Αναντίρρητα η πανδημία του κοροναϊού επέφερε βαθιές πληγές στον τουρισμό, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε όλο τον κόσμο. Ενδεικτικό είναι ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, εκτιμά ότι η μείωση των εσόδων το 2020 σε σχέση με το 2019 θα υπερβεί το 60% και ίσως πλησιάσει και το 80%.

Ο ελληνικός τουρισμός κατέγραψε ισχυρές απώλειες και ναι μεν η φετινή χρονιά, χαρακτηρίζεται από τους επιχειρηματίες του χώρου, ως χρονιά επιβίωσης, ωστόσο δε λείπει η αισιοδοξία για την επόμενη.

Άλλωστε, η εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών έχει δείξει πως ο τουρισμός είναι μια δραστηριότητα που βρίσκεται σε μακροχρόνια ανοδική τάση και ανακάμπτει από τις υφέσεις.

Αυτό, βέβαια δεν σημαίνει ότι αν η σεζόν το 2021, εξελιχθεί ικανοποιητικά,ο τουρισμός θα έχει καταφέρει να ανακτήσει τη δυναμική που είχε πριν το ξέσπασμα της πανδημίας.

Οπως εκτιμούν φορείς του χώρου, θα δούμε χειρότερες εξελίξεις τους επόμενους 3-6 μήνες, αλλά αν αξιοποιήσουμε την ευκαιρία που παρουσιάζεται, από το Ταμείο Ανάκαμψης, η τουριστική βιομηχανία μπορεί να ανακάμψει από το 2022 και μετά.

Κατακρημνίστηκε ο τζίρος

Κάθετη πτώση κατά 94,3%, με απώλειες ύψους περίπου 1,75 δισ. ευρώ, λόγω των επιπτώσεων από την πανδημία, σημείωσε ο τζίρος των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην παροχή καταλύματος στη χώρα, το β’ τρίμηνο εφέτος σε σχέση με το β’ τρίμηνο του 2019, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή.

Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, οι κλάδοι αυτοί τίθενται διαχρονικά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος λόγω της βαρύτητας που έχουν στη διαμόρφωση των επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας συνολικά, αλλά και της εκτεταμένης διασποράς τους, με σημαντική παρουσία σε όλες τις περιφερειακές ενότητες και σημαντική συμβολή στις αντίστοιχες τοπικές οικονομίες της Ελλάδας.

Ειδικότερα, στο σύνολο των επιχειρήσεων του κλάδου παροχής καταλυμάτων, ο κύκλος εργασιών το δεύτερο τρίμηνο 2020 ανήλθε σε 104.682.448 ευρώ, σημειώνοντας μείωση 94,3% σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο 2019, όπου είχε ανέλθει σε 1.846.435.467ευρώ. Η μεγαλύτερη μείωση στον κύκλο εργασιών το δεύτερο τρίμηνο 2020 σε σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο 2019 παρατηρήθηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου (99,5%), ενώ η μικρότερη μείωση (11,7%) καταγράφηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας.

Στο σύνολο των επιχειρήσεων του κλάδου υπηρεσιών εστίασης, ο κύκλος εργασιών το δεύτερο τρίμηνο 2020 ανήλθε σε 592.729.473 ευρώ, σημειώνοντας μείωση 59,0% σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο 2019, όπου είχε ανέλθει σε 1.446.782.662 ευρώ. Η μεγαλύτερη μείωση στον κύκλο εργασιών το δεύτερο τρίμηνο 2020 σε σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο 2019 παρατηρήθηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Θήρας (95,6%), ενώ η μικρότερη μείωση (33,3%) καταγράφηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών.

Για τις επιχειρήσεις του κλάδου υπηρεσιών εστίασης με υποχρέωση τήρησης διπλογραφικών βιβλίων, για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σε μηνιαία βάση, ο κύκλος εργασιών τον Ιούλιο 2020 ανήλθε σε 117.622.266 ευρώ, σημειώνοντας μείωση 40,2% σε σχέση με τον Ιούλιο 2019, όπου είχε ανέλθει σε 196.670.634 ευρώ. Για τις επιχειρήσεις των Περιφερειακών Ενοτήτων με συνεισφορά στο συνολικό κύκλο εργασιών έτους 2019 μεγαλύτερη του 0,5%, η μεγαλύτερη μείωση στον κύκλο εργασιών τον Ιούλιο 2020 σε σύγκριση με τον Ιούλιο 2019 παρατηρήθηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Σποράδων (86,0%) και η μικρότερη μείωση (7,0%) καταγράφηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Ημαθίας, ενώ αντίστοιχη αύξηση (10,4%) καταγράφηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου.

Για τις επιχειρήσεις του κλάδου παροχής καταλυμάτων με υποχρέωση τήρησης διπλογραφικών βιβλίων, για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σε μηνιαία βάση, ο κύκλος εργασιών τον Ιούλιο 2020 ανήλθε σε 277.842.377 ευρώ, σημειώνοντας μείωση 76,6% σε σχέση με τον Ιούλιο 2019, όπου είχε ανέλθει σε 1.186.745.890 ευρώ. Για τις επιχειρήσεις των Περιφερειακών Ενοτήτων με συνεισφορά στο συνολικό κύκλο εργασιών έτους 2019 μεγαλύτερη του 0,5%, η μεγαλύτερη μείωση στον κύκλο εργασιών τον Ιούλιο 2020 σε σύγκριση με τον Ιούλιο 2019 παρατηρήθηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Μυκόνου (89,1%), ενώ η μικρότερη μείωση (52,5%) καταγράφηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας.

Στο 30% της περσινής σεζόν τα κέρδη στη Μύκονο

Ειδικά η Μύκονος – ένας από τους πρώτους τουριστικούς προορισμούς στην Ελλάδα- βίωσε ένα τεράστιο πλήγμα, καθώς το 90% των εισοδημάτων στο νησί, προέρχεται από τον τουρισμό, όπως σημειώνει ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Κουκάς.

«Τελειώνει ο Σεπτέμβρης και μαζί του τελειώνει πρόωρα μια σεζόν πολύ διαφορετική. Ωστόσο, εκτιμώ ότι πήγε καλά, καλύτερα από ό,τι περιμέναμε αλλά όχι φυσικά όπως θα θέλαμε. Θεωρώ ότι όταν κάνουμε ταμείο, θα είμαστε στο 30% της περσινής σεζόν», είπε στο ΑΠΕ προσθέτοντας ότι για την αντιμετώπιση της πανδημίας ο δήμος Μυκόνου, εκτός από τα 87.000 ευρώ που έλαβε ως επιχορήγηση έβαλε από δημοτικούς πόρους επιπλέον 560.000 ευρώ.

«Τα χρήματα αυτά δόθηκαν για την αναβάθμιση του Kέντρου Υγείας, για τη δημιουργία δομής κοινωνικής πρόνοιας, για απολυμάνσεις, προσλήψεις προσωπικού κτλ», τόνισε ο κ.Κουκάς, υπογραμμίζοντας ότι τα μέτρα στη Μύκονο ήταν σκληρά και σε βάρος του επιχειρείν αλλά η υγεία τέθηκε πάνω από όλα.

Πλέον όμως το ενδιαφέρον στρέφεται στην επόμενη χρονιά, που όπως επισημαίνει ο κ.Κουκάς, αν ξεπεραστούν τα εμπόδια της πανδημίας η Ελλάδα θα συνεχίσει να έλκει κόσμο και να αποτελεί αξιόλογο τουριστικό προορισμό. «Αυτό που χρειάζεται είναι να επενδύουμε στην ποιότητα, να παρέχουμε ποιοτικές υπηρεσίες και να λειτουργούμε με επαγγελματισμό, προκειμένου να δημιουργήσουμε πιστούς επισκέπτες», πρόσθεσε ο δήμαρχος και τόνισε τη σημασία της συνεργασίας των αυτοδιοικητικών αρχών με τον επιχειρηματικό κόσμο.

Λιγότεροι κατά 85,4% οι τουρίστες φέτος

Την ίδια ώρα, απογοητευτικά είναι και τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος  για το ταξιδιωτικό ισοζύγιο.

Ειδικότερα, τον Ιούλιο οι τουρίστες στην Ελλάδα ήταν μειωμένοι κατά 85,4% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019. Έτσι οι τουρίστες στην Ελλάδα τον φετινό Ιούλιο άγγιξαν τις 828 χιλιάδες τη στιγμή που πέρσυ ανήλθαν σε 5,67 εκατ. Η μειωμένη αυτή ταξιδιωτική κίνηση τον Ιούλιο είχε ως αποτέλεσμα την πτώση των ταξιδιωτικών εισπράξεων τον Ιούλιο κατά 84,4%.

Να σημειωθεί ότι η ταξιδιωτική κίνηση ήταν μειωμένη από όλες χώρες της ζώνης του ευρώ, εκτός της ζώνης του ευρώ και φυσικά εκτός ΕΕ που σε πολλές περιπτώσεις χωρών ίσχυαν περιορισμοί εισόδου- με την ταξιδιωτική κίνηση, για παράδειγμα, από τη Ρωσία να έχει μειωθεί κατά 99,6%.

Στο επτάμηνο Ιανουάριος- Ιούλιος διαμορφώνεται παρόμοια μείωση των τουριστών στη χώρα μας, καταγράφοντας πτώση κατά 80,1% συγκριτικά με το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι, πτώση που «μεταφράστηκε» σε πτώση 86,2% των ταξιδιωτικών εισπράξεων το επτάμηνο.

Στα 3 δισ. ευρώ τα έσοδα φέτος

Η φετινή χρονιά για όσους δραστηριοποιούνται στον τουρισμό, είναι χρονιά επιβίωσης, με βάση τα απογοητευτικά νούμερα με τα οποία έκλεισε το καλοκαίρι σε ζήτηση, σε επιβατική κίνηση στα αεροδρόμια και στα έσοδα.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΕΤΕ, Γιάννη Ρέτσο, τα φετινά έσοδα για τον ελληνικό τουρισμό θα διαμορφωθούν στα 3 δισ. ευρώ.

«Αυτό είναι μια τεράστια ζημιά για τον τουρισμό της χώρας, αν μάλιστα προσθέσουμε την κρουαζιέρα, τις μεταφορές τις τουριστικές επενδύσεις», είπε και πρόσθεσε ότι η πανδημία άρχισε να χειροτερεύει από τον Ιούνιο, με αποτέλεσμα να έχουμε κλεισίματα αγορών και καραντίνες και λιγότερα από τα αναμενόμενα έσοδα από το εξωτερικό και τελικά τα έσοδα του τουρισμού για το 2020 διαμορφώνονται χαμηλότερα από ότι αναμενόταν.

Τα θετικά σενάρια

«Είναι σημαντικό είπε σε τι κατάσταση θα είναι η τουριστική αλυσίδα, η οποία εξαρτάται απο πολλούς «παίκτες» όπως είναι οι αεροπορικές εταιρείες, οι tour operators, τα ξενοδοχεία. Για παράδειγμα τι capacity θα έχουν οι αεροπορικές αναρωτήθηκε και εκτίμησε ότι το 2021 το capacity των αεροπορικών θα είναι στο 60% των επιπέδων προ της κρίσης. Θα πρέπει να υπολογίζουμε ότι με την εξέλιξη των θετικών σεναρίων το 2021 θα μπορούσαμε να ανακτήσουμε το 50% των εσόδων του 2019, το 60% είναι το ακραίο καλό σενάριο», σημείωσε ο κ. Ρέτσος και πρόσθεσε ότι οι κρίσεις γεννούν ευκαιρίες.

«Είναι ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε πόρους σε σχέση και με το Ταμείο Ανάπτυξης να δημιουργήσουμε ένα αναμορφωμένο τουριστικό μοντέλο ανταποκρινόμενο στην μετά covid εποχή.Εκτιμώ ότι από το 2022 ο ελληνικός τουρισμός μπορεί να ανακάμψει και να εξελιχθεί σε καλύτερο παίκτη από ότι ήταν πριν την πανδημία», σημείωσε ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ.

Ο τουρισμός πέτυχε τις καλύτερες επιδόσεις το 2019

Το 2019 ήταν η χρονιά που ο ελληνικός τουρισμός πέτυχε τις καλύτερες επιδόσεις που είχε ποτέ, όπως προκύπτει και από τα στοιχεία δύο μελετών του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), στις οποίες αποτυπώνεται η σημαντική συμβολή που είχε ο τουριστικός τομέας στην ελληνική οικονομία και την απασχόληση.

Τα βασικά ευρήματα της μελέτης  σχετικά με τη «συμβολή του τουρισμού στην ελληνική οικονομία το 2019» δείχνουν ότι:

  • Ο τουρισμός συνέβαλε άμεσα στην οικονομία της χώρας με 23,4 δισ. ευρώ (+10,9% ή + 2,3 δισ. ευρώ σε σύγκριση με το 2018) ενώ συνολικά (άμεσα και έμμεσα) συνέβαλε από 51,6 δισ. ευρώ έως 62,1 δισ. ευρώ. Η άμεση δραστηριότητα του τουρισμού αντιστοιχεί στο 12,5% του ΑΕΠ και η συνολική από 27,5% έως 33,1%.
  • Η αύξηση της άμεσης συνεισφοράς του τουρισμού εκτιμάται σε 2,3 δισ. ευρώ, όταν η συνολική αύξηση του ΑΕΠ το 2019 ήταν 2,7 δισ. ευρώ.
  • Οι ταξιδιωτικές εισπράξεις από τον τουρισμό συμπεριλαμβανομένων των εισπράξεων από τις μεταφορές κάλυψαν το 89% του ελλείματος του ισοζυγίου αγαθών. Οι εισπράξεις αυτές ισούνται με το 78% των εισπράξεων από τις εξαγωγές όλων των άλλων προϊόντων που εξάγει η χώρα, εξαιρουμένων των εισπράξεων από εξαγωγή πλοίων και καυσίμων.
  • Στην αιχμή της τουριστικής περιόδου, οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τον τουρισμό αντιστοιχούσαν άμεσα στο 17,1% της απασχόλησης και συνολικά (άμεσα και έμμεσα) μεταξύ 37,6% και 45,2%.
  • Ο τουριστικός τομέας είχε σημαντική επενδυτική δραστηριότητα ύψους 3,2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το 1,2 δισ. ευρώ σε εγχώρια προστιθέμενη αξία.
  • Εντυπωσιακή είναι η συμμετοχή του τουρισμού στην οικονομική δραστηριότητα των Περιφερειών της Κρήτης, των Ιονίων Νήσων και του Νοτίου Αιγαίου.

Η συμβολή στην  απασχόληση

Στη δεύτερη μελέτη με θέμα: «Η απασχόληση στα καταλύματα και την εστίαση και τους λοιπούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, 2010-2019», τα βασικά ευρήματα έχουν ως εξής:

  • Η απασχόληση στα καταλύματα και στην εστίαση κατέγραψε το τρίτο τρίμηνο του 2019 τον υψηλότερο αριθμό απασχολούμενων (429,2 χιλ.) από το 2010.
  • Τα καταλύματα και η εστίαση έφθασαν να αντιπροσωπεύουν το 10,8% της συνολικής απασχόλησης στο τρίτο τρίμηνο του 2019 (από 7,7% το 2010).
  • Η μερική απασχόληση στην Ελλάδα, τόσο στα καταλύματα και στην εστίαση (17,9%) όσο και στους λοιπούς κλάδους (8,3%) είναι περίπου η μισή σε σύγκριση με τα επίπεδα της ΕΕ-28 (32,6% και 19,5% αντίστοιχα).
  • Οι κυριότερες ηλικιακές ομάδες απασχολούμενων στα καταλύματα και στην εστίαση προέρχονται από τις ηλικίες 30-44 ετών (τρίτο τρίμηνο 2019: 37,6%), ενώ παράλληλα ο τομέας προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες απασχόλησης σε ομάδες του πληθυσμού που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
  • Την περίοδο 2010-2019 παρατηρείται αποκλιμάκωση της ανασφάλιστης εργασίας:

-Καταλύματα: -33,4%, από 2,1 χιλ. το 2010 σε 1,4 χιλ. το 2019

-Εστίαση: -39,5%, από 20,5 χιλ. το 2010 σε 12,4 χιλ. το 2019

-Λοιποί κλάδοι: -45,5%, από 156,8 χιλ. το 2010 σε 85,5 χιλ. το 2019

«Ο τουρισμός μπορεί να συνυπάρξει με την πανδημία»

Η πορεία της ελληνικής τουριστικής αγοράς αποδεικνύει ότι μπορεί να συνυπάρχει ο τουρισμός και η πανδημία, υποστηρίζει ο Γιώργος Σπανός, CEO της Domes Resorts, εκφράζοντας παράλληλα την αισιοδοξία του για μια καλύτερη εικόνα του ελληνικού τουρισμού το 2021.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η πανδημία άλλαξε τη συμπεριφορά των τουριστών, ενώ δημιούργησε και νέες niche αγορές, όπως τους τουρίστες που συνδυάζουν εργασία από απόσταση και διακοπές.

Όπως εξηγεί ο κ. Σπανός, μιλώντας στη Ναυτεμπορική «ο Ιούλιος κινήθηκε χαμηλά, γεγονός όμως το οποίο ήταν αναμενόμενο».

Προσθέτει ότι  ο Αύγουστος «έκλεισε με απώλειες στις πληρότητες της τάξης του 10%-15% σε σχέση με πέρσι» ενώ ο  Σεπτέμβριος κινούνταν στα ίδια επίπεδα με τον Αύγουστο.

«Ομως η εφαρμογή της καραντίνας για τους επισκέπτες από το Ηνωμένο Βασίλειο θα επηρεάσει τις μονάδες μας στην Κρήτη με μια επιπλέον μείωση της τάξης του 15% ή μεγαλύτερη», εκτιμά ο κ. Σπανός. Για τον Οκτώβριο ο ίδιος αναφέρει ότι «είναι νωρίς να κάνουμε οποιαδήποτε πρόβλεψη, σε αυτό το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον».

«Τα χειρότερα πέρασαν»

Ο κ. Σπανός δηλώνει αισιόδοξος για την επόμενη χρονιά καθώς θεωρεί ότι «τα υγειονομικά δεδομένα θα βελτιωθούν για το 2021, είτε γιατί θα υπάρξει εμβόλιο, ή γιατί το μοριακό τεστ θα είναι πιο άμεσο και πιο οικονομικό, ή τέλος γιατί εστίες μετάδοσης που επιβεβαιωμένα επιβάρυναν τον αριθμό κρουσμάτων το φετινό καλοκαίρι θα ελεγχθούν αποτελεσματικότερα για το 2021. Άρα η πρόβλεψή μου για το 2021 είναι ότι τα χειρότερα πέρασαν, και αναμένουμε μια χρονιά σημαντικά καλύτερη από τη φετινή».

Παράλληλα και σε ότι αφορά τις αλλαγές στη συμπεριφορά των τουριστών λόγω πανδημίας, διαπιστώνει μια «αυξητική τάση σε ξενοδοχεία που εντάσσονται σε διεθνή brands, γιατί οι επισκέπτες γνωρίζουν ότι τηρούνται τα πρωτόκολλα υγιεινής και ασφαλείας».

Διατυπώνει δε την άποψη ότι η χώρα πρέπει να αξιοποιήσει το momentum τής πολύ πειθαρχημένης και αποτελεσματικής διαχείρισης του υγειονομικού προβλήματος, που «άλλαξε τον τρόπο που μας βλέπουν στο εξωτερικό και στρατηγική στόχευση είναι η Ελλάδα από μόνη της να καθιερωθεί ως international brand για να γίνουμε λιγότεροι ευάλωτοι ως industry, λιγότερο εξαρτημένοι από συγκεκριμένες αγορές και να έχουμε μεγαλύτερη διείσδυση στα niche markets. Η προσπάθεια που έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια να συνεχιστεί σε ακόμα μεγαλύτερη ένταση».

Διακοπές και εργασία

Σύμφωνα με τον κ. Σπανό, καταγράφεται και μία νέα τάση: ο συνδυασμός εργασίας και διακοπών.

«Μια νέα τάση που παρατηρήθηκε είναι επισκέπτες που συνδύασαν διακοπές και εξ αποστάσεως εργασία», λέει ο διευθύνων σύμβουλος της Domes Resorts και συνεχίζει: «Η τάση αυτή θα μπορούσε να αποτελεί ένα niche market που θα αναπτυχθεί τα επόμενα χρόνια, μιας και η εξ αποστάσεως και οι πιο ευέλικτες συνθήκες εργασίας είναι κατά τη γνώμη μου μια τάση που ήρθε για να μείνει και πιθανά μεσοπρόθεσμα θα απαιτηθεί από τα ξενοδοχεία να προσαρμοστούν και σε αυτή την αγορά είτε προσφέροντας εξειδικευμένες business υπηρεσίες είτε προσαρμόζοντας τη λειτουργικότητα των δωματίων τους».

Αναφερόμενος στην εμπειρία της φετινής τουριστικής σεζόν, επισημαίνει ότι επιβεβαιώθηκε η άποψη ότι «το luxury segment είναι πιο resilient, έχει μεγαλύτερες αντοχές και μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα» και υπογραμμίζει ότι η χώρα μας «στρατηγικά πρέπει να ενισχύσει τη διείσδυση στους τουρίστες υψηλότερου εισοδήματος».