Νέο γύρο πολιτικών ελιγμών πυροδοτούν οι παραιτήσεις των επικεφαλής των δύο πλευρών στη Λιβύη. Αν και στο βάθος μερικοί διακρίνουν μια πολιτική λύση, η κατάσταση περιπλέκεται από τον εσωτερικό ανταγωνισμό για την εξουσία σε καθεμιά από τις δύο πλευρές καθώς και από την ανάμειξη πολλών ξένων δυνάμεων, η καθεμία με τη δική της ατζέντα. Δεν είναι ακόμη σαφές τι θα συμβεί με το τουρκολιβυκό σύμφωνο για την ΑΟΖ που υπέγραψαν τον Νοέμβριο η Τρίπολη με την Αγκυρα.
Ο Φαγέζ αλ Σαράτζ, πρωθυπουργός της διεθνούς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Τρίπολης, ανακοίνωσε την Τετάρτη ότι θα παραιτηθεί ως τα τέλη Οκτωβρίου. Λίγες ημέρες νωρίτερα, η αντίπαλη κυβέρνηση που εδρεύει στο Τομπρούκ είχε δώσει την παραίτησή της στην εκεί Βουλή.
Διαδικτυακή διάσκεψη
Παράλληλα τρέχουν οι διαδικασίες για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στη χώρα που έχει βυθιστεί στο χάος από την ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι το 2011. Η Γερμανία και ο ΟΗΕ έχουν συγκαλέσει μια διαδικτυακή διάσκεψη για τη Λιβύη στις 5 Οκτωβρίου στην οποία θα λάβουν μέρος ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες και εκπρόσωποι από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές της Λιβύης, καθώς και από τη Γερμανία, τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Κίνα, την Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Δημοκρατία του Κονγκό, την Ιταλία, την Αίγυπτο, την Αλγερία, την ΕΕ, την Αφρικανική Ενωση και τον Αραβικό Σύνδεσμο.
Οπως και στην προηγούμενη διάσκεψη για τη Λιβύη, που πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο τον Ιανουάριο, η Ελλάδα δεν έχει προσκληθεί, πιθανότατα επειδή η Γερμανία δεν επιθυμεί να εισαγάγει στη δύσκολη λιβυκή εξίσωση και τις ελληνοτουρκικές διενέξεις.
Σύντομα αναμένεται στη Γενεύη και η επανέναρξη των ειρηνευτικών συνομιλιών υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. «Η πολιτική λύση έχει τεθεί σε κίνηση» εκτίμησε ο «Monde».
Η Λιβύη είναι διαιρεμένη στα δύο. Στα δυτικά, στην Τριπολίτιδα, κατέχει την εξουσία η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Σαράτζ. Στα ανατολικά, στην Κυρηναϊκή, και σε τμήμα του Νότου την εξουσία κατέχει ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ, αρχηγός του Εθνικού Στρατού της Λιβύης που έχει το αρχηγείο του στη Βεγγάζη, και η εξόριστη κυβέρνηση που εδρεύει στο Τομπρούκ. Τον Απρίλιο του 2019 ο Χαφτάρ εξαπέλυσε επίθεση στη Δυτική Λιβύη και στην Τρίπολη υποστηριζόμενος από την Αίγυπτο, τη Ρωσία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αλλά υπέστη ήττα από τις δυνάμεις του Σαράτζ επειδή είχαν τη στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας. Υστερα από 14 μήνες εχθροπραξιών, οι δύο πλευρές αποφάσισαν εκεχειρία και διάλογο.
Αντιπαλότητες
Οι διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς που ξέσπασαν στην Τρίπολη και στη Μισράτα στα τέλη Αυγούστου και στην Ανατολική Λιβύη τον Σεπτέμβριο έφεραν στο φως τις εσωτερικές αντιπαλότητες κάθε πλευράς. Στη Δυτική Λιβύη, ο Σαράτζ βρίσκεται σε ανταγωνισμό για την εξουσία με τον ισχυρό υπουργό Εσωτερικών Φατχί Μπασάγκα που γεννήθηκε στη Μισράτα αλλά έχει τουρκικές ρίζες – έχει το παρατσούκλι Φατχί Αλί Πασά και διατηρεί στενές σχέσεις με την τουρκική κυβέρνηση. Στον Μπασάγκα πρόσκεινται οι ένοπλες πολιτοφυλακές της Μισράτα που έπαιξαν κομβικό ρόλο στην απώθηση των δυνάμεων του Χαφτάρ από την Τρίπολη (όπου δρουν άλλες ένοπλες πολιτοφυλακές πιστές στον Σαράτζ).
Στα ανατολικά, στην Κυρηναϊκή, εκτυλίσσεται παρόμοιος ανταγωνισμός για την εξουσία ανάμεσα στον Χαφτάρ και τον Ακίλα Σάλεχ, πρόεδρο της εξόριστης Βουλής που εδρεύει στο Τομπρούκ. Τελευταίως, η Δύση προσεγγίζει όλο και περισσότερο τον Σάλεχ ως μια εναλλακτική στον αμφιλεγόμενο Χαφτάρ. Αναλυτές αναμένουν ότι ο Σάλεχ θα διαδεχθεί τον Χαφτάρ ως το πρόσωπο της Ανατολικής Λιβύης. Ενδεικτικό του μεταξύ τους ανταγωνισμού είναι ότι στη διάρκεια των διαδηλώσεων στη Βεγγάζη, οι οπαδοί του Χαφτάρ συντάχθηκαν με τους διαδηλωτές προσπαθώντας να στρέψουν την οργή τους εναντίον της Βουλής στο Τομπρούκ.
Το οικονομικό διακύβευμα της Τουρκίας
Εκτός από γεωπολιτικό, η Τουρκία έχει και οικονομικό διακύβευμα στη Λιβύη. Πριν από το 2011, ιδιωτικές τουρκικές εταιρείες κατείχαν συμβόλαια άνω των 18 δισ. δολαρίων στη χώρα και έκτοτε προσπαθούν να συλλέξουν χρέη που έμειναν απλήρωτα λόγω του πολέμου. Το σύμφωνο που υπέγραψαν η τουρκική και η λιβυκή τράπεζα τον Αύγουστο για το ζήτημα μπορεί επίσης να τεθεί σε αμφιβολία μετά την αποχώρηση του Σαράτζ. «Ισως η Τουρκία να διαθέτει σχέδιο. Ισως έχει συνεννοηθεί κάθε λεπτομέρεια με τη Ρωσία ή ίσως χάνει σταδιακά τον έλεγχο στο εξαιρετικά περίπλοκο τοπίο της λιβυκής πολιτικής» πρόσθεσε ο Χαρσάουι.
Ο ρόλος Ερντογάν και οι άνθρωποι της Αγκυρας στη Λιβύη
Σύμφωνα με τον «Monde», η αποτυχία του Χαφτάρ να καταλάβει την Τρίπολη «έχει πλήξει βαθιά την εικόνα του στρατηγού απέναντι στις φυλές που τον υποστήριζαν, μερικές από τις οποίες αρχίζουν πλέον να στρέφουν την αφοσίωσή τους προς τον Σάλεχ». Στον Χαφτάρ έχουν παραμείνει πιστές οι πολιτοφυλακές σαλαφιστών της σαουδαραβικής σχολής.
Σύμφωνα με τον τουρκικό Τύπο, ισχυρός παράγοντας στη Λιβύη αναδεικνύεται και ο Αχμεντ Μαϊτίκ, επίσης γεννηθείς στη Μισράτα και τουρκικής καταγωγής ο οποίος είναι σήμερα αναπληρωτής πρωθυπουργός του Σαράτζ και δεν αποκλείεται να τον διαδεχθεί ως επικεφαλής της Δυτικής Λιβύης.
Πιο κοντά στον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θεωρείται ο Μπασάγκα, ο οποίος μάλιστα τον επισκέφθηκε πρόσφατα στην Αγκυρα παρακάμπτοντας τον Σαράτζ (που τον απέλυσε στη διάρκεια της επίσκεψης αλλά σύντομα τον ξαναδιόρισε υπουργό Εσωτερικών). Από τον ανταγωνισμό Σαράτζ – Μπασάγκα, αποδυναμωμένος προέκυψε ο Σαράτζ.
Στα αραβικά μέσα ενημέρωσης κυκλοφορούν πληροφορίες ότι ο Ερντογάν είναι δυσαρεστημένος με τον Σαράτζ. Ο Μπασάγκα πάντως έχει στις διαταγές του την ισχυρότερη πολιτοφυλακή στη Δυτική Λιβύη – καλά εξοπλισμένη, αριθμεί περίπου 17.000 άντρες από τους οποίους πολλοί συνδέονται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, το πολιτικό ισλάμ που εκπροσωπεί και ο Ερντογάν.
«Η Τουρκία έχει μόνο ένα χαρτί σχετικά με τη συμφωνία για την ΑΟΖ και αυτό φέρει την υπογραφή του Σαράτζ» είπε στην αμερικανοαραβική ιστοσελίδα «Al Monitor» ο Τζαλέλ Χαρσάουι από το Clingendael, το Ολλανδικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων. «Μέχρι να αποχωρήσει ο Σαράτζ, καλό θα ήταν η Τουρκία να έχει ένα σχέδιο».
