Η περιοχή του κόσμου που πλήττεται σήμερα χειρότερα από τον κορωνοϊό είναι η Λατινική Αμερική, τόσο από άποψη κρουσμάτων όσο και θανάτων. Τα υπερφορτωμένα συστήματα υγείας, οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες και οι κοινωνικές αναταραχές κάνουν τα πράγματα χειρότερα. Παίζουν ρόλο επίσης οι μεγάλες ανισότητες, το αδύναμο Κράτος και η μαύρη εργασία.
Αλλά τον πιο καθοριστικό ρόλο τον παίζουν οι ηγεσίες: όπου υποτίμησαν την σοβαρότητα της κατάστασης και έλαβαν ελλιπή μέτρα, καταδίκασαν χιλιάδες ανθρώπους σε άσκοπο θάνατο.
Το Foreign Affairs εξέτασε την πορεία του Covid-19 στη Λατινική Αμερική. Πρωτοεμφανίστηκε, εισαγόμενος από την Ιταλία, στη Βραζιλία και στο Μεξικό, τις δυο μεγαλύτερες οικονομίες της ηπείρου και κέντρα εμπορίου και τουρισμού. Στη συνέχεια εξαπλώθηκε στην Αργεντινή και στην Κολομβία, επίσης ανοιχτές και οικονομικά συνδεδεμένες χώρες.
Αλλά υπέφεραν και πιο απομονωμένες περιοχές, όπως το Γουαγιακίλ, πόλη του Εκουαδόρ στον Ειρηνικό, όπου τον Μάρτιο καταγράφηκαν 300 θάνατοι μέσα σε δύο ημέρες ενώ τα τοπικά συστήματα υγείας και ταφής κατέρρευσαν. Αιτία ήταν η στενή σχέση με την Ισπανία (όπου ο κορωνοϊός ήδη κάλπαζε): οι κάτοικοι του Εκουαδόρ αποτελούν την μεγαλύτερη κοινότητα μεταναστών στην Ισπανία και πολλοί προέρχονται από το Γουαγιακίλ. Αρκετοί επέστρεψαν στην πόλη τους για το καρναβάλι τον Φεβρουάριο, το οποίο αποτέλεσε μια εστία υπερμετάδοσης.
Ο μολυσμένος γάμος
Στην Ουρουγουάη, ο κορωνοϊός έφθασε στα μέσα Μαρτίου. Διάσημος σχεδιαστής ρούχων από την Ισπανία παρέστη σε ένα γάμο με 500 καλεσμένους, μεταδίδοντας εν αγνοία του τον ιό στην ελίτ του Μοντεβιδέο. Η Ουρουγουάη αντιμετώπισε με επιτυχία την πανδημία, έχοντας από τα χαμηλότερα ποσοστά κρουσμάτων στον κόσμο. Αυτό συνέβη επειδή δεν αποτελεί μεγάλο τουριστικό κόμβο, έτσι απέφυγε επόμενα κύματα της πανδημίας, αλλά και σε συνδυασμό με τα αποτελεσματικά μέτρα της κυβέρνησης.
Αν η πρώτη εμφάνιση του κορωνοϊού στις λατινοαμερικανικές χώρες ήταν θέμα τύχης, η μετέπειτα εξάπλωσή του καθορίστηκε από τις πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Η περιοχή έχει τις μεγαλύτερες ανισότητες παγκοσμίως και ο Covid-19 εμφανίστηκε αρχικά στην ελίτ αλλά στη συνέχεια «θέρισε» τους φτωχούς.
Όπως στην περίπτωση της Χιλής όπου τα πρώτα κρούσματα ήταν εύποροι κάτοικοι του Σαντιάγο που επέστρεψαν από διακοπές στην Ευρώπη. Η κυβέρνηση κατάφερε να περιορίσει το αρχικό ξέσπασμα της πανδημίας στις πλούσιες συνοικίες της πρωτεύουσας. Αλλά οι οικιακές βοηθοί μετέφεραν τον ιό στις δικές τους οικογένειες, σε πιο φτωχές και πυκνοκατοικημένες γειτονιές. Οι μεγάλες κοινωνικές ανισότητες του Σαντιάγο όχι μόνο βοήθησαν στην εξάπλωση του ιού αλλά και μετέφεραν δυσανάλογα το βάρος στους φτωχούς.
«Φορέας μετάδοσης» οι ανισότητες
Το άνισο σύστημα υγείας επιδείνωσε την κατάσταση στη Χιλή: το ποσοστό ίασης από τον κορωνοϊό ήταν διπλάσιο στα ακριβά ιδιωτικά νοσοκομεία απ’ όσο στα δημόσια. Στην Ουρουγουάη, αντίθετα, που είναι πιο ίση κοινωνία με εθνικό σύστημα υγείας, το ποσοστό θανάτων παραμένει χαμηλότερο από πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Η μαύρη εργασία έδωσε την χαριστική βολή. Ενώ οι χώρες της Ευρώπης και της Ανατολικής Ασίας κατάφεραν να εφαρμόσουν αποτελεσματικά λοκντάουν, στο Περού για παράδειγμα όπου η μαύρη εργασία φθάνει στο 71% η κυβέρνηση αναγκάστηκε να χαλαρώσει την καραντίνα στις αρχές Ιουλίου, εν μέσω ανοδικής καμπύλης της πανδημίας, σε μια προσπάθεια να περιορίσει τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Αλλά ο πιο καθοριστικός παράγοντας για την πορεία του κορωνοϊού υπήρξε η πολιτική ηγεσία. Πουθενά αλλού δεν έγινε αυτό σαφέστερο απ’ όσο στη Βραζιλία και στο Μεξικό. Αν και βρίσκονται στα αντίθετα άκρα του πολιτικού φάσματος, ο βραζιλιάνος πρόεδρος Ζαΐρ Μπολοσονάρο και ο μεξικανός πρόεδρος Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ αντέδρασαν παρόμοια στον ιό: συγκεχυμένα μηνύματα, αδράνεια, υπονόμευση της επιστήμης και επίκληση της θρησκείας.
Τα μαθήματα από την Λατινική Αμερική είναι τα εξής: τύχη και τοποθεσία καθορίζουν το αρχικό στάδιο της πανδημίας, αλλά η εξάπλωση εξαρτάται από τις κοινωνικές συνθήκες και τις ικανότητες της πολιτικής ηγεσίας.
