήματα, τους εκτιμώμενους χρόνους ανά βήμα και το κόστος παραβόλων ή άλλων τελών.

Δεσμευτικά τα βήματα για όλες τις υπηρεσίες

Διαδικασίες που μόλις «κλειδώσουν» με έναν μοναδικό κωδικό αριθμό στο σύστημα γίνονται πια δεσμευτικές για όλες τις υπηρεσίες. Οπως προβλέπεται στο σχέδιο νόμου, δεν δικαιούται κανένας υπάλληλος πλέον να ζητήσει από τον πολίτη οποιοδήποτε δικαιολογητικό πέραν των αναφερομένων στην πιστοποιημένη, ταυτοποιημένη διοικητική διαδικασία. Μέσω του Μητρώου θα εκλείψει το φαινόμενο της διαφορετικής ερμηνείας από μια υπηρεσία σε μια άλλη, από έναν υπάλληλο σε έναν άλλον, καθώς τα βήματα θα είναι προκαθορισμένα.

Παράλληλα, ο πολίτης θα μπορεί μέσω της ειδικής ιστοσελίδας που αναπτύσσει το ΕΔΥΤΕ και θα ενταχθεί και στο gov.gr να υποβάλει είτε την πρότασή του για απλούστευση μιας διαδικασίας είτε μια φόρμα δήλωσης απόκλισης εφόσον διαπιστώσει κατά τη συναλλαγή του ότι η σχετική διαδικασία ξεφεύγει από όσα είναι καταχωρισμένα στο Μητρώο.

Αγώνας δρόμου για το χρονοδιάγραμμα

Με αφετηρία τις διαδικασίες που έχουν ενταχθεί στο gov.gr, το Μητρώο θα χτίζεται σταδιακά. Μετά τη θεσμοθέτησή του, θα ξεκινήσει αγώνας δρόμου για την ενημέρωση και εκπαίδευση των υπαλλήλων, ενώ θα χρειαστούν και μια σειρά εγκυκλίων προς τα υπουργεία για να εκκινήσει το «upload» των ενεργών διαδικασιών στο σύστημα. Στόχος είναι η ολοκλήρωσή του εντός της κυβερνητικής θητείας.

Στις ουσιαστικές προβλέψεις του νομοσχεδίου, περιλαμβάνεται η υποχρέωση το αργότερο εντός τριμήνου κάθε αλλαγή που θα γίνεται στις υφιστάμενες διαδικασίες να ενημερώνεται στο Μητρώο. Προκειμένου να μην υπάρξει κενό στο μεσοδιάστημα, εξετάζεται η δυνατότητα να «κλειδώνει» μια πρώτη καταχώριση βασικών χαρακτηριστικών της νέας διαδικασίας, η οποία στη συνέχεια θα εμπλουτίζεται. Μάλιστα, προβλέπεται πειθαρχική ποινή για τον εκπρόσωπο του φορέα που οφείλει να ενημερώσει για τις αλλαγές.

Το στοίχημα του μοναδικού προσωπικού αριθμού

Καθοριστικό βήμα για την πάταξη της γραφειοκρατίας, το οποίο και θα εμπεδωθεί μέσω της δεσμευτικότητας των διαδικασιών, είναι η καθιέρωση του Προσωπικού Αριθμού (ΠΑ). Ουσιαστικά, θα είναι ο μοναδικός αριθμός που θα πρέπει να απομνημονεύουν στο άμεσο μέλλον οι πολίτες για τις συναλλαγές τους με τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Θα είναι ο ίδιος από τη γέννηση και δεν θα αλλάζει όπως ο αριθμός ταυτότητας, εάν για παράδειγμα τη χάσουμε ή την αλλάξουμε, αλλά θα «κουβαλάει» όλους τους αριθμούς μητρώου που συνοδεύουν έναν πολίτη, όπως ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, ΑΜΑ, φοιτητικό ή επαγγελματικό μητρώο κ.ά.

Ο Προσωπικός Αριθμός θα αποτελείται από 12 αλφαριθμητικά στοιχεία εκ των οποίων τουλάχιστον τα 9 είναι αριθμοί και θα αντιστοιχούν στον σημερινό ΑΦΜ. Μένει να διευκρινιστεί εάν τα υπόλοιπα τρία θα είναι γράμματα ή αριθμοί, αλλά και ο τρόπος που ο ΠΑ θα αναγράφεται επάνω στα νέα δελτία ταυτότητας και πώς θα ενσωματωθεί στην ψηφιακή υπογραφή που θα περιλαμβάνεται και στις νέες ταυτότητες. Ο νέος Προσωπικός Αριθμός «χτίζεται» εξαρχής λαμβάνοντας υπ’ όψιν την προστασία των προσωπικών δεδομένων.

Να αλλάξει η νοοτροπία

Ουσιαστικά, η αντικατάσταση όλων των αριθμών από τον ΠΑ θα συμπέσει με την καθιέρωση των νέων ταυτοτήτων, η οποία εκτιμάται ότι θα χρειαστεί μία διετία, καθώς απαιτείται στο background ένας τεράστιος όγκος δουλειάς για τη μετάπτωση των συστημάτων, που θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με τη μετάβαση της χώρας στο ευρώ.

Παράλληλα, πέρα από τα συστήματα – που ίσως να είναι και το εύκολο κομμάτι -, το στοίχημα είναι να αλλάξει και η νοοτροπία της δημόσιας διοίκησης, που θα πρέπει να μάθει να ζητάει μόνο τον ΠΑ. Για αυτό αφενός χρειάζεται η κατάλληλη νομοθέτηση, αλλά και μια μεγάλη δουλειά εγκυκλίων και εκπαιδεύσεων. Τα παραπάνω δημιουργούν μια αλυσίδα με το Εθνικό Μητρώο Διαδικασιών, η οποία με την ολοκλήρωση όλων των «κρίκων» θα οδηγήσει σε ένα Δημόσιο πιο φιλικό στον πολίτη.