Την αποτυχία των πολιτικών διαχείρισης αποβλήτων στη Ελλάδα – στον βαθμό που αυτές έχουν εφαρμοστεί – επισημαίνει έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη. Η Διοίκηση, κεντρική και τοπική, θα πρέπει να τρέξει κατοστάρι, για να καλύψει τον χαμένο χρόνο και να προσεγγίσει τους κοινούς ευρωπαϊκούς στόχους, έστω και με αξιοσημείωτη καθυστέρηση. Ο Συνήγορος του Πολίτη Ανδρέας Ποττάκης αναλύει τα αίτια που έχουν οδηγήσει τη χώρα μας σε αυτήν τη, διόλου ζηλευτή, θέση μεταξύ των υπολοίπων εταίρων της στην ΕΕ, και σε πολλαπλές καταδίκες στο ευρωδικαστήριο με συνέπεια να καταβάλλει κάθε εξάμηνο πρόστιμα εκατ. ευρώ.
Τα βασικά προβλήματα εντοπίζονται στις κακές επιδόσεις της Ελλάδας στη χωριστή συλλογή των αποβλήτων και στην ανακύκλωση, καθώς και στη λειτουργία χωματερών (Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων – ΧΑΔΑ). Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση, σε όλους τους δήμους υπάρχουν θέσεις με μεγάλες ή μικρότερες ανεξέλεγκτες αποθέσεις αποβλήτων, οι οποίες δεν έχουν αποκατασταθεί και δεν ενεργοποιούνται οι διαδικασίες για την αποκατάστασή τους. «Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, και παρά την ύπαρξη ακυρωτικών δικαστικών αποφάσεων, η διοίκηση εμμένει στη διατήρηση του ΧΑΔΑ, ελλείψει άλλων διαθέσιμων χώρων και υπό την πίεση της πρόκλησης κινδύνου για τη δημόσια υγεία και την κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης», σημειώνεται στην έκθεση.
Μάλιστα επισημαίνεται ότι, παρότι ο πέλεκυς του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει πέσει βαρύς, για την υπόθεση των παράνομων χωματερών, τα πρόστιμα δεν παρακρατούνται – όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία – από τα ταμεία των Δήμων οι οποίοι όφειλαν να έχουν κλείσει και αποκαταστήσει τους ΧΑΔΑ, με συνέπεια το φαινόμενο να διαιωνίζεται.
Παράλληλα, ο Συνήγορος επισημαίνει ότι οι υποδομές για τη διαχείριση απορριμμάτων, οι οποίες προβλέπονταν στα περιφερειακά σχέδια διαχείρισης (ΠΕΣΔΑ) στην πλειονότητά τους δεν υλοποιήθηκαν. Αλλά και τα υφιστάμενα έργα διαχείρισης στερεών αστικών αποβλήτων, σύμφωνα με την έκθεσή του, λειτουργούν χωρίς να διαθέτουν τις νόμιμες άδειες και εγκρίσεις ή καθ’ υπέρβαση αυτών και κατά παράβαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Τώρα έχει φτάσει και η ώρα να ανανεωθούν τα μη υλοποιημένα ΠΕΣΔΑ βάσει του νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που ενέκρινε η κυβέρνηση.
Σήμερα η τοπική αυτοδιοίκηση περιορίζεται σε συστήματα προσωρινής διαχείρισης αποβλήτων ή στην εγκατάσταση δεματοποιητών με την επίκληση λόγων ανωτέρας βίας ή αναζητά τρόπους «διαχείρισης» των σκουπιδιών διά της μεταφοράς τους σε γειτονικούς ΧΥΤΑ, μεταθέτοντας την επίλυση του προβλήματος στο μέλλον.
Ειδικά για την ανακύκλωση, ο Συνήγορος αναφέρει ότι αρκετοί δήμοι δεν έχουν οργανώσει σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων ούτε συνεργάζονται με Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ). Μάλιστα, εν έτει 2020, υπάρχουν δήμοι που δεν έχουν ολοκληρωμένο σχεδιασμό για τη χωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, μετάλλων και πλαστικών ώστε να διασφαλίζονται υψηλά ποσοστά συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών. Αλλά και όπου υπάρχει σχεδιασμός, ο Συνήγορος καταγράφει καταγγελίες πολιτών για τον περιορισμένο αριθμό των μπλε κάδων, την τυχαία χωροθέτησή τους, και την προβληματική συλλογή τους. Αντίστοιχα προβλήματα καταγράφονται και στη διαχείριση των βιοαποβλήτων.
Στην έκθεση επισημαίνεται επίσης η μη τήρηση των νόμων, όπως συμβαίνει με τον κανονισμό τιμολόγηση Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων αλλά και το περίφημο τέλος ταφής ώστε οι δήμοι που δεν ανακυκλώνουν να πληρώνουν περισσότερα για τη διάθεση των αποβλήτων στους ΧΥΤΑ, το οποίο αν και νομοθετήθηκε το 2012, αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκε.
Όσο για τα απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ), σύμφωνα με τον Συνήγορο, έχει καταγγελθεί πολλές φορές η ανεξέλεγκτη διάθεσή τους εντός δημοσίων ή και ιδιωτικών εκτάσεων, πολλές φορές αγνώστου ιδιοκτήτη, με αποτέλεσμα να μη γίνεται καμία διαχείρισή τους και έτσι να δημιουργούνται χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων.
