Δυο ενδιαφέροντα νέα για το βιβλίο και την πολιτιστική κληρονομιά της Αθήνας φτάνουν από τον Δήμο Αθηναίων που προκαλούν να τα σχολιάσουμε.
Ανακοινώθηκε την Πέμπτη 10 Σεπτεμβρίου η ίδρυση Μορφωτικού Ιδρύματος του Δήμου Αθηναίων, το οποίο, «σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς της Πολιτείας, όπως τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, αλλά και το σύνολο των φορέων που δραστηριοποιούνται στην πρωτεύουσα, επιδιώκει να λειτουργήσει ως θεματοφύλακας αλλά και διαχειριστής της αρχειακής και πνευματικής παρακαταθήκης της Αθήνας». Όπως σημειώνεται στη σχετική ανακοίνωση, «πολύτιμα κειμήλια, λησμονημένα και στοιβαγμένα σε ακατάλληλους αποθηκευτικούς χώρους, θα αποδοθούν πλέον σταδιακά στον κόσμο της επιστημονικής έρευνας, σε ελληνικούς και διεθνείς ακαδημαϊκούς – ερευνητικούς οργανισμούς, αλλά και στους πολίτες και τους επισκέπτες της Αθήνας».
Καλόδεχτος ο νέος φορέας και του ευχόμαστε επιτυχία και μακροημέρευση. Ωστόσο, ο φορέας δεν έλειπε, είχαμε τον ΟΠΑΝΔΑ, είχαμε το εξαιρετικό Ιστορικό Αρχείο της πόλης που απαξιώθηκε… Περιεχόμενο, αποστολή και αποτελέσματα δεν είχαν. Το ζήτημα είναι να υπάρχει μέριμνα για τους φορείς από τον δήμο, να υποστηρίζονται στο έργο τους, να λειτουργούν. Βασικός στόχος του νέου Ιδρύματος θα είναι «η επανίδρυση και λειτουργία του Ιστορικού Αρχείου καθώς και η συντήρηση και ο εμπλουτισμός των πάσης φύσεως αρχείων και ιστορικών τεκμηρίων του Δήμου». Ελπίζω να γίνει. Ζήσαμε το φιάσκο της Αθήνας-Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου 2018, μακάρι ο νέος φορέας να δώσει έργο και να μη μείνει φιλόδοξο όνομα.
Βιβλίο και βιβλιοθήκες της Αθήνας
Το δεύτερο νέο αφορά τη συνάντηση της Σύμπραξης Εκδοτών (ΕΝΕΛΒΙ, ΣΕΒΑ, ΣΕΕΒΙ) —ο ΣΕΚΒ πάλι απουσιάζει, οι εκδοτικές έριδες συνεχίζονται και μετά τα φεστιβάλ και τις εκθέσεις βιβλίου— τη Δευτέρα 7 Σεπτεμβρίου με τον Δήμαρχο Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη για την αγορά βιβλίων από τον δήμο για την ανανέωση και τον εμπλουτισμό των δημοτικών βιβλιοθηκών.
Στον υπόλοιπο κόσμο, οι βιβλιοθήκες είναι οι βασικοί πελάτες των εκδοτών. Στην Ελλάδα δεν ισχύει το ίδιο. Γνωρίζουμε όλοι ότι οι βιβλιοθήκες συχνά δεν έχουν κονδύλια για την αγορά βιβλίων και την ανάπτυξη των συλλογών τους, βασίζονται κυρίως σε δωρεές και πολλές φορές φτάνουν να ζητούν από τους εκδότες παραχώρηση των βιβλίων τους δωρεάν. Όσο για την κατάσταση των δημοτικών βιβλιοθηκών της Αθήνας, ειδικά για τη διαχρονική απαξίωση της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Δήμου Αθηναίων από σειρά δημοτικών αρχών, έχω γράψει κατ’ επανάληψη.
Ωστόσο, ο εκδοτικός κόσμος, που ενδιαφέρεται για τις βιβλιοθήκες μόνο όταν πρόκειται να τους πουλήσει βιβλία, δεν είναι άμοιρος ευθυνών για την κατάσταση αυτή. Γνωστό είναι ότι πολλοί εκδότες στην Ελλάδα —για να μη γενικεύσω λέγοντας «η πλειονότητα»— βλέπουν ανταγωνιστικά τις βιβλιοθήκες, έχοντας την εσφαλμένη πεποίθηση ότι μόλις ένα βιβλίο γίνει διαθέσιμο στο κοινό μέσω βιβλιοθηκών θα μειωθούν οι πωλήσεις του στα βιβλιοπωλεία. Και κάπως έτσι, όταν οι βιβλιοθήκες αγωνίζονται να επιβιώσουν, να βρουν στέγη, να πληρώσουν το προσωπικό τους, να αποκτήσουν ηλεκτρονικό εξοπλισμό κτλ., οι εκδότες —και οι συγγραφείς τους— απουσιάζουν από αγώνες, διαμαρτυρίες, πιέσεις προς την πολιτεία, εξεύρεση λύσεων.
«Είναι προφανές ότι η πρωτοβουλία του Δημάρχου Αθηναίων θα έχει θετικό αντίκτυπο τόσο προς τους δημότες που θα έχουν πλέον στη διάθεσή τους μια μεγάλη γκάμα βιβλίων της σύγχρονης εκδοτικής παραγωγής, όσο και προς το σύνολο του κλάδου του βιβλίου –εκδότες, συγγραφείς, μεταφραστές– που έχει σοβαρά πληγεί λόγω της υγειονομικής κρίσης» καταλήγει η σχετική ανακοίνωση της ΕΝΕΛΒΙ. Θετικά και καλά καμωμένα είναι όλα αυτά, περιμένουμε όμως να δούμε πώς τα εκδοτικά σωματεία θα υποστηρίξουν τις βιβλιοθήκες, τη λειτουργία και τον νέο ρόλο τους ως «κόμβου συνάντησης και πληροφόρησης για τους δημότες» στη συνέχεια.
Είναι επιτακτικό να συζητηθούν όλα αυτά στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, που θα διεξαχθεί τελικά —εξ αναβολής από τον Μάιο—, σύμφωνα με πληροφορίες, ψηφιακά, από τις 19 ως τις 29 Νοεμβρίου. Βιβλιοθήκες και εκδότες, δημιουργοί, επιχειρηματίες και αναγνώστες και παρατηρητές του βιβλίου θα πρέπει κάποτε να συζητήσουν ανοιχτά και δημόσια τα θέματα που αφορούν το ελληνικό βιβλίο αναζητώντας λύσεις μέσα από συνέργειες.
