«Για εμένα, η γλώσσα αποτελεί μοναδικό τρόπο διατήρησης του πολιτισμού. Οι Έλληνες έχουν πολλά να πουν. Για να κατανοήσουμε, όμως, την καρδιά της Ελλάδας, πρέπει να αποκτήσουμε αφτιά. Μαθαίνοντας τη γλώσσα, ανοίγουμε την πόρτα σε έναν καινούργιο κόσμο, ελκυστικό εν πολλοίς». Ο 30χρονος πατήρ Μιχαήλ Μάνος, Ελληνοαμερικανός δεύτερης γενιάς, ο οποίος σήμερα διακονεί την Ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αμερικής σαν βοηθός ιερέας στο Ντιτρόιτ, απόφοιτος του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο (The Ohio State University), μιλάει στο «Βήμα» για τη σημασία της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας, τόσο στον απόδημο Ελληνισμό όσο και σε ξένους σπουδαστές.
Ο πατήρ Μιχαήλ δεν μιλούσε EΕλληνικά και μετά από επισκέψεις στο χωριό των παππούδων του, έξω από το Καρπενήσι, συνειδητοποίησε πως υπάρχει μια ολόκληρη ιστορία, ένας κόσμος που, λόγω γλώσσας, δεν είχε γνωρίσει. Αυτό ήταν το κίνητρο που τον οδήγησε στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του OSU.
Αφορμή της συζήτησής μας, η ίδρυση της Έδρας Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού «Μιλτιάδη Μαρινάκη» στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο από τον Ιούνιο. Για την ιστορία, το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών που υπάρχει στο σπουδαίο αμερικανικό πανεπιστήμιο, λόγω περικοπών, όπως συμβαίνει και σε πολλά αντίστοιχα σε όλο τον κόσμο, είχε αρχίσει να φθίνει. Το OSU με τη βοήθεια της ελληνικής τοπικής κοινότητας, που ολοκλήρωσε το fundraising, και βασικούς δωρητές τον Βαγγέλη Μαρινάκη και την οικογένειά του, συγκέντρωσε ένα εκατομμύριο δολάρια, χρήματα αρκετά για να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη αέναη λειτουργία της Έδρας.
Ένα σπίτι μακριά από το σπίτι
Για τον Γιάννη Κέλλη, το Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών ήταν «σαν ένα σπίτι, μακριά από το σπίτι». Γεννημένος στο Οχάιο, μετακόμισε μικρός με την οικογένειά του στην Ελλάδα. Ξαναγύρισε στην Αμερική και επέλεξε σπουδές Νεοελληνικής Γλώσσας, παράλληλα με τα χρηματοοικονομικά. Τώρα ετοιμάζεται για μεταπτυχιακά στο Λονδίνο. «Ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός θα πρέπει να προστατεύεται και να θαυμάζεται, όπως και κάθε πολιτισμός που είναι σημαντικός για τις ρίζες του καθενός. Η εξασφάλιση χρηματοδότησης για προγράμματα όπως αυτά έχει τεράστια σημασία, γιατί επιτρέπει στους σπουδαστές όλων των πολιτισμών και θρησκειών να έρχονται σε επαφή με την κληρονομιά, τη γλώσσα και τον πολιτισμό, διαιωνίζοντας έτσι την ύπαρξή τους».
Εμιλυ Πανδή και Γιάννης Κέλλης στο Ελληνικό Ραδιόφωνο διδάσκουν την ιστορία της ελληνικής ναυτιλίας
Ελληνοαμερικανίδα, επίσης, η πρώην συμφοιτήτριά του Εμιλυ Πανδή, βρίσκεται στο τελικό έτος του μεταπτυχιακού στο πρόγραμμα Παγκόσμιας Διακυβέρνησης, Πολιτικής και Ασφάλειας στο American University της Ουάσιγκτον, ενώ εργάζεται και στο Ελληνοαμερικανικό Ινστιτούτο. Τι θυμάται από την καθημερινότητά της στο Νεοελληνικό Πρόγραμμα; «Θα τη χαρακτήριζα με τρεις λέξεις: επιβραβευτική, προκλητική στη σκέψη και απαιτητική. Τα μαθήματα μου επέτρεψαν να εξερευνήσω διάφορες πτυχές του ελληνικού πολιτισμού». Μιλάει για τις συζητήσεις που έκαναν – από τον «χαρακτήρα» των γκράφιτι στο κέντρο της Αθήνας και τις πολιτιστικές αποχρώσεις και την ταινία «Στέλλα», έως τον αγώνα των πρώτων Ελλήνων ανθρακωρύχων της Διασποράς που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη σπάνια αναφερόμενη Σφαγή του Λάντλοου. «Ωστόσο, ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα που πήρα στο Ohio State ήταν το Ελληνικό Ραδιόφωνο, όπου με τον συμμαθητή μου Γιάννη Κέλλη παρουσιάσαμε εκπομπές για τη διγλωσσία, την πολυπολιτισμικότητα, τη σημασία της ναυτιλίας στην Ελλάδα και τον ρόλο της Ελλάδας σε πολιτικό επίπεδο στην παγκόσμια σκηνή».
Των Ελλήνων οι κοινότητες
Μπορεί να μοιάζει αυταπόδεικτη η σημασία για την ελληνική ομογένεια της λειτουργίας μιας Έδρας για τη Νεοελληνική Γλώσσα και τον Πολιτισμό στην Αμερική. Είναι, όμως, και συγκινητικό να ακούει τις εμπειρίες μιας απόφοιτης, που δεν έχει σχέση με την Ελλάδα. Η Julia Schechter φοίτησε στο Νεοελληνικό Τμήμα παράλληλα με σπουδές ανθρωπολογίας στο Οχάιο. Σπούδασε την σύγχρονη ελληνική γλώσσα επί 2 χρόνια, μελετώντας ελληνικά βιβλία, κάνοντας συζητήσεις και ομαδικές δραστηριότητες, παρακολούθησε πολλά μαθήματα νεοελληνικού πολιτισμού και γραφής, έκανε ζωντανές ραδιοφωνικές εκπομπές στα Ελληνικά. Σήμερα ετοιμάζεται να σπουδάσει ιατρική – επισημαίνει την ελληνική ρίζα πολλών ιατρικών και ανατομικών όρων. Τη ρωτάμε για τον ελληνικό πολιτισμό και την προστασία του.
«Οι πολιτισμοί είναι ρευστοί και συνεχώς μεταβαλλόμενοι. Ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός, επομένως, υπόκειται συνεχώς στις αυξανόμενες επιρροές της παγκοσμιοποίησης. Οι πολιτισμοί προστατεύονται πραγματικά όταν ασκούνται σε οικογενειακό και ατομικό επίπεδο. Πρέπει οι νέοι Έλληνες σήμερα να αισθάνονται την ευθύνη να διατηρήσουν τις οικογενειακές τους παραδόσεις και να τις μεταδώσουν στα παιδιά τους. Όσον αφορά στη Διασπορά, οι Έλληνες έχουν έναν μοναδικό τρόπο να σχηματίζουν ουσιαστικές κοινότητες όπου κι αν μεταναστεύσουν. Αυτές ενισχύουν τις αξίες και τα χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτισμού».
Πως ο Αλέξης Ζορμπάς άλλαξε τη ζωή τους
Ο Διακεκριμένος Καθηγητής Νεοελληνικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Ohio State University κ. Γρηγόρης Τζουζντάνης μιλάει για την εμπειρία του στη διδασκαλία της λογοτεχνίας και τις διαλέξεις του για τον Ζορμπά που ήταν οι πιο δημοφιλείς.
«Παλιοί μου μαθητές μιλούν ακόμα για την ευχαρίστηση που ένιωσαν διαβάζοντας τον Αλέξη Ζορμπά του Καζαντζάκη στα μαθήματά μου. Μερικοί μου γράφουν, χρόνια μετά, σημειώματα λέγοντας πως το μυθιστόρημα τους άλλαξε τη ζωή.
Το έχω διδάξει πολλές φορές στη διάρκεια της 33χρονης θητείας μου στο Οχάιο – από μικρά σεμινάρια των 15 συμμετεχόντων μέχρι μεγάλες διαλέξεις περισσότερων από 180 φοιτητών. Καθώς η μεγάλη πλειοψηφία των φοιτητών σπουδάζει φυσικές και κοινωνικές επιστήμες, νοσηλευτική, μηχανική ή επιχειρηματικότητα, η τάξη μου είναι, πιθανότατα, το μόνο μάθημα λογοτεχνίας που παρακολούθησαν στις 4ετείς σπουδές τους. Πολλοί λαμβάνουν οικονομική υποστήριξη για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και κάποιοι εργάζονται έως 20 με 30 ώρες για να συντηρούνται.
Γιατί τόσοι νέοι και νέες διαφορετικών κοινωνικών τάξεων, εθνικοτήτων και φυλών συναρπάζονται από τον «Αλέξη Ζορμπά», ένα μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στην Κρήτη στις αρχές του 20ού αιώνα; Ο Καζαντζάκης παρουσιάζει τον κεντρικό χαρακτήρα να ζει μια μεγάλη οδύσσεια, αναζητώντας απαντήσεις σε τεράστια ερωτήματα, όπως το τι είδους άνθρωπος είναι, τι θα κάνει στη ζωή του, και πώς συνδέεται με ευρύτερα φιλοσοφικά θέματα. Οι ίδιοι οι φοιτητές ασχολούνται με αυτές τις αναζητήσεις και εκτιμούν τον τρόπο με τον οποίο ο Καζαντζάκης συνθέτει ευρύτερες φιλοσοφικές μελέτες με τρόπο κατανοητό και ενδιαφέροντα. Ίσως αυτό να είναι το μυστικό του μυθιστορήματος: το ότι θέτει τη φιλοσοφία στην υπηρεσία της ανάπτυξης χαρακτήρα και ενδοσκόπησης.
Εν τούτοις, οι φοιτητές δεν είναι άκριτοι αναγνώστες. Κάποιους τους ενοχλούν οι αδυναμίες του έργου. Αλλά το βλέπουν μέσα σε ένα πλαίσιο, σαν ένα όχι τέλειο μυθιστόρημα, το οποίο αντιμετωπίζει τις σύγχρονες ανησυχίες τους μέσα από συναρπαστικούς χαρακτήρες και συναφείς εικονογραφήσεις. Με λίγα λόγια, καταλαβαίνουν ότι το βιβλίο τούς προσφέρει τη δυνατότητα εμπειριών και μαθημάτων ζωής.
Η ελπίδα μου είναι να φέρω σε επαφή στην τάξη τη λογοτεχνία με φοιτητές που δεν διαβάζουν τακτικά μυθιστορήματα, διηγήματα και ποίηση. Το έργο του Καζαντζάκη δίνει την ευκαιρία να συμμετέχουν μεταφορικά στην οδύσσεια κάποιου άλλου και, στη συνέχεια, να αξιοποιήσουν τις γνώσεις από αυτό το λογοτεχνικό ταξίδι πριν ξεκινήσουν το δικό τους.»
ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΒΙΡΒΙΔΑΚΗ – ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ
