Μια συζήτηση-συνέντευξη με τον χαΐνη Δημήτρη Αποστολάκη έχει μια ιδιοτροπία. Μπορεί να ξέρεις πώς θα αρχίσει αλλά δεν ξέρεις ποτέ πώς θα τελειώσει. Και αυτό την κάνει γοητευτική. Το 1990 οι Χαΐνηδες ξεκίνησαν το ταξίδι τους από το Ηράκλειο της Κρήτης, περισσότερο σαν μια δημιουργική κολεκτίβα παρά σαν ένα συγκρότημα. Οπως κι να έχει, τριάντα χρόνια έχουν χαράξει τον δρόμο τους και είναι πιστοί σε αυτόν και στις 9 Σεπτεμβρίου θα εμφανιστούν στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων σε μια εφ’ όλης της ύλης μουσική παράσταση με την εξής προειδοποίηση: «ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΑΥΣΤΗΡΑ η είσοδος σε ενήλικες που δεν συνοδεύονται από τα παιδιά που κρύβουν μέσα τους».
Τριάντα χρόνια στο κουρμπέτι και ο κόσμος το κοινό, συνεχίζει να είναι δίπλα σου/σας… Εχεις αναρωτηθεί ποτέ γιατί συμβαίνει αυτό;
«Οι συμμαθητές ακροατές είναι η δύναμή μας. Η κοινότητα των ‘Χαΐνηδων’ δεν είναι μόνο τα μουσικά μέλη ( που παρεμπιπτόντως συντηρούν το θεσμό της ισότητας αμοιβών για τρεις δεκαετίες) αλλά και οι συνακόλουθοι ‘συγγενείς’ ακροατές . Το έχω ξαναπεί ,οι πραγματικά συγγενείς είναι αυτοί που έχουν κοινή αισθητική. Είναι η μόνη απτή απόδειξη του ηθικού, κοινωνικού, πολιτικού προσανατολισμού σου. Οι παλιές φυλετικές οικογένειες είναι τώρα οι αισθητικές οικογένειες. Ο χαμένος παράδεισος των παιδικών μας χρόνων είναι η «κοινότητα». Σήμερα, στην ατομικευμένη κοινωνία μας, είμαστε όλοι αποσυνάγωγοι, ξένοι, πραγματικοί πρόσφυγες, όσα αγαθά κι αν έχομε, γιατί λείπει η αίσθηση της κοινότητας. Κι εν τέλει, όλες οι επαναστάσεις, κοινωνικές, πολιτικές, πνευματικές, καλλιτεχνικές, φύτρωσαν στη ιερή γλάστρα της κοινότητας. Η φαντασιακή ανυπαρξία της, μετανεωτερικά, πυροδοτεί ακραία φαινόμενα μίσους: νεαροί δίχως όραμα καταφεύγουν στην αγκαλιά ρατσιστικών οργανώσεων, φονταμενταλιστικών ομάδων, θρησκευτικών στρατών κ.α.
Στους ‘Χαΐνηδες’ λοιπόν. Βλέπουν οι ακροατές- μέλη, μιαν αεικίνητη κοινότητα, που δεν κολακεύει με ευκολίες, συνθήματα και απλοïκότητες, που όμως έχει το πιο σταθερό και ανακουφιστικό χαρκτηριστικό: διαχρονική αντιστοιχία μεταξύ σκέψεων – λόγων – έργων.»
Είναι αλήθεια ότι ασχολείσαι με τη πυγμαχία, το kick boxing και το tai chi; Κι αν είναι γιατί τα επέλεξες και το κυριότερο τι σου έχουν προσφέρει
«Μ’ αρέσει να σκοτώνω (πρωτίστως και εσχάτως τον εαυτό μου). Παρά το οδυνηρόν της εν λόγω πράξεως, τα οφέλη είναι πολλαπλά. Για παράδειγμα, όπως σωστά ισχυρίζεται η Σχολή της Φρανκφούρτης, η επαναληψιμότητα είναι βασικό χαρακτηριστικό της βιομηχανίας της κουλτούρας, και της συναγόμενης κοινωνικής αλλοίωσης. Δηλαδή, ένας καλλιτέχνης που επαναλαμβάνεται, έχει αφομοιωθεί απ’ αυτό που αισθητικά μάχονταν. Έχει αχρηστευθεί. Σκοτώνοντας τον εαυτό σου, δεν μπορείς να επαναλάβεις τα έργα σου, ακόμα κι αν το θελήσεις. Ούτως ή άλλως, ένας καλλιτέχνης είναι ταυτόχρονα, μαζί με τ’ άλλα, αρχαίος δαίμονας, σκοτεινός προφήτης, περιπλανώμενος τσαρλατάνος, αγύρτης μάντης, δονκιχωτικός επαναστάτης, και άλλα ακόμη οντολογικά αρχέτυπα καλά κρυμμένα στους αρμούς της τέχνης του. Είναι τραγικό αυτός ο ‘καλλιτέχνης’ να γερνά νεόπλουτα, όπως κάνουν οι σκυλάδες, ή να γερνά μικροαστικά, όπως κάνουν οι έντεχνοι. Στον πραγματικό καλλιτέχνη αξίζει ένας ποιητηκός θάνατος. Τον θάνατο του τεράστιου φιλοσόφου Ηράκλειτου, τον θεωρώ εξόχως ποιητικό: Πέθανε καλυμμένος μέχρι το λαιμό από σκατά αγελάδων.
Στην οικογένεια που μεγάλωσα (κι αυτό γινόταν, λίγο πολύ, σε όλες τις κατα φύσιν κοινωνίες), η μάνα μου κι ο πατέρας μου ήταν ένα αρμονικό δίπολο. Ο βαθύς και πανάρχαιος λόγος ήταν ένας και μοναδικός. Όποτε έκανε ο ένας τον Οδυσσέα, έκανε ο άλλος τον Όμηρο και το αντίστροφο. Αυτές οι κοινωνίες, με τα θετικά και τα αρνητικά τους, χάθηκαν ή χάνονται ανεπιστρεπτή. Η απουσία δημόσιου χώρου και δημόσιου χρόνου, στην ομοιομορφία του αστικού τοπίου σκότωσε την υπερβολή και την αφήγηση. Πέθανε ο ήρωας, μαζί κι ο αφηγητής. Μέσα σ’ αυτή τη κοινωνική μοναξιά, για να μην αυτοκτονήσω, αναγκάστηκα να γίνω Όμηρος και Οδυσσέας, θηλυκός κι ασερνικός, παιδί και γέρος, παρατηρητής και παρατηρούμενο. Αυτός είναι άλλος ένας λόγος που επέλεξα την ενασχόλησή μου με τις πολεμικές τέχνες.
Στην ουσία ποτέ δεν επέλεξα ενασχόληση, ούτε είχα ποτέ κανένα χόμπι. Όλα τα πράγματα στη ζωή μου με επιλέγουνε. Εκ των υστέρων, κι αφού έχω κινηθεί προς τον άγνωστο στόχο ιλλιγγιωδώς, σαν υπνωτισμένος και παρασυρμένος από μια κοσμική δύνη, ερμηνεύω, ετεροχρονισμένα , γιατί ίσως το έκανα αυτό.
Ασκούμαι αφιερωμένα σε δύο διαφορετικά στυλ Τάι Τσι. Το Chen style και το Yang style. Το Τάι Τσι είναι διαλογισμός, χορός, αυτοθεραπεία (σωματικοποίηση της κινέζικης ιατρικής, συνταγογραφείται πια σ’ όλο τον κόσμο) και πολεμική τέχνη ταυτόχρονα. Στηρίζεται στη διαλεκτική εξέλιξη συμπληρωματικών ποιοτήτων (μαλακό-σκληρό, σκοτεινό-φωτεινό, αργό-γρήγορο κ.λ.π.). Η ύπαρξη αρμονικού κύματος εξασφαλίζει τη ζωτικότητα, την υγεία, τη μαχητικότητα ατόμων και συνόλων.Εκτός από την κιναισθητική κατανόηση, μέσω του Τάι Τσι, των φιλοσόφων της Άπω Ανατολής και των Προσωκρατικών προγόνων μας, η συσχέτιση με τη σύγχρονη φυσική είναι απορίας άξιον. Με τα βιβλία και τα μουσικά όργανα, νους-καρδιά, μαθαίνω από πάνω προς τα κάτω. Με το Τάι Τσι, μαθαίνω τώρα από κάτω προς τα πάνω. Μαθαίνω από το χώμα προς τον ουρανό. Δεν είναι τυχαίο που ο Νίτσε είπε ότι: Η σοφία του σώματος είναι βαθύτερη από κάθε ανθρώπινο συλλογισμό. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι η ‘Ακαδημία’ του Πλάτωνα και το ‘Λύκειο’ του Αριστοτέλη, ήταν βασικά, παλαίστρες.
Η ζωή είναι η τέχνη του παρόντος. Τη ζωή μάς την κλέβουν δυο φαντάσματα. Το ένα κρύβεται στη ντουλάπα του παρελθόντος και το άλλο στη ντουλάπα του μέλλοντος. Ο ένθεος, ο ερωτευμένος, ο δημιουργός, ο επαναστατημένος άνθρωπος, είναι ο άνθρωπος του παρόντος. Τιμάς το δώρο της ζωής μόνο με την αφιέρωση στην οικουμενικότητα και στη ιεροσύνη του παρόντος. Η πολεμική τέχνη σού διασφαλίζει αυτή την συγκλονιστική κατανόηση: Λίγο να φύγεις από το παρόν σου, έχεις φάει το κροσέ και έχεις δει τον αστερισμό της Κασσιόπης.
Το Τάι Τσι, σαν εσωτερική πολεμική τέχνη, είναι επαναστατική: Κίνηση μέσα στην ακινησία και αντίστροφα. Το μαλακό νικά το σκληρό. Το Τάι τσι είναι ο φυσικός δρόμος. Η μωρουδιακή ελευθερία. Η αυτοπαρατήρηση που σου προσφέρει η βραδύτητα είναι εκπληκτική κι ανεπανάληπτη. Ανασύρεις ποιότητες , από το απειρόβαθο πηγάδι της ύπαρξης σου, που δεν φανταζόσουν ποτέ ότι τις έχεις. Οι συμμετρίες του είναι ίδιες με αυτές που απαντώνται στην αρμονία της μουσικής και στις υπέροχες δομές των μαθηματικών, όπως είναι η Θεωρία Ομάδων και οι Άλγεβρες Lee.
Ο Μιγιαμότο Μουσάσι, ένας από τους πιο επιδέξιους ξιφομάχους όλων των εποχών, είπε ότι δεν μαθαίνεις μια τέχνη βαθιά αν δεν μάθεις και μιαν άλλη. Η καλλιέργειά σου σε μια τέχνη δυναμιτίζει τα θεμέλια της παλιάς ζωής σου. Τώρα πια νιώθω τελείως διαφορετικά τη μουσική, αλλά ακόμη και το καλημέρα που λέω στους ανθρώπους.
Τα πολεμικά αθλήματα, όπως η πυγμαχία (στα αρχαία Ελληνικά, ο σάκος του μποξ λεγόταν ‘κώρυκος’), βασίζονται στον ανταγωνισμό. Όμως, στις πολεμικές τέχνες, και ειδικά στο Τάι Τσι, δεν υπάρχει ‘Αντίπαλος’, μόνο ο ‘Ιερός Απέναντι΄. Ο σκοπός των τεχνών (κι απ’ αυτό δεν εξαιρούνται οι πολεμικές), είναι η Ένωση με το Όλον. Ερευνώντας, (όπως έχω συνηθίσει στα πεδία της φυσικής και της μουσικής), πέρασα κι από άλλες εξωτερικές πολεμικές τέχνες, όπως Τάι Νούι και Νινζούτσου. Ο ‘Κοριολάνος’ είναι ένα ασύλληπτο γυμναστήριο. Δεν υπάρχει χώρος σ΄αυτό για θυμό, λεκτική βία, εκδικητικότητα, ή ρατσισμό. Εκεί αγάπησα την πυγμαχία και το κικ μπόξινγκ, θέλοντας να αποκτήσω πραγματική ξυλοχωρητικότητα. Δε σε τρομάζει η γροθιά αλλά το σοκ της γροθιάς. Στη ζωή δεν μας τρομάζουν τα γεγονότα αυτά καθε αυτά, παρά μόνον η φαντασίωσή μας γι’ αυτά. Η προπόνηση στην πυγμαχία θεωρείται η σκληρότερη όλων των αθλημάτων. Παρότι ο ηλικιακός ρατσισμός των μετρίων θα έκρυβε υποτιμητικά χαμόγελα για τα νέα καμώματά μου, σας πληροφορώ ότι η φύση σού δίνει ό,τι θες, αρκεί να το θες πολύ. Σε γρήγορο χρονικό διάστημα, σ΄όλο το γυμναστήριο, απόκτησα το προσωνύμιο ‘ο Κενυάτης’. Και κάτι τελευταίο. Λοιδορούν το Τάι Τσι ότι είναι εξαιρετικά θεραπευτικό αλλά είναι αργό για πολεμική τέχνη. Τεράστιο λάθος! Στο Τάι Τσι δεν επιτίθεσαι πρώτος. Ξεκινάς πάντα δεύτερος αλλά φτάνεις πρώτος. Είναι αστραπιαία πολεμική τέχνη. Δεν μ’ αρέσει να τσακώνομαι, αλλά όποιος αμφιβάλλει, ας έρθει να με δείρει, αλλά να φέρει και το σόι του.»
Αν δεχτούμε ότι η ζωή είναι ένας αδιάκοπος αγώνας, επιλέγουμε άμυνα ή επίθεση; Και γιατί;
«Ο μεγάλος πολεμιστής είναι ο ακίνητος πολεμιστής. Τον κινούν οι δυναμικές γραμμές της φυσικής ροής, και όχι οι ακανόνιστες γραμμές της κοινωνικής φασαρίας. Οι άνθρωποι σήμερα τσακώνονται με τα γεγονότα. Σαν να πιάνεσαι στα χέρια με κάθε έναν που περνά από το απέναντι φανάρι. Ο συνετός πολεμιστής γλιστρά μέσα από τα γεγονότα του κόσμου αυτού. Λένε, ότι τον μεγάλο πολεμιστή δεν τονε γαβγίζουνε τα σκυλιά. Δεν τσακώνεται με τα γεγονότα, τα εκτρέπει ή τα γειώνει. Στην εσχάτη των περιπτώσεων, που μια σύγκρουση είναι αναπόφευκτη, η κίνηση του πραγματικού μαχητή του Τάι Τσι, είναι ταυτόχρονα άμυνα και επίθεση. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να ρωτάς: Θες να νικήσεις εσύ ή ο εγωισμός σου;»
Από την άλλη είσαι και… λιγάκι ακραίος, όποτε σου δίνεται η ευκαιρία…
«Δεν είμαι ο κατάλληλος για να τοποθετηθώ. Έχω μία αμυδρή υποψία ότι είμαι η επιτομή του μέτρου και της κανονικότητας . Αυτό είναι αποτέλεσμα τυχαίας χαοτικής αυτοοργάνωσης. Οι υπόλοιποι λίγο έως πολύ μου φαίνονται ψυχικά νοσούντες. »
Πώς αντιλαμβάνεσαι την κανονικότητα της κοινωνίας μας (σ.σ. της Δυτικής); Αποτελείς κατά συνθήκη μέρος της ;
«Βαριά ψυχικά νοσούσα. Βέβαια είμαι μέρος της, όσο ασκητικά κι αν ζω. Όποιος είναι κανονικός σε μια αρρωστημένη κοινωνία, είναι άρρωστος. Εγώ τη γλύτωσα από κωλοφαρδία: κανένα σύστημα δεν είναι απολύτως ντετερμινιστικό.
Οι δυτικές κοινωνίες διάγουν μια μακρά περίοδο κλιμακούμενης κρίσης. Δρώντας αυτοκτονικά, απομαγεύτηκαν. Απεμπόλισαν μικρές και μεγάλες τελετές κι έτσι καταστράφηκε το αλώνι που έτρεφε την κοινωνική συμπάγεια και το υπερβατικόν της ανθρώπινης ύπαρξης. Πρώτη φορά στην ιστορία, ο άνθρωπος στερείται νοήματος, η κοινωνία δεν έχει κανένα όραμα. Η κατάρευση του αντικειμένου (δημιουργικός στοχασμός) οδήγησε στο θάνατο του υποκειμένου. Δίχως αγώι, ο αγωγιάτης έχει πέσει σε χειμερία νάρκη. Ο μετανεωτερικός άνθρωπος, είναι υπάκουος καταναλωτής κι όχι ελεύθερος πολίτης. Χάθηκε ο ρυθμός στη γλώσσα και στη ζωή. Ο λόγος έγινε εργαλειακός. Η επικυριαρχία της ευτέλειας της κοινωνίας του θεάματος και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, οδήγησαν τον άνθρωπο σε μια τερατώδη αξιακή μετάλαξη. Με ναρκισιστική κατάθλιψη, νιώθοντας φόβο κι αδυναμία ν΄αλλάξει οτιδήποτε, φυλακίστηκε σε χρονικά κελιά, με συσσίτιο ψευτοζωή απ’ τις οθόνες. Το διαφωτισμένο υποκείμενο, σκότωσε τους παλιούς θεούς, για να απελευθερωθεί και τη θέση τους πήραν καινούργιοι. Αυτοί οι νεόκοποι θεοί (κέρδος, ανάπτυξη κ.λ.π.) δεν επιδέχονται αμφισβήτησης. Είναι θεαματικότεροι και πιο αιμοβόροι. Προσφέρουν στον όχλο, ανθρωποθυσίες καθ’ εκάστην.
Μετά την επανάσταση της κβαντομηχανικής, ο άνθρωπος απέκτησε έλεγχο σε τεράστιες ποσότητες ενέργειας, που η πνευματικότητά του δεν μπορεί να διαχειριστεί. Πρώτη φορά στην ιστορία, ο άνθρωπος συγκρούεται οργανωμένα (όχι με άλλους ανθρώπους, όπως στο παρελθόν) αλλά με το περιβάλλον, που θρέφει όλους μας. Αν δεν γίνει γρήγορα, μια ριζοσπαστικά δραστική αλλαγή, η καταστροφή είναι αναπόφευκτη.
Παρά ταύτα, πιστεύω ακράδαντα, ότι στην Ευρώπη (λόγω Αναγέννησης, Διαφωτισμαύ, επαναστάσεων και μακράς ιστορίας διανόησης), κρατούνται ακόμη τα προσχήμτα, υπάρχει κάποιος σεβασμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη στιγμή που συντηρητικοποιείται ο πλανήτης και οι παγκόσμιοι ηγέτες είναι όλο και πιο πολύ αμόρφωτοι, μαφιόζοι, απολυταρχικοί, λαïκιστές.»
Και ερχόμαστε στο στόρι των ημερών… Κορονοϊός και κοινωνία. Κορονοϊός και κράτος… Κορονοϊός και ζωή… Κορονοϊός και Τέχνη… Τελικά πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί του;
«Καταρχάς θέλω να πω ότι, για μένα δεν άλλαξε απολύτως τίποτα. Ζω σε καραντίνα, τουλάχιστον τις δυο τελευταίες δεκαετίες κι εύχομαι να συνεχιστεί και τις επόμενες.
Δεύτερον, για ποιό κορωνοïό μιλάτε; Γιατί υπάρχουν 1.700.000 διαφορετικοί κορωνοïοί, που φιλοξενεί η άγρια πανίδα. Όσο επεμβαίνομε αλόγιστα και κερδοσκοπικά στη φύση, θα ερχόμαστε σε
επαφή με όλο και περισσότερους. Αυτό το ήξεραν ειδικοί και κυβερνήσεις, τώρα και χρόνια. Η υποτίμηση της απειλής, από την παγκόσμια πολιτική ηγεσία, ήταν από τη μια, εγκληματική, βλακώδης αμέλεια κι από την άλλη, εξυπηρέτηση φίλα προσκείμενων κερδοσκοπικών εταιριών. Πάντως, το αξιοσημείωτο είναι ότι, κρατείται εγκλεισμένος ένας πλανήτης, για να διασωθεί το οικονομικό μοντέλο, που προξένησε το πρόβλημα. Και κανένας δε διαμαρτύρεται!
Ο άνθρωπος και οι κοινωνίες, ζουν αρμονικά, όταν ακολουθούν τον Λόγον, το Τάο, δηλαδή το Ρυθμό και την Οικονομία της Φύσης. Ο Ρυθμός και η Οικονομία είναι τα δυο βασικά χαρακτηριστικά της Τέχνης και της Ζωής.Όταν λέμε ρυθμό εννοοούμε ύπαρξη αρμονικού κύματος μεταξύ συμπληρωματικών ποιοτήτων. Για τη Φύση, χειμώνας – καλοκαίρι, νύχτα – μέρα, κ.λ.π. Για τους ανθρώπους, δεκτικότητα – δοτικότητα, βραδύτητα – ταχύτητα, σμίκρυνση – μεγέθυνση κ.ά. Οι πρώτες, οι ‘θηλυκές’ ποιότητες έχουν εξοβελιστεί. Έμειναν οι ‘αρσενικές’. Ανάπτυξη, στόχος, επιτυχία, εκμετάλευση, επέκταση. Όλα προς τα έξω. Να κατακτήσομε το εξωτερικό σύμπαν, τη στιγμή που το εσωτερικό είναι παντελώς αχαρτογράφητο. Η υπερβολή της μιας ποιότητας οδηγεί στην υπεβολική ανάδειξη της άλλης. Για παράδειγμα, η υπερβολική επέκταση της αρχαίας Αθήνας, οδήγησε στην ήττα και την σμίκρυνση της. Έτσι και τώρα, η υπερβολή της κίνησης-επέκτασης εις βάρος του οικοσυστήματος (υπερβολή του αρσενικού), οδηγεί σε ακινησία, καραντίνα (υπερβολή του θηλυκού). Η μόνη ελπίδα του πλανήτη είναι η ανάδειξη των αιώνια παραμελημένων θηλυκών ποιοτήτων του: κατανόηση, δεκτικότητα,αποδοχή, φροντίδα κ.λ.π.
Ένα άλλο αξιοσημείωτο φαινόμενο των καιρών, που καταδεικνύει την αξιακή μετάλλαξη που προανέφερα, είναι ότι τα ιδανικά της Δημοκρατίας- ελευθερία, δικαισύνη, αξιοπρέπεια, εξαφανίστηκαν. Προς θεού, να διασώσομε την Οικονομία και την Υγεία μας! Από πότε η Υγεία είναι πιο σημαντική από την Ελευθερία; Ο Χριστός, η Αντιγόνη και όλοι οι άλλοι που μαθαίνομε στο σκολειό, διάλεξαν την υγειά τους ή τη λευτεριά τους;
Πάντως, η πραγματική πανδημία είναι ο καρκίνος. Όση βαριά κληρονομικότητα κι αν έχεις, δεν θα εκδηλωθεί αν το περιβάλλον δεν είναι τόσο πολύ στρεσσογόνο και τοξικό. Ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης κι όχι ανεξάρτητος παρατηρητής. Τοξική βιόσφαιρα σημαίνει τοξικές ανθρώπινες σχέσεις. Πάλι γι’ αυτό ευθύνεται κυρίως, το πλανητικό πολιτικοοικονομικό μοντέλο. Πεθαίνουν δικοί σου, διπλανοί σου και πάλι δεν αλλάζεις ζωή, νομίζοντας πως έχεις άλλη μοίρα! Καμιά ασθένεια δεν είναι ατομική, όλες έχουν κοινωνική ρίζα. Στην περίπτωση του καρκίνου, το κέρδος δεν φυλακίζει απλώς, αλλά βασανίζει και σκοτώνει. Πάλι κανείς δεν διαμαρτύρεται!»
Πολύς λόγος γίνεται για την ατομική ευθύνη των πολιτών και την απερισκεψία των νέων ως προς τα μέτρα ασφαλείας…
«Τελευταία έχω καταλυπηθεί τους παλιούς φορείς εξουσίας: Το Κράτος και τη Θρησκεία. Προσέξτε ότι παλιότερα τα ψηλότερα κτίρια ήταν εκκλησίες ή παλάτια. Τώρα τα ψηλότερα κτίρια είναι οι ουρανοξύστες μεγάλων επενδυτικών εταιριών. Φυσικά έχουν οι κρατικοί αξιωματούχοι ευθύνη, αλλά ο ρόλος τους είναι πια καλλωπιστικός. Στην ουσία, για να υπάρξει ένα βιώσιμο αύριο, πρέπει να κλείσει τόσο δραστικά η ψαλίδα πλουσίων-φτωχών, ώστε να μην έχει ιστορικό προηγούμενο.
Όσον αφορά την ατομική ευθύνη, ισχυεί η παροιμία που λέει «Κοπέλι και γουρούνι, όπως το μάθεις». Οι άνθρωποι συμπεριφέρονται, όπως τους εκπαίδευσαν τόσο καιρό, όσοι είχαν δημόσιο λόγο. Δηλαδή πολιτικοί, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες. Δεν μπορούμε να απαιτούμε ευθύνη από τους νέους όταν βλέπουν δημοσιοκόπους παντελώς ανεύθυνους. Επίσης, δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε κοινωνική ισότητα και αλληλεγγύη πλανητικά, όταν εμείς οι ίδιοι δεν αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τον πλησίον μας. Η επίρρηψη ευθυνών είναι επικίνδυνη. Μια αρρώστια αντιμετωπίζεται αλλάζοντας τις συνθήκες ζωής που τη δημιούργησαν. Ό,τι άλλο είναι ημίμετρο και η αρρώστια θα επανέλθει αλλιώτικη και δριμύτερη. Η εξουσία που γεννά την καταπίεση δεν είναι πυραμιδωτή. Είναι διχτυωτή και απλώνεται στις καθημερινές μας σχέσεις. Αυτές αλλάζουν με δυο τρόπους: Ή Μεγάλο Έρωτα ή Βαριά Αρρώστια.»
Πιστεύεις ότι η κοινωνία μας έχει εκφασιστεί ή εκφασίζεται;
«Οι απαρχές του εκφασισμού της κοινωνίας δε βρίσκονται στα ‘άκρα’ αλλά στο ‘κέντρο’. Ακόμη και σ’ αυτήν την ταξική κοινωνία που ζούμε, λείπουν οι αρχοντικοί μεγλοαστοί, με την καλή αισθητική, την ευθύνη του άστεως, την προστασία των τεχνών, τη δεκτικότητα στο διαφορετικό. Οι σημερινοί λεφτάδες, αφομοιώθηκαν από τους νεόπλουτους στις παραλίες της Μυκόνου. Για πρώτη φορά, οι πλούσιοι δεν είναι άρχοντες και οι φτωχοί δεν είναι περήφανοι.»
Ποιο είναι το αντικείμενό σου ως καλλιτέχνης; Γιατί αποφάσισες να ακολουθήσεις αυτόν τον δρόμο; Πώς αυτοπροσδιορίζεσαι;
«Η κοινωνία εκπαιδεύει έναν καλλιτέχνη για να σταθεί απέναντι της. Είναι ο αντίχειρας, το μοναδικό δάχτυλο που αντίκειται στα υπόλοιπα. Σ’ αυτό οφείλει ο άνθρωπος την εξέλιξή του. Η τέχνη δείχνει στον εγκλωβισμένο άνθρωπο του κοινωνικού νόμου, την ελευθερία και την ομορφιά της αρμονίας με τον φυσικό νόμο. Δεν είναι τυχαίο ότι, στα πολύ κρίσιμα συμβούλια των φυλών, προσκαλεσμένοι ήταν, εκτός από τους ισχυρούς και τους σοφούς, ο μάγος, ο τρελός, κι ο βάρδος του χωριού. »
Τι θα δούμε, τι θα ακούσουμε στην Τεχνόπολη;
«Την ίδια αναπάντητη απορία έχω κι εγώ!»
Τα επόμενά σου σχέδια;
«Τα σχέδια είναι για τους αρχιτέκτονες, όχι για μένα. Για μένα υπάρχει μόνο η δράση και η μη δράση. Αυτό τον καιρό (το ανακοινώνω πρώτη φορά) , η καλλιέργεια ενός δίσκου, ανατινάζει συθέμελα την ύπαρξη μου. Σε λίγο καιρό θ’ ακούσετε το βρόντο.»
Α, και κάτι ακόμη… Πιστεύω ότι η Φύση έχει φωνή… Αν ναι γιατί δεν μπορούμε να την ακούσουμε;
«Για ν’ ακούσεις τη φωνή της Φύσης, και να μιλήσεις μαζί της, χρειάζεται συντονισμός. Πρέπει κι η ζωή σου να δημιουργήσει Ήχο κι όχι –όπως η πλειοψηφία- να παράξει Θόρυβο. »
