Στη σκηνοθετημένη από τον Λευκό Οίκο οικονομική συμφωνία ανάμεσα στη Σερβία και στο Κόσοβο ο σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς και ο κοσοβάρος πρωθυπουργός Αβντουλάχ Χότι ήταν οι κομπάρσοι. Πρωταγωνιστές ήταν ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου, που δεν υπογράφουν καν τη συμφωνία, αλλά έχουν να κερδίσουν περισσότερα από αυτή.
Οι όροι και οι πραγματικές επιδιώξεις
Η συμφωνία, που υπογράφηκε την περασμένη εβδομάδα στο Οβάλ Γραφείο, προβλέπει τη σιδηροδρομική και αεροπορική σύνδεση ανάμεσα στο Βελιγράδι και στην Πρίστινα, η οποία είχε ήδη υπογραφεί τον Μάρτιο αλλά δεν είχε εφαρμοστεί, όπως και τόσες άλλες αντίστοιχες συμφωνίες που έχουν προηγηθεί ανάμεσα στη Σερβία και στο Κόσοβο (υπό την αιγίδα της ΕΕ από το 2011). Προβλέπει κυρίως ότι το Κόσοβο και το Ισραήλ θα αλληλοαναγνωριστούν, το Κόσοβο θα ανοίξει πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ, ενώ η Σερβία θα μεταφέρει την πρεσβεία της στην Ιερουσαλήμ ως το ερχόμενο Ιούλιο.
Ο πραγματικός στόχος της συμφωνίας ήταν η προσθήκη άλλων δύο πρεσβειών στην Ιερουσαλήμ, όπου οι ΗΠΑ μετέφεραν τη δική τους πρεσβεία τον Μάιο του 2018 και δύο μέρες αργότερα ακολούθησε η Γουατεμάλα, σπάζοντας τη διεθνή πρακτική να παραμείνουν όλες οι πρεσβείες στο Τελ Αβίβ έως ότου λυθεί το καθεστώς της Ιερουσαλήμ, ένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα της ισραηλινοπαλαιστινιακής διένεξης. Εκτοτε, παρά τις προσπάθειες της Ουάσιγκτον, καμία άλλη χώρα δεν έχει μεταφέρει την πρεσβεία της από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ.
«Αλλη μια μεγάλη μέρα για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή – το μουσουλμανικό Κόσοβο και το Ισραήλ συμφώνησαν να ομαλοποιήσουν τη σχέση τους και να αποκτήσουν διπλωματικές σχέσεις. Μπράβο! Και άλλες ισλαμικές και αραβικές χώρες θα ακολουθήσουν σύντομα» τουιτάρισε ο αμερικανός πρόεδρος. Μόνο που το Κόσοβο δεν είναι ούτε ισλαμικό (είναι κοσμικό κράτος), ούτε αραβικό.
Με το βλέμμα στη θρησκευτική Δεξιά που αποτελεί τη βάση του και υποστηρίζει το Ισραήλ, ο Τραμπ πουλάει προεκλογικά τη συμφωνία ως μεγάλη διπλωματική του επιτυχία, όπως και την πρόσφατη ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. «Οσο πλησιάζουν οι εκλογές της 3ης Νοεμβρίου, ο Τραμπ δεν κρύβει ότι θέλει να ικανοποιήσει τους ευαγγελικούς χριστιανούς ψηφοφόρους» έγραψε ο «Monde».
Ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Τραμπ, Ρόμπερτ Ο’ Μπράιεν, τόνισε ότι «είναι η δεύτερη φορά μέσα σε λιγότερο από έναν μήνα που το Ισραήλ κάνει ειρήνη με ένα μουσουλμανικό κράτος» και χαρακτήρισε τον Τραμπ «πραγματικό ειρηνοποιό». Ο Τραμπ ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι και το Μπαχρέιν θα ομαλοποιήσει τις σχέσεις του με το Ισραήλ.
Η ΕΕ έχει αντίθετη άποψη και προειδοποίησε τη Σερβία και το Κόσοβο ότι η μεταφορά της πρεσβείας τους στην Ιερουσαλήμ θα υπονομεύσει τις ευρωπαϊκές τους προοπτικές, καθώς παραβιάζει την ενιαία ευρωπαϊκή γραμμή για διατήρηση των πρεσβειών στο Τελ Αβίβ έως ότου λυθεί το Παλαιστινιακό.
Ενόχληση σε Μόσχα και Αγκυρα
Δυσαρεστημένη από την εξέλιξη είναι και η Αγκυρα. Ο κοσοβάρος πρόεδρος Χασίμ Θάτσι τηλεφώνησε στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για να τον καθησυχάσει ύστερα από τη δυσαρέσκεια που εξέφρασε ο τούρκος πρόεδρος για το άνοιγμα πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ που πλήττει το παλαιστινιακό ζήτημα. «Η αναγνώριση του Ισραήλ δεν θα παραβιάσει με κανέναν τρόπο τη στρατηγική, φιλική και αδελφική συνεργασία με την Τουρκία» διαβεβαίωσε ο Θάτσι.
Και η Μόσχα έχει εκνευριστεί όχι μόνο επειδή η Σερβία, ο στενότερος σύμμαχός της στα Βαλκάνια, προσπαθεί να ενισχύσει τις σχέσεις με τη Δύση, αλλά κυρίως επειδή η συμφωνία καλεί το Βελιγράδι να διαφοροποιήσει την ενεργειακή του τροφοδοσία που σήμερα πραγματοποιείται αποκλειστικά από τη Ρωσία.
Νομικά κενά και πολιτικά ερωτήματα
Η συμφωνία Σερβίας – Κοσόβου δεν είναι μια κανονική συμφωνία αλλά για δύο χωριστές, διαφορετικές, που ο Βούτσιτς και ο Χότι υπέγραψαν ο καθένας μόνος του. «Αυτό αντικατοπτρίζει επιπολαιότητα και έλλειψη σχεδιασμού» έγραψε αρθρογράφος του «Politico». «Ουσιαστικά επαναδιατυπώνει πράγματα που έχουν ήδη συμφωνηθεί μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας, και ο πρωταρχικός στόχος δεν είναι να προωθήσει τον διάλογο αλλά την προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ».
Πολλοί εκφράζουν αμφιβολίες για το νομικό καθεστώς δύο συμφωνιών με διαφορετικό περιεχόμενο η καθεμία. Αν ο Τραμπ δεν εκλεγεί τον Νοέμβριο, η συμφωνία μάλλον δεν θα επιζήσει. Ηδη ο Βούτσιτς δήλωσε ότι θα μεταφέρει την πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ «αν το Ισραήλ σεβαστεί τη Σερβία» – το οποίο ερμηνεύεται ως να μην αναγνωρίσει το Κόσοβο. Το Ισραήλ δεν έχει αναγνωρίσει το Κόσοβο, που αυτοανακήρυξε την ανεξαρτησία του από τη Σερβία το 2008, από τον φόβο μήπως αποτελέσει προηγούμενο για την αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους. Γιατί θα το κάνει τώρα; Προφανώς για το αντάλλαγμα: δύο ακόμη πρεσβείες στην Ιερουσαλήμ.
