Η πανδημία του κορωνοϊού εξακολουθεί να πλήττει κοινότητες σε όλον τον κόσμο, έχοντας κοστίσει τουλάχιστον 800.000 ζωές. Στην Ευρώπη, χάρη στα σκληρά μέτρα που ελήφθησαν από την άνοιξη, τα χειρότερα βρίσκονται πίσω μας. Ασφαλώς, δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε την άοκνη αφοσίωση που επιδεικνύει το ιατρικό προσωπικό στην ήπειρό μας. Ούτε πρέπει να λησμονούνται τα διδάγματα αυτής της εμπειρίας, αρχής γενομένης από την ανάγκη για επενδύσεις, επενδύσεις, επενδύσεις σε συστήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που δεν αφήνουν κανέναν στο περιθώριο.
Εν μέρει λόγω των οικονομικών επιπτώσεων των μέτρων που ελήφθησαν για την ανάσχεση του ιού, αντιμετωπίζουμε ταυτόχρονα μια δεύτερη τραγωδία: την απώλεια μέσων βιοπορισμού λόγω της πανδημίας COVID-19. Η κατάρρευση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος το 2020 αναμένεται να ξεπεράσει κάθε άλλη κρίση από την εποχή της Μεγάλης Υφεσης. Μόνο το δεύτερο τρίμηνο, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 11,7% στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Η αύξηση της ανεργίας στην ΕΕ – από 6,5% τον Μάρτιο σε 7,1% τον Ιούνιο – ήταν μέχρι στιγμής σχετικά συγκρατημένη. Η αλήθεια είναι ότι τα στοιχεία αυτά δεν αποδίδουν την πλήρη εικόνα: οι δεδουλευμένες ώρες έχουν μειωθεί σημαντικά· τα άτομα που δεν μπορούν να εργαστούν λόγω των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας δεν εμφανίζονται απαραίτητα στις στατιστικές ανεργίας. Ωστόσο, είναι σαφές ότι ο αντίκτυπος για τους ευρωπαίους εργαζομένους θα ήταν πολύ χειρότερος χωρίς το δίχτυ ασφαλείας που αποτελεί τόσο βασικό στοιχείο των κρατών πρόνοιας και της κοινωνικής μας οικονομίας της αγοράς. Μια ματιά στο ποσοστό ανεργίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, το οποίο σε λίγους μήνες έχει εκτοξευθεί αρκετές μονάδες ψηλότερα από ό,τι στην ΕΕ, αποτελεί υπενθύμιση ότι αν και οι αγορές εργασίας της Ευρώπης απέχουν πολύ από το να είναι τέλειες, έχουν τα δυνατά τους σημεία.
Ενα παράδειγμα είναι τα συστήματα μειωμένου ωραρίου εργασίας, όπως το ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ στην Ελλάδα. Αυτά και άλλα παρόμοια προγράμματα επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να διατηρήσουν τους εργαζομένους στις θέσεις εργασίας τους, σε περιόδους σημαντικά μειωμένης οικονομικής δραστηριότητας. Τα εν λόγω συστήματα δεν εξαλείφουν την ανάγκη για επενδύσεις στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων και στην απόκτηση των κατάλληλων εφοδίων για εύρεση νέων ευκαιριών, επενδύσεις οι οποίες θα πρέπει, πράγματι, να αποτελούν προτεραιότητα των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που θα καταρτίσει κάθε κράτος-μέλος τους προσεχείς μήνες. Ωστόσο, είναι σαφές ότι τα προγράμματα αυτά ήταν από τους βασικούς παράγοντες στην προστασία των ευρωπαίων εργαζομένων από τις χειρότερες συνέπειες της ύφεσης.
Ωστόσο, τα σημαντικά αυτά συστήματα έχουν σημαντικό κόστος για τα δημόσια οικονομικά, ιδίως όταν η ζήτηση για αυτά φθάνει σε πρωτοφανή επίπεδα. Ως εκ τούτου, για να μπορέσουν οι χώρες της ΕΕ να διατηρήσουν το αναγκαίο επίπεδο κάλυψης, τον περασμένο Απρίλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία ενός νέου χρηματοδοτικού μέσου. Το SURE, το οποίο θα καταστεί διαθέσιμο τις επόμενες εβδομάδες, θα καλύψει το κόστος που συνδέεται άμεσα με τη δημιουργία ή την επέκταση συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας και άλλων παρόμοιων μέτρων που έχουν θεσπίσει οι χώρες της ΕΕ για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ιδίως για τους αυτοαπασχολούμενους.
Η Επιτροπή θα είναι σύντομα σε θέση να αρχίσει να συγκεντρώνει τα χρήματα για το SURE στις αγορές. Χάρη στο εξαιρετικά χαμηλό κόστος δανεισμού της ΕΕ, είμαστε σε θέση να χορηγούμε δάνεια στα κράτη-μέλη υπό ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους. Ο δανεισμός αυτός θα αποτελέσει πρόδρομο των πολύ μεγαλύτερων πράξεων αγοράς που θα αναλάβει η Επιτροπή για τη χρηματοδότηση του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ, που συμφωνήθηκε από τους ηγέτες της ΕΕ τον Ιούλιο.
Υστερα από αξιολόγηση των αιτήσεων στήριξης που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα, η Επιτροπή πρότεινε αυτή την εβδομάδα τη χορήγηση αρχικού ποσού ύψους 81,4 δισ. ευρώ σε 15 κράτη-μέλη μέσω του SURE. Το ποσό αυτό περιλαμβάνει 2,7 δισ. ευρώ για την Ελλάδα. Οι επαφές με άλλες κυβερνήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη και αναμένονται περαιτέρω αιτήματα σε εύθετο χρόνο. Αλλά καθώς έχουν διατεθεί πάνω από τα τέσσερα πέμπτα του συνολικού ποσού, είναι ήδη σαφές ότι το SURE ήταν ιδιαίτερα αναγκαίο και μαρτυρεί τη δύναμη της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Από κοινού, τα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι σε θέση να κινητοποιήσουν περισσότερους χρηματοδοτικούς πόρους με καλύτερους όρους, για τη διατήρηση των μέσων βιοπορισμού σε ολόκληρη την ήπειρο. Η Ευρώπη αποφέρει καρπούς προς όφελος των εργαζομένων.
Ιδέες για ευρωπαϊκά συστήματα αντασφάλισης ανεργίας ανταλλάσσονται εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία. Το γεγονός ότι η πρόταση της Επιτροπής για το SURE εγκρίθηκε μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες από τους υπουργούς Οικονομικών της ΕΕ αποδεικνύει ότι, όταν υπάρχει πολιτική βούληση, είναι δυνατή η επίτευξη συμφωνίας για τολμηρές ευρωπαϊκές λύσεις.
Το SURE είναι η απαιτούμενη απάντηση σε μια άνευ προηγουμένου κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Θα πρέπει επίσης να θεωρηθεί ως το πρώτο βήμα προς ένα μόνιμο ευρωπαϊκό σύστημα αντασφάλισης ανεργίας, όπως ζήτησε πέρυσι η κυρία Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πριν από την επιβεβαίωση της εκλογής της ως προέδρου της Επιτροπής. Διότι, καθώς οι οικονομίες μας ανακάμπτουν, δεν πρέπει να αφήσουμε κανέναν πίσω.
Η Ευρώπη θα πρέπει να είναι συνώνυμο της αλληλεγγύης, όχι μόνο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης αλλά σε καθημερινή βάση.
*Ο κ. Paolo Gentiloni και ο κ. Nicolas Schmit είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδιας για την οικονομία, την απασχόληση και τα κοινωνικά δικαιώματα.
