Η απόφαση των ΗΠΑ να άρουν το εμπάργκο που επιβλήθηκε στην Κύπρο το 1987, καθόσον αφορά μη φονικούς εξοπλισμούς (non-lethal), συνιστά αναγνώριση του ρόλου της Κύπρου στην περιοχή, καθώς και ένδειξη της σημασίας που αποδίδεται από τις δύο χώρες στην ενίσχυση των διμερών τους σχέσεων, ιδιαίτερα στον τομέα της άμυνας και ασφάλειας, όπως αναφέρουν επισήμως στη Λευκωσία. Μια απόφαση που εξόργισε για άλλη μια φορά την Αγκυρα.
Αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ηνωμένες Πολιτείες επιβάλλουν εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων στην Κύπρο. Ισως η πιο ιστορική απόφαση του αμερικανικού Κογκρέσου για επιβολή εμπάργκο όπλων ταυτόχρονα στην Κύπρο και στην Τουρκία, ελήφθη μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, τον Ιούλιο του 1974. Τότε που τα διεθνή μέσα χαρακτήριζαν την εισβολή του Αττίλα ως «βάρβαρη». Ηταν επίσης τότε μια αντίδραση των δημοκρατικών γερουσιαστών στις αποφάσεις Κίσινγκερ για κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την εξόντωση του νόμιμου Προέδρου της, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.
Οι υποσχέσεις του Κάρτερ
Το αμερικανικό εμπάργκο πώλησης κάθε λογής όπλων στην Κύπρο, κράτησε χρόνια, όχι όμως και το εμπάργκο κατά της Τουρκίας. Για τους συμμάχους των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και τη χώρα που προκάλεσε τον πόλεμο και την καταστροφή στην Κύπρο, το εμπάργκο κράτησε μόνον τέσσερα χρόνια και ήρθη το 1978, μετά από αιτιολόγηση του τότε Προέδρου των ΗΠΑ Κάρτερ.
Οι Κύπριοι και γενικά ο ελληνισμός είχε επενδύσει πολλά στην επικράτηση του Κάρτερ στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές. Και πώς να μην είχε επενδύσει αφού οι προεκλογικές του θέσεις προέβλεπαν ακόμα και αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο. Οταν ο Κάρτερ εξελέγη Πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Μακάριος έδωσε εντολή να χτυπήσουν χαρμόσυνα οι καμπάνες στην Κύπρο και να υπάρξει ημιαργία πανηγυρισμού στις δημόσιες υπηρεσίες. Τόσο πολύ πίστεψαν οι Κύπριοι στις προεκλογικές υποσχέσεις Κάρτερ. Οχι μόνον ο Κάρτερ δεν κράτησε τις υποσχέσεις του, αλλά ενέκρινε την άρση εμπάργκο όπλων προς την Τουρκία. Και άφησε να διατηρείται η απαγόρευση προμήθειας οποιουδήποτε στρατιωτικού υλικού στην Κυπριακή Δημοκρατία από το 1987.
Το σύστημα 7 προς 10
Ηταν τότε που οι εξοπλισμοί Ελλάδας- Τουρκίας γίνονταν ακόμα με το σύστημα 7 (στην Ελλάδα) προς 10 (στην Τουρκία) και με ευνοϊκούς όρους δανεισμού, με τα περίφημα FMS. Η Τουρκία επικαλούμενη απειλή από το Σύμφωνο Βαρσοβίας πέτυχε την άρση του αμερικανικού εμπάργκο. Τότε η αμερικανική κυβέρνηση (διάβαζε Κογκρέσο) διέταξε την απαγόρευση αμερικανικής κατασκευής και προέλευσης οπλισμού στην Κύπρο, πλην βεβαίως των βρετανικών βάσεων, αφού οι βάσεις αυτές θεωρούνται κυρίαρχο έδαφος της Βρετανίας.
Και αυτό το εμπάργκο δεν σεβάστηκαν οι Τούρκοι. Εστειλαν στον στρατό κατοχής στην Κύπρο άρματα μάχης Μ48, άρματα μεταφοράς προσωπικού M113 και πυροβόλα αμερικανικής προέλευσης και κατασκευής. Οσο κι αν υπήρξαν διαμαρτυρίες οι ΗΠΑ δεν έπαιρναν μέτρα και οι τουρκικές κατοχικές δυνάμεις εξοπλίζονταν με αμερικανικής κατασκευής όπλα.
Η Κύπρος στράφηκε για να εξοπλίσει την Εθνική Φρουρά σε οπλικά συστήματα ανατολικών χωρών, όπως η Ρωσία, με επιθετικά ελικόπτερα, σύγχρονα άρματα μάχης Τ-80, πολλαπλούς εκτοξευτές, αντιαεροπορικούς πυραύλους ΤΟΡ-Μ1, τους πυραύλους S-300 (που στο τέλος μεταφέρθηκαν στην Κρήτη). Επίσης τεθωρακισμένα από τη Γαλλία, φορητό οπλισμό από την τότε Γιουγκοσλαβία, οπλικά συστήματα από την Κίνα, οχήματα μεταφοράς προσωπικού από τη Νότια Αφρική περιπολικά σκάφη από το Ισραήλ και από άλλες χώρες.
Το τηλεφώνημα Πομπέο σε Αναστασιάδη
Την περασμένη Τρίτη το απόγευμα ο Πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης, είχε τηλεφωνική συνομιλία με τον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, κατόπιν πρωτοβουλίας της αμερικανικής πλευράς. Ο κ. Πομπέο ενημέρωσε τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας για την απόφαση των ΗΠΑ να άρουν το εμπάργκο καθόσον αφορά μη φονικούς εξοπλισμούς.
Ο βοηθός Υφυπουργός για στρατιωτικές υποθέσεις Μάικ Μίλερ είπε ότι οι αποφάσεις για τα μη φονικά στρατιωτικά συστήματα που θα πωλούνται θα λαμβάνονται χωριστά για κάθε περίπτωση, όπως συμβαίνει σε ανάλογες περιπτώσεις. Ο κ. Πάλμερ είπε πως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έδωσε το πράσινο φως για την πώληση, σε σχέση με τα δύο σημεία του νόμου που αφορούσαν το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και τις επισκέψεις ρωσικών πλοίων σε κυπριακά λιμάνια, διότι «αποφασίσαμε ότι είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ να το πράξουμε», εκφράζοντας την ελπίδα η Κύπρος να είναι σε θέση να σημειώσει πρόοδο στους τομείς αυτούς.
Ποια είναι τα φονικά και μη φονικά όπλα;
Ποια είναι τα φονικά και μη φονικά όπλα; Οι Αμερικανοί λένε ότι οι κανονισμοί δεν δίνουν επίσημο ορισμό, ωστόσο όλοι που σχετίζονται με την αμυντική βιομηχανία γνωρίζουν ποια είναι και ποια δεν είναι. Σίγουρα, λένε στα μη φονικά δεν θα περιλαμβάνονταν αεροσκάφη F-35.
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι εάν η Κύπρος έχει ανάγκη να αγοράσει αμερικανικά οπλικά συστήματα. Και τι είδους; Εχει τα αναγκαία κονδύλια; Αυτά είναι θέματα που αφορούν την κυπριακή κυβέρνηση και την Εθνική Φρουρά. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι αυτήν την περίοδο η Αμερική χρειάζεται την Κύπρο και για τα λιμάνια της και για το στρατιωτικό αεροδρόμιο της και για ενεργειακά αποθέματά της στην ΑΟΖ αλλά και για τη γειτνίαση της με Συρία, Λίβανο, Ισραήλ, Τουρκία. Μα – πιο πολύ απ΄όλα – οι Αμερικανοί θέλουν την Κύπρο για να την εντάξουν γεωγραφικά στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη.
