Ενα… ψυχρό καλοκαίρι έφτασε πρόωρα στο τέλος. Ενας δύσκολος χειμώνας αναμένεται για τον τουρισμό και τις αερομεταφορές. Η θερινή σεζόν διεθνώς κλείνει για τα αεροπορικά ταξίδια διαψεύδοντας και τα πιο απαισιόδοξα σενάρια. Η χώρα μας δέχθηκε τεράστιο πλήγμα από τη βρετανική και την ολλανδική καραντίνα, που εξανέμισαν τις ελπίδες για τον Σεπτέμβριο, και κοιτάζει πια τη θερινή σεζόν του 2021.
Το νομοσχέδιο
Στο μεσοδιάστημα προετοιμάζεται το ουσιαστικό restart στις εγχώριες αερομεταφορές, με σύγχρονους κανόνες και βελτιωμένο επίπεδο υπηρεσιών. Τα φαινόμενα των μεγάλων καθυστερήσεων στους ελληνικούς αερολιμένες που εξέθεσαν τη χώρα το περασμένο καλοκαίρι δεν μπορούν να επαναληφθούν. Οι περιορισμοί χωρητικότητας της εναέριας κυκλοφορίας, που συχνά αποδίδονται σε «λευκές απεργίες» των ελεγκτών, επισύρουν και ρήτρες στις συμβάσεις παραχώρησης αεροδρομίων.
Το νομοσχέδιο του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για τη σύσταση της Αρχής Πολιτικής Αεροπορίας (ΑΠΑ), που αναμένεται στη Βουλή στα τέλη Σεπτεμβρίου, στοχεύει στον εκσυγχρονισμό των αερομεταφορών, ενσωματώνοντας τις απαιτήσεις του ενωσιακού δικαίου. Εκτιμάται ότι με το νομοσχέδιο που θα ακολουθήσει στις αρχές του 2021 για την «ανανεωμένη» Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) το επόμενο καλοκαίρι θα βρει τον κλάδο αναβαθμισμένο.
Κατάρρευση παγκοσμίως
Η διεθνής αεροπορική επιβατική κίνηση εκτιμάται ότι θα κλείσει το 2020 στο -48%. Οι πτήσεις μειώθηκαν τον Αύγουστο κατά 50%, ελαφρά βελτιωμένες συγκριτικά με την πτώση 56% του Ιουλίου. Οι ευρωπαϊκοί αερολιμένες έχασαν κατά το καλοκαίρι ακόμη 182,3 εκατ. επιβάτες (-69%), ανεβάζοντας τις απώλειες από τον Ιανουάριο σε 1,15 δισ. επιβάτες. Οπως δείχνουν τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια της Αεροναυτιλίας (Eurocontrol), η Παρασκευή 28 Αυγούστου ήταν η μέρα με τη μεγαλύτερη κίνηση από τις 18 Μαρτίου με 18.802 πτήσεις, μη φτάνοντας καν στο μισό της περυσινής κίνησης.
-70% στην Ελλάδα
Σκηνικό κατάρρευσης και στην Ελλάδα. Στο οκτάμηνο του 2020 καταγράφηκε, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΥΠΑ, πτώση επιβατικής κίνησης της τάξεως του 70%. Στο άλλοτε πικ του καλοκαιριού, ο Αύγουστος σημείωσε πτώση 55,7%, με 4,5 εκατ. επιβάτες από 10,2 εκατ. το 2019. Οι αφίξεις εξωτερικού κατρακύλησαν κατά 58,1%.
Οι πληρότητες για τις αεροπορικές που πέταξαν από/προς Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης της Aegean, ήταν χαμηλότερες ακόμη και από δύσκολες χειμερινές περιόδους στο παρελθόν και σε προγράμματα μειωμένα κατά 45%-50%. Μεσοσταθμικά στο τρίμηνο Ιουνίου – Αυγούστου τα αεροσκάφη πετούσαν στη χώρα μας με πληρότητες που μόλις ξεπερνούσαν το 50% ως και λίγο πάνω από 65%, καθρεφτίζοντας ότι το καλοκαίρι κινήθηκε κατώτερα των προσδοκιών.
Παιχνίδι προσφορών
Στη μάχη του ανταγωνισμού, οι εταιρείες (όχι μόνο οι low-cost) ρίχνουν στο παιχνίδι προσφορές προκειμένου να πείσουν τους επιβάτες να μπουν ξανά σε αεροπλάνο ή να κλείσουν εισιτήρια νωρίτερα από την… τελευταία στιγμή. Χαρακτηριστικά, η Aegean πρόσφερε για Ιούλιο και Αύγουστο περισσότερες από 7 εκατ. θέσεις μέσω προσφορών και εκπτώσεων σε τιμές μειωμένες ως και 50%.
Με την αβεβαιότητα να παραμένει, ήδη ψιθυρίζεται η ανάγκη για δεύτερο κύκλο χαλάρωσης των ευρωπαϊκών κανόνων κρατικών ενισχύσεων. Ερωτηθείς μέσα στην εβδομάδα ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής για το ενδεχόμενο δεύτερου πακέτου ενίσχυσης, αφού επισήμανε ότι «καλό είναι να μην προτρέχουμε και να δούμε πώς θα εξελιχθεί η υγειονομική κρίση», υπογράμμισε ότι «όλες οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη προσπαθούν στα μέτρα της λογικής να στηρίξουν τον κλάδο των αερομεταφορών. Αυτό κάνει και θα κάνει και η ελληνική κυβέρνηση».
Μάχη χαρακωμάτων
Μέσα σε αυτό το εξαιρετικά δυσμενές περιβάλλον, εξελίσσεται μια μάχη χαρακωμάτων για τη σύσταση της ΑΠΑ και την πίτα των εσόδων του Eurocontrol. Περισσότερο από μια δεκαετία μετά τις τελευταίες αλλαγές στην Πολιτική Αεροπορία, κάθε εξέλιξη φέρνει αναταράξεις. Δεν είναι τυχαίο ότι ο νόμος για τον διαχωρισμό ΥΠΑ και ΑΠΑ ψηφίστηκε μεν το 2016, υπό μνημονιακή πίεση, έμεινε όμως στα χαρτιά λόγω απροθυμίας της προηγούμενης κυβέρνησης να εκδόσει τα εφαρμοστικά ΠΔ.
Η ΑΠΑ συστήνεται ως ανεξάρτητη αρχή, με λειτουργική ανεξαρτησία, διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, με 172 εργαζομένους αντί των 487 που είχε προβλέψει η προηγούμενη κυβέρνηση. Διαχωρίζεται δε ξεκάθαρα από την ΥΠΑ, που συνιστά πάροχο υπηρεσιών αεροναυτιλίας, διαχειριστή των 23 μικρών περιφερειακών αερολιμένων και υδατοδρομίων και μετατρέπεται σε ΝΠΔΔ.
Η ΑΠΑ θα είναι όχι μόνο ρυθμιστής και επόπτης των αερομεταφορών, της αεροναυτιλίας και των αερολιμένων, αλλά και ρυθμιστής της οικονομικής δραστηριότητας του κλάδου. Τα δε έσοδά της θα προέρχονται μεταξύ άλλων από τα τέλη αεροδρομίων, που εισπράττονται από τους χρήστες του εναέριου χώρου και αποδίδονται μέσω του Eurocontrol. Το ποσοστό θα είναι όμως σημαντικά μικρότερο αυτού που προέβλεπε ο νόμος του 2016.
Στόχος η διαφάνεια και η αποδοτικότητα
Η μετατροπή της ΥΠΑ σε ΝΠΔΔ, που επίσης έχει προκαλέσει αντιδράσεις, αποδίδεται στη βελτίωση της αποδοτικότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ως σήμερα, ακόμα και για να διορθωθεί μια βλάβη σε ένα περιφερειακό αεροδρόμιο, χρειάζεται η «σφραγίδα» του υπουργείου με όση γραφειοκρατία αυτό συνεπάγεται. Παράλληλα, θα αποκτήσει κωδικό στη Διαύγεια και θα δημοσιεύει προϋπολογισμό, ισολογισμό και απολογισμό, ενισχύοντας τη διαφάνεια. Οπως ξεκαθαρίζεται από το υπουργείο, η εξέλιξη αυτή δεν αποτελεί σκαλοπάτι για να μετατραπεί σε ιδιωτικού δικαίου, ούτε κρύβει απολύσεις. Στο δε μεταβατικό διάστημα, που εκτιμάται σε 3-4 μήνες, θα δημιουργηθούν οι απαραίτητες διοικητικές και οικονομικές δομές, ώστε να πάρουν μπρος οι μηχανές με την ολοκλήρωση της αναδιοργάνωσης της ΥΠΑ στις αρχές του 2021.
Τα έσοδα του Eurocontrol, τα μηνιαία επιδόματα και το καπέλο εποπτείας
Από τα έσοδα του Eurocontrol – και για αυτόν τον λόγο ξεκινούν οι κόντρες – προέρχονται τα μηνιαία επιδόματα των εργαζομένων της ΥΠΑ, διαφορετικών… ταχυτήτων ανά ειδικότητα, με τους ελεγκτές στην κορυφή. Μάλιστα, τον περασμένο Ιανουάριο καθιερώθηκε και μπόνους για «την καλύτερη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας» και πάλι από τη δεξαμενή των τελών αεροδρομίων. Το νέο καπέλο εποπτείας στην αξιοποίηση αυτών των εσόδων έχει προκαλέσει αντιδράσεις που φτάνουν ως τις απεργιακές κινητοποιήσεις. Εδώ μπαίνει και μια ακόμη παράμετρος που έχει να κάνει με την COVID-19, καθώς οι εισπράξεις από τα τέλη αεροδρομίων συνδέονται ευθέως με την κίνηση, η οποία εν μέσω πανδημίας ήταν ακόμα και οριακή.
Αίτημα των εκπροσώπων των εργαζομένων είναι λοιπόν, πέρα από το να εισπράττει και να διαχειρίζεται η ΥΠΑ το σύνολο των χρημάτων του Eurocontrol, να καλύπτονται από τον ειδικό αποθεματικό λογαριασμό οι απώλειες των εσόδων της Υπηρεσίας σε περιόδους τυχόν αιφνίδιας μείωσης της αεροπορικής κίνησης, όπως η πανδημία. Ουσιαστικά, δηλαδή, να γεφυρωθεί το τεράστιο χάσμα από τα έσοδα του 2019 με την κίνηση ρεκόρ των 538.956 πτήσεων στα ελληνικά αεροδρόμια ως την κατάρρευση του 2020, καλύπτοντας τη μισθολογική απώλεια. Οπως εξηγούν πάντως πηγές του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, τα επιδόματα των κλάδων δεν επηρεάζονται από το νομοσχέδιο, δεν «σπάνε» τα ταμεία τους, ούτε πρόκειται οι εργαζόμενοι που θα μεταφερθούν στην Αρχή (μεταξύ των οποίων και ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας) να χάσουν τον κλάδο τους. Οσο δε για τον γρίφο των μειωμένων εσόδων του 2020 και των αποθεματικών (που μένει να διαπιστωθεί και πόσα είναι), θα λυθεί εν όψει του νομοσχεδίου για τη νέα ΥΠΑ που αναμένεται τον Ιανουάριο.
