Μια νέα περίοδος προβληματισμού και λεπτών ισορροπιών ξεκινά για τις ελληνογερμανικές σχέσεις, υπό την πίεση της έντασης στο Αιγαίο και της επί της ουσίας φιλοτουρκικής στάσης του Βερολίνου.

Οι άκαρπες προσπάθειες διαμεσολάβησης της γερμανικής κυβέρνησης μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας και η πολιτική των ίσων αποστάσεων διαμορφώνουν νέα δεδομένα. Στο τέλος μιας μακράς περιόδου, κατά την οποία οι σχέσεις των ελληνικών κυβερνήσεων και της γερμανικής κινούνταν σε ένα πλαίσιο εύθραυστης ισορροπίας, η σημερινή κρίση γεννά εκ νέου ανησυχία.

Σοβαρότερα ζητήματα από τα μνημόνια

Σε αυτές τις συνθήκες, παράγοντες και των δύο πλευρών διαβλέπουν τον κίνδυνο να διαμορφωθεί ένα νέο, ασταθές περιβάλλον, με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. Τα ζητήματα πλέον δεν είναι απλώς οικονομικά και δεν αφορούν κάποιες γερμανικές αγκυλώσεις ή ελληνικές αβελτηρίες.

Τίθενται, αφενός, θέματα κυριαρχίας και αλληλεγγύης σε πολύ διαφορετικό επίπεδο, ενώ αφετέρου είναι εξαιρετικά δύσκολο να παρακαμφθούν συμφέροντα και σχέσεις εμπεδωμένες επί δεκαετίες, όπως αυτή μεταξύ της Γερμανίας και της Τουρκίας.

Η νέα αυτή τροπή στις ελληνογερμανικές σχέσεις έρχεται έπειτα από μια περίοδο κατά την οποία καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια για την υπέρβαση στερεοτύπων, προκαταλήψεων και αμφίπλευρων επιφυλάξεων.

Η ματαίωση της 85ης ΔΕΘ

Συμπίπτει δε και με τη ματαίωση της 85ης ΔΕΘ, μέσω της οποίας οι δύο κυβερνήσεις επεδίωκαν να στείλουν νέα μηνύματα συνεργασίας, δεδομένου ότι η Γερμανία θα ήταν η τιμώμενη χώρα.

Η εφετινή ΔΕΘ επρόκειτο να είναι πολύ διαφορετική. Η συμμετοχή της Γερμανίας αναμενόταν να συμβολίσει το τέλος μιας μακράς περιόδου στασιμότητας και υπό αυτό το πρίσμα, στο Βερολίνο και την Αθήνα είχε επενδυθεί μεγάλο πολιτικό κεφάλαιο για την ανάδειξη μιας νέας προοπτικής.

Η ταραχώδης περίοδος των μνημονίων είχε διαμορφώσει ένα εξαιρετικά βαρύ κλίμα μεταξύ σχεδόν όλων των ελληνικών κυβερνήσεων και της κυβέρνησης Μέρκελ. Η παράμετρος αυτή είχε διαβρωτική επίδραση και από γερμανικής πλευράς είχε προκαλέσει έντονο προβληματισμό. Αλλωστε, οι διασυνδέσεις, έστω και από ακραίους κύκλους, της σημερινής Γερμανίας με τη ναζιστική περίοδο, είναι κάτι που πάντα προκαλεί βαθιά ανησυχία και δυσαρέσκεια στο Βερολίνο.

Με τη λήξη της περιόδου αυτής και την αλλαγή του πολιτικού κλίματος στην Ελλάδα οι σχέσεις εξομαλύνθηκαν περαιτέρω και οι επαφές του Κυριάκου Μητσοτάκη με την Ανγκελα Μέρκελ γίνονταν με διαφορετικά δεδομένα. Είτε λόγω πολιτικής συγγένειας, είτε λόγω της ενισχυμένης αξιοπιστίας της νέας κυβέρνησης και της μεταρρυθμιστικής της διάθεσης, η ελληνογερμανική συνεργασία φαινόταν ότι έμπαινε σε μια πιο ομαλή τροχιά. Αυτό αναμενόταν να επισφραγιστεί στη ΔΕΘ.

Η… χαμένη υπερπαραγωγή

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν παράγοντες της γερμανικής πλευράς, το περίπτερο που είχε σχεδιάσει και ετοιμάσει η αρχιτεκτονική εταιρεία gtp2 θα ήταν μια πρωτοφανής υπερπαραγωγή, αντιπροσωπευτική των διαθέσεων για επενδύσεις στην Ελλάδα και για ένα νέο επίπεδο οικονομικής συνεργασίας.

Σε αυτόν τον χώρο θα φιλοξενούνταν 63 επιχειρήσεις και εκπρόσωποι των μεγαλύτερων κλάδων της γερμανικής οικονομίας, οι οποίοι ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη των αντίστοιχων δραστηριοτήτων στην Ελλάδα. Ενδεικτικά: η αυτοκινητοβιομηχανία, η ενέργεια, οι ταχυμεταφορές και τα logistics, η φαρμακοβιομηχανία, η αγροδιατροφή, η πληροφορική, οι αερομεταφορές, η διαχείριση αποβλήτων, η προστασία του περιβάλλοντος κ.ά.

Μεταξύ των άλλων, στο περίπτερο 13 θα φιλοξενούνταν επιχειρήσεις όπως οι BASF, Bayer, Boehringer Ingelheim, DHL Express, Fraport Regional Airports of Greece Management Company S.A., Kosmocar SA, Mercedes-Benz Hellas, Siemens Electrotechnical Projects and Products Societe Anonyme κ.ά.

Υπό αυτή την έννοια, η ματαίωση της ΔΕΘ λόγω της πανδημίας συμβαίνει στη χειρότερη δυνατή συγκυρία, καθώς τουλάχιστον από γερμανικής πλευράς η διοργάνωση αντιμετωπιζόταν και ως μια ευκαιρία να αμβλυνθούν οι αρνητικές εντυπώσεις.

Νέες παράμετροι στο προσκήνιο

Από μια άλλη άποψη ήδη διαμορφώνεται ένα νέο πλέγμα παραμέτρων, οι οποίες επηρεάζουν το σύνολο των ελληνογερμανικών σχέσεων.

Αφότου υπό την πίεση της Covid έγιναν τα σημαντικά άλματα και οι υπερβάσεις των γερμανικών αγκυλώσεων επέτρεψαν την αλλαγή των ευρωπαϊκών κανόνων και τη συμφωνία για το ταμείο ανάκαμψης, ήλθε η ελληνοτουρκική κρίση.

Παρά τις αρχικές – αβάσιμες, όπως αποδείχθηκε – ελπίδες για μια γερμανική στήριξη των ελληνικών θέσεων σε επίπεδο ΕΕ, στην πορεία φάνηκε ότι η σχέση Γερμανίας – Τουρκίας είναι πολύ δύσκολο και πρακτικά αδύνατον να διαρραγεί. Η κυβέρνηση του Βερολίνου είναι αντίθετη με την επιβολή κάθε είδους ουσιαστικών κυρώσεων στην Τουρκία, και εν τοις πράγμασι τηρεί μια φιλοτουρκική στάση, διά της τακτικής των ίσων αποστάσεων.

Το Προσφυγικό και οι ψηφοφόροι τουρκικής καταγωγής

Το ζήτημα έχει πολλές διαστάσεις, καθώς πέραν της τουρκικής επιθετικότητας, εξακολουθεί να υπάρχει το Προσφυγικό, το οποίο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επανειλημμένως έχει επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει ως μέσο πίεσης προς την Ελλάδα και την Ευρώπη. Επιπλέον, υπάρχει η παράμετρος των εκατομμυρίων γερμανών ψηφοφόρων τουρκικής καταγωγής και η στενή, πολυδιάστατη οικονομική σχέση Γερμανίας και Τουρκίας.

Με αυτά τα δεδομένα, τα όσα διακυβεύονται σήμερα είναι πολύ σημαντικότερα από τους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας και η στάση της Ευρώπης έναντι της Τουρκίας είναι φανερό ότι περνά από το Βερολίνο.

ΟΙ ΕΠΑΙΝΟΙ ΣΤΟΝ ΑΛΗ ΠΑΣΑ

Οι ατυχείς παρεμβάσεις του πρέσβηΠέραν αυτών, η συγκυρία χαρακτηρίζεται και από κάποια επί μέρους στοιχεία, πολύ διαφορετικά σε σχέση με το παρελθόν. Ανάμεσα σε αυτά είναι και η διπλωματική παρουσία της Γερμανίας στην Αθήνα. Ο σημερινός πρεσβευτής Ερνστ Ράιχελ (φωτογραφία) κινείται σε άλλο μήκος κύματος από εκείνο των προκατόχων του, Πέτερ Σόοφ και Γενς Πλέτνερ (ο οποίος συνόδευε τον Χάικο Μάας στο πρόσφατο ταξίδι του, καθώς σήμερα είναι πολιτικός διευθυντής στο γερμανικό ΥΠΕΞ). Και οι δύο, είτε μέσω των επαφών τους είτε μέσω της παρουσίας τους σε κοινωνικά δίκτυα και των δημοσίων παρεμβάσεών τους, είχαν συμβάλει καθοριστικά στην άμβλυνση των εντάσεων μεταξύ Αθήνας και Βερολίνου και στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Ο κ. Ράιχελ, αντιθέτως, χαρακτηρίζεται πολύ περισσότερο από τη γερμανική εσωστρέφεια και κάποιες φορές οι παρεμβάσεις του είναι εξαιρετικά ατυχείς. Οπως η πρόσφατη ανάρτησή του στο twitter, όπου εν μέσω ελληνοτουρκικής κρίσης επέλεξε να επαινέσει τον Αλή Πασά για την προσπάθεια δημιουργίας ανεξάρτητου κράτους στην Ηπειρο…