Περίληψη : Η τουρκική συμπεριφορά στην Ανατολική μεσόγειο και το Αιγαίο όσο παράλογη και αν φαίνεται βασίζεται στις εξελίξεις στη Νότια και την Ανατολική θάλασσα της Κίνας. Η Τουρκία φαίνεται να καθορίζει την τακτική της στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο παρακολουθώντας πρωτίστως τις δράσεις της Κίνας που στόχο έχουν την προσάρτηση νησιών, υφάλων και βραχονησίδων και την επέκταση της Κινέζικης αποκλειστικής οικονομικής θαλάσσιας ζώνης στη Νότια και στην Ανατολική θάλασσα της Ασιατικής Ηπείρου.
Αν η Ελληνική και η Ευρωπαϊκή διπλωματία θέλει να προβλέπει τις επόμενες κινήσεις της Τουρκίας οφείλει να αναλύει την Κινέζικη τακτική και την τακτική της Ρωσίας στις δικές τους γεωγραφικές περιφέρειες. Αυτό όμως που οφείλει να αναλύσει περαιτέρω η Ελληνική διπλωματία είναι αν η Τουρκική μιμητική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα μιας άτυπης συμμαχίας μεταξύ των τριών χωρών.
Ιστορική ανασκόπηση: Τους τελευταίους μήνες του Β’ παγκοσμίου πολέμου, και συγκεκριμένα το Φεβρουάριο του 1945, όταν πλέον ήταν ξεκάθαρο ότι οι Συμμαχικές Δυνάμεις θα καταλάμβαναν και το Βερολίνο, η Τουρκία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Στις αρχές Μαΐου του 1945, ο πόλεμος τελείωσε.
Η τουρκική πράξη ήταν μια, κατά πρώτη εκτίμηση, ανόητη πράξη. Η κήρυξη πολέμου σε μια ηττημένη χώρα (Γερμανία), όταν ο πόλεμος είχε ουσιαστικά τελειώσει, γελοιοποιούσε και δεν κολάκευε την τουρκική πλευρά. Όμως αυτή η πράξη επέτρεψε στην Τουρκία να αναγνωριστεί τους επόμενους μήνες, ως χώρα συνιδρυτής του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ).
Η Τουρκία γνώριζε (γνώριζε δηλαδή η τουρκική κατασκοπεία) ότι στον μεταπολεμικό κόσμο που θα ακολουθούσε, σε πρώτη φάση, οι Συμμαχικές χώρες , υπό την αιγίδα του προς ίδρυση Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, θα ελάμβαναν εντολές για την προσωρινή κηδεμονία των κρατών και των περιοχών της Μέσης Ανατολής.
Τους επόμενους μήνες του 1945 σημειώθηκε μια άνευ προηγουμένου τουρκική κινητοποίηση με σκοπό τη λήψη εντολών κηδεμονίας στην Τουρκία από τον ΟΗΕ (ουσιαστικά από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ) για τις περιοχές της Λιβύης και της Συρίας. Σε αυτό το πλαίσιο η Τουρκία επιδίωξε και την (επαν)απόκτηση της κυριότητας των Δωδεκανήσων από τους ηττημένους Ιταλούς.
Η κινητοποίηση της τουρκικής διπλωματίας ήταν βέβαια χωρίς αποτέλεσμα, επιδείκνυε όμως ότι η Τουρκία ήθελε να ήταν παρούσα στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και στη Μεσόγειο . Επίσης υποδείκνυε ότι η Τουρκία με κάθε ευκαιρία που θα της διδόταν στο μέλλον, θα προσπαθούσε να ενισχύσει την πολιτική , οικονομική και στρατιωτική παρουσία της στην περιοχή και να διεκδικήσει εδάφη τρίτων χωρών.
Επιστροφή στο παρόν. Στις μέρες μας, τους τελευταίους μήνες, παρακολουθούμε ελληνικές αναλύσεις σχετικές με την τακτική της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, τη Μεσόγειο, το Αιγαίο, τον Έβρο. Οι αναλύσεις αυτές διακρίνονται από τέσσερα βασικά επιχειρήματα: ότι η ηγεσία της Τουρκίας λειτουργεί παράλογα, ότι στην Τουρκία επικρατεί ο πολιτικός λαϊκισμός, ότι η χώρα διολισθαίνει στον ισλαμικό εξτρεμισμό αλλά και το νέο οθωμανισμό λόγω μιας συγκεκριμένης πολιτικής προσωπικότητας.
Όμως τα γεγονότα και τα στοιχεία δείχνουν ότι το κράτος της Τουρκίας μιμείται, δεν παραλογίζεται και δεν αυτοσχεδιάζει. Η Τουρκία έχει επιλέξει να μιμηθεί (και να μιμείται) τις συμπεριφορές και τις τακτικές της Κίνας και της Ρωσίας στις σχέσεις τους με τις γειτονικές τους χώρες και με τα κράτη της Δύσης. Παράλληλα, η Τουρκία εκμεταλλεύεται την αδυναμία της δύσης να αντιδράσει σε πολυμέτωπες, ταυτόχρονα εμφανιζόμενες, σε διαφορετικές γεωγραφικές περιφέρειες, παρεκκλίσεις κρατών από τους εφαρμοζόμενους κανόνες και τους γενικά αποδεκτούς κώδικες συμπεριφοράς που διέπουν το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς Σχέσεις.
Τουρκία – Ρωσία – Κίνα. Συντονισμός ή μιμητισμός;
Τουρκία – Ρωσία. Ας δούμε τις ομοιότητες που παρουσιάζουν η τουρκική τακτική και η ρωσική τακτική στην εξωτερική πολιτική τους:
Η Ρωσία έχει εισβάλει σε δύο γειτονικές χώρες της, στη Γεωργία (το έτος 2008) και στην Ουκρανία (το έτος 2014) με το πρόσχημα την προστασία των τοπικών πληθυσμών και το δικαίωμα της αυτονομίας τους. Η Τουρκία από την πλευρά της έχει εισβάλει στο Ιράκ, το ίδιο έτος εισβολής της Ρωσίας στη Γεωργία, έχει εισβάλλει επανειλημμένα στη Συρία (2012 – έως και σήμερα), δηλαδή, παρόμοια περίοδο εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και τελευταία, η Τουρκία έχει εισβάλλει και στη Λιβύη. (σ.σ. Έχει εισβάλει και στην Κύπρο).
Στην Κασπία θάλασσα, η Ρωσία δεν επιτρέπει την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου από το Τουρκμενιστάν στο Αζερμπαϊτζάν με το πρόσχημα το μη καθορισμό θαλάσσιων αποκλειστικών οικονομικών ζωνών στην εν λόγω θαλάσσια περιοχή. Επιπλέον, η Ρωσία καλεί τις χώρες της περιοχής για να αποδεχθεί τον οποιοδήποτε καθορισμό αποκλειστικής οικονομικής ζώνης να αποδεχθούν οι χώρες της περιοχής (Τουρκμενιστάν, Καζακστάν, Αζερμπαϊτζάν) ότι το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που θα παράγεται στην επικράτεια τους, θα κατευθύνεται στις Ευρωπαϊκές και Ασιατικές αγορές μέσω των αγωγών μεταφοράς που βρίσκονται στη Ρωσική επικράτεια (σ.σ. η Ρωσική «πρόσκληση» φυσικά δεν απευθύνεται στο Ιράν). Αντίστοιχα, στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία επανειλημμένα δηλώνει ότι κάθε συμφωνία για την παραγωγή ή μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αν δεν έχει τη συναίνεση της, δεν μπορεί να υλοποιηθεί. Επιπλέον , η Τουρκία «προσκαλεί» το σύνολο των κρατών της περιοχής και κυρίως την Κύπρο, Ισραήλ, Λιβύη, Συρία να κατευθύνουν τις (τρέχουσες και μελλοντικές) παραγόμενες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Τουρκική επικράτεια, όπου μέσω των Τουρκικών αγωγών μεταφοράς, θα μπορούσαν να κατευθυνθούν στις Ευρωπαϊκές αγορές. Ουσιαστικά, η Τουρκία προσπαθεί να διακόψει με κάθε τρόπο την κατασκευή του αγωγού EastMed και του EuroAsia interconnector που προτίθεται να μεταφέρουν ενέργεια (φυσικό αέριο και ηλεκτρισμό) από το Ισραήλ, την Κύπρο την Αίγυπτο και την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στις 12 Αυγούστου 2018 το σύνολο των παράκτιων κρατών της Κασπίας θάλασσας (Ρωσία, Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, Ιράν, Αζερμπαϊτζάν), υπέγραψαν «τη Συνθήκη για το Νομικό καθεστώς της Κασπίας θάλασσας». Η συνθήκη αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα της εν λόγω θάλασσας (δεν είναι λίμνη, δεν είναι Θάλασσα αλλά είναι «Κλειστή θάλασσα») και παρέχει σε κάθε παράκτιο κράτος: χωρικά ύδατα 12 ναυτικών μιλίων και ζώνη αλιείας 24 ναυτικών μιλίων. Η συνθήκη για τη χάραξη των χωρικών υδάτων και των αποκλειστικών αλιευτικών ζωνών μεταξύ των παράκτιων κρατών της Κασπίας θάλασσας, αγνόησε εξ ολοκλήρου την ύπαρξη υφάλων, νησιών που υπάρχουν στην Κασπία θάλασσα. Επιπλέον, για το καθορισμό των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών τους, τα παράκτια κράτη δεσμεύονται, στην υπογραμμένη συνθήκη, να πραγματοποιήσουν περαιτέρω διαπραγματεύσεις στο μέλλον… Η επιθυμία της Ρωσίας και του Ιράν για την οριοθέτηση των αποκλειστικών θαλάσσιων οικονομικών ζωνών είναι η χάραξη μέσων γραμμών βάσης από το έσχατο σημείο του ηπειρωτικού εδάφους κάθε παράκτιου κράτους. Με τη συμφωνία του 2018 ικανοποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι επιδιώξεις της Ρωσικής πολιτικής. Αντίστοιχα η Τουρκία για χρόνια αποφεύγει να υπογράψει τη Συνθήκη για το Δίκαιο της θάλασσας του 1982, θεωρώντας ότι η Μεσόγειος και ειδικότερα το Αιγαίο είναι κλειστή θάλασσα και δεν μπορεί να υπαχθεί στους κανόνες του Δικαίου της θάλασσας (φυσικά είναι η μόνη χώρα της Μεσογείου που το υποστηρίζει).
Τουρκία – Κίνα. Ας δούμε τις ομοιότητες που παρουσιάζουν η τουρκική τακτική και η τακτική της Κίνας στην εξωτερική πολιτική τους:
Η Κίνα από το 1974 έως σήμερα επιχειρεί να καταλαμβάνει υφάλους και θαλάσσιους βράχους στη Νότια θάλασσα της Ασιατικής Ηπείρου μετατρέποντας τα σε νησιά και απαιτώντας από τα άλλα κράτη της περιοχής να αναγνωρίσουν στους υπό κατάληψη υφάλους και τις βραχονησίδες χωρικά ύδατα, αποκλειστική αλιευτική ζώνη και αποκλειστική οικονομική ζώνη. Αντίστοιχα η Τουρκία από το 1974 έως σήμερα επιχειρεί να αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας σε βραχονησίδες και νησιά του Αιγαίου με σκοπό να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα και την αποκλειστική της οικονομική ζώνη. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι άξιο απορίας το γεγονός ότι οι σημαντικότερες δράσεις των δύο χωρών Κίνας, Τουρκίας χρονικά ταυτίζονται (1974, 1976-78,1987,1995-1996, 2020). Αναφέρουμε ενδεικτικά τα πιο πρόσφατα γεγονότα:
Στις 8 Φεβρουαρίου 1995, 8 πλοία του πολεμικού ναυτικού της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας προσέγγισαν τον ύφαλο Miστσιφ (Mischief Reef) και ανάρτησαν τη σημαία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Οι Φιλιππίνες διαμαρτυρήθηκαν ότι ο ύφαλος δεν αποτελεί μέρος της εδαφικής και θαλάσσιας κυριαρχίας της Κίνας και ζήτησαν την αποχώρηση των ναυτικών δυνάμεων. Πράγμα που δεν έγινε. Αντίστοιχα την ίδια περίοδο στη Μεσόγειο, στις 25 Δεκεμβρίου του 1995 τουρκικό πλοίο προσαράσσει στη βραχονησίδα μικρά Ίμια και αρνείται τη βοήθεια από ελληνικά ρυμουλκά δηλώνοντας ότι βρίσκεται σε τουρκικά χωρικά ύδατα. Στις 29 Δεκεμβρίου το τουρκικό υπουργείο εξωτερικών εκδίδει ρηματική διακοίνωση προς την Ελληνική πλευρά στην οποία δηλώνει ότι δεν αναγνωρίζει την Ελληνική κυριαρχία στα Ίμια και ότι η περιοχή ανήκει στην Τουρκία. Στις 31 Ιανουαρίου 1996 Τούρκοι στρατιώτες αποβιβάζονται στα Ίμια και ακολουθεί στρατιωτικό επεισόδιο.
Αρχές Ιουλίου 2020 η Τουρκία εκδίδει NAVTEX για την αποστολή ερευνητικού πλοίου Oruc Reis και την έναρξη ερευνών πετρελαίου και φυσικού αερίου στη ΝοτιοΑνατολική Μεσόγειο, κάτω του Καστελόριζου και νοτιοανατολικά της Κρήτης. Η Τουρκία αναστέλλει τις έρευνες στην περιοχή παρά την κίνηση του Τουρκικού στόλου προς την περιοχή. Έχει προηγηθεί δημοσίευση της επίσημης θέσης των ΗΠΑ για τις διεκδικήσεις της Κίνας στη Νότια θάλασσα της Ασιατικής Ηπείρου, στις 13 Ιουλίου 2020. Η ανακοίνωση του Αμερικάνικου Υπουργείου Εξωτερικών καταγγέλλει τις δράσεις της Κίνας στις Νότιες θάλασσες της Ασιατικής Ηπείρου ως παράνομες που αντιβαίνουν στο διεθνές δίκαιο, δηλαδή δεν αποδέχεται την οικειοποίηση οικονομικής αποκλειστικής ζώνης, νησιών και υφάλων που δεν της ανήκουν. Η Τουρκία φαίνεται να ανέμενε παρόμοια κίνηση από την πλευρά της Κίνας στη Νότια Θάλασσα της Κίνας η οποία δεν πραγματοποιήθηκε την περίοδο εκείνη. Επιπλέον, η ανακοίνωση των ΗΠΑ για τις δράσεις της Κίνας φαίνεται να προβλημάτισε την τουρκική διπλωματία.
Στις 10 Αυγούστου 2020 το Orus Reis με νέα NAVTEX και μετά την έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, στο Λίβανο, ξεκινά την πορεία του για τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο , περιοχή Νότιο Ανατολικά της Κρήτης. Αυτή τη φορά έχει προηγηθεί η κίνηση της Κίνας στην Ανατολική θάλασσα της Ασιατικής Ηπείρου στις 19 Ιουλίου 2020 και για 10 ημέρες η παρουσία ερευνητικού πλοίου της Κίνας με τη συνοδεία Κινέζικων ναυτικών δυνάμεων, στην Ιαπωνική ΑΟΖ…
Ορισμένα γενικά Συμπεράσματα και οι Ελληνικές επιλογές:
Συνοψίζοντας, η Τουρκία φαίνεται να έχει επιλέξει να μιμηθεί (και να μιμείται) τις συμπεριφορές και τις δράσεις της Κίνας και της Ρωσίας στις σχέσεις τους με τις γειτονικές τους χώρες. Παράλληλα, η Τουρκία εκμεταλλεύεται την αδυναμία της δύσης να αντιδράσει σε πολυμέτωπες, παράλληλα εμφανιζόμενες σε διαφορετικές γεωγραφικές περιφέρειες, παρεκκλίσεις κρατών από τους εφαρμοζόμενους κανόνες και τους γενικά αποδεκτούς κώδικες συμπεριφοράς που διέπουν το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς Σχέσεις.
Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της θάλασσας, όλα τα κατοικημένα νησιά δικαιούνται ζώνη αλιείας και αποκλειστική οικονομική ζώνη. Το Τουρκολυβικό σύμφωνο με τη χάραξη των ορίων των Αποκλειστικών οικονομικών ζωνών μεταξύ Τουρκία Λιβύης και με την αγνόηση των δικαιωμάτων Ελληνικής ΑΟΖ, αυτό που ουσιαστικά αμφισβητεί δεν είναι απλώς το δικαίωμα Ελληνικής ΑΟΖ στα Δωδεκάνησα αλλά την Ελληνική εθνική κυριαρχία στα Δωδεκάνησα και την Κύπρο.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα μπροστά στις τακτικές της Τουρκίας μπορεί να κινηθεί μεταξύ μαξιμαλιστικών και μινιμαλιστικών τακτικών.
1) Μαξιμαλιστική τακτική είναι το αίτημα της προάσπισης του δικαιώματος Ελληνικής ΑΟΖ, Νοτίου και Ανατολικά της Ρόδου, της Κρήτης και του Καστελόριζου με κάθε κόστος και θυσιών. Ουσιαστικά σε αυτή την περίπτωση η Ελληνική πλευρά υιοθετεί τη Βρετανική τακτική στην προάσπιση των κυριαρχικών και οικονομικών της δικαιωμάτων στα νησιά Φόκλαντς, το έτος 1982, στη διαμάχη Βρετανίας (ΗΒ) – Αργεντινής. Υπενθυμίζουμε όμως, στην περίπτωση της Ελλάδας, η θαλάσσια περιοχή της ΑΟΖ σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο δεν αποτελεί κυριαρχία κράτους αλλά Διεθνή θάλασσα. Έτσι, αν δεν υπάρχει κατοχή εδάφους από την πλευρά της Τουρκίας ή είσοδος της Τουρκίας στα χωρικά ύδατα των νησιών της Ελλάδας, το Διεθνές Δίκαιο δεν μπορεί να δικαιολογήσει την οποιαδήποτε Ελληνική στρατιωτική δράση.
2) Η μινιμαλιστική τακτική, είναι η Ελλάδα να επιλέξει την τακτική των Φιλιππίνων στη Νοτιοανατολική Ασία. Το έτος 2018, Οι Φιλιππίνες αποφάσισαν τη συνεκμετάλλευση των οικονομικών πόρων στην ΑΟΖ τους με την Κίνα. Βέβαια αυτό δεν σταμάτησε την Κίνα να συνεχίσει να απαιτεί διευρυμένα, σε έκταση, δικαιώματα στην ΑΟΖ των Φιλιππίνων.
3) Η Τρίτη επιλογή/τακτική είναι η Ελλάδα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα και τον εναέριο χώρος της στα 12 ναυτικά μίλια για το σύνολο των νησιών της και να αναμένει την αντίδραση της Τουρκίας με κάθε μέσο (διπλωματικά – στρατιωτικά – οικονομικά). Να υπενθυμίσουμε επίσης ότι οι αλιευτικές ζώνες είναι πάντα μεγαλύτερες από τα χωρικά ύδατα (συνήθως 24 ναυτικά μίλια), μέσα στις οποίες συμπεριλαμβάνονται ύφαλοι και βραχονησίδες χωρίς την παραμικρή επήρεια στην οριοθέτηση. Οφείλουμε να επισημάνουμε όμως ότι, το Διεθνές δίκαιο δεν προστατεύει τα νησιά και τους κατοίκους τους μόνο με την αναγνώριση χωρικών υδάτων (αιγιαλίτιδας ζώνης) αλλά και με την αναγνώριση αποκλειστικής αλιευτικής ζώνης και αποκλειστικής οικονομικής ζώνης για τη βιωσιμότητα και την ευημερία των κατοίκων τους.
4) Η τέταρτη επιλογή είναι να «αφήσει» την Τουρκία να προχωρήσει σε έρευνες και εξορύξεις και με κάθε ευκαιρία να παρακολουθεί και να καταγγέλλει την παράνομη πράξη – πειρατεία/ληστεία των πλουτοπαραγωγικών της πηγών ζητώντας συνεχώς κυρώσεις , κατασχέσεις περιουσιών, δεσμεύσεις τραπεζικών λογαριασμών των ιδιωτικών και κρατικών εταιριών και των φυσικών προσώπων που εμπλέκονται στις εξορύξεις. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι χώρες της ΕΕ, των ΗΠΑ της Ρωσίας της Κίνας της Μέσης Ανατολής αποδέχονται τα επιχειρήματα της Ελλάδας και καταθέτουν τα έσοδα/μερίδια πωλήσεων και κερδών όχι στην Τουρκική πλευρά αλλά στην Ελληνική. Όμως σε αυτή την περίπτωση διακινδυνεύετε η βιωσιμότητα και η ευημερία των Ελληνικών νησιών και η βιωσιμότητα και προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
5) Η Πέμπτη επιλογή είναι να δεχθεί η Ελλάδα Διαιτησία, ή προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, με την προϋπόθεση όμως ότι η Τουρκία πρώτα θα υπογράψει και θα επικυρώσει (ή τουλάχιστον θα υπογράψει), τη Συνθήκη του Δικαίου της θάλασσας.
Δεν αναφέρουμε ως επιλογή τη διακοπή της προοπτικής της εισόδου της Τουρκίας στην ΕΕ διότι πλέον σύμφωνα με τις εξελίξεις στη Μεσόγειο δεν φαίνεται να υφίσταται η προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ .
Κλείνοντας θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε τα παρακάτω: Διατυπώνεται από πολλούς το επιχείρημα ότι η διαμάχη μεταξύ των κρατών ανά την υφήλιο για την οριοθέτηση των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών τους πραγματοποιείται για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που πιθανόν να υπάρχει στις εν λόγω θαλάσσιες περιοχές. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, με τον τερματισμό της χρήσης των ορυκτών καυσίμων στην παραγωγή ενέργειας από το σύνολο των κρατών έως το έτος 2050, πέραν των θεμάτων καθορισμού ζωνών αλιείας μεταξύ των κρατών, δεν θα υφίσταται λόγος σύγκρουσης για τις ΑΟΖ. Η αλήθεια είναι ότι η αποκλειστική οικονομική ζώνη παρέχει και άλλες πλουτοπαραγωγικές πηγές, π.χ. την αναζήτηση και τη δυνατότητα εξόρυξης μεταλλευμάτων και στοιχείων σπάνιων γαιών από το υποθαλάσσιο υπέδαφος, στοιχεία απαραίτητα για την ενεργειακή μετάβαση και την ηλεκτροκίνηση. Επίσης, παρέχει τη δυνατότητα κατασκευής υπεράκτιων αιολικών πάρκων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και υδρογόνου. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η Κίνα έχει ήδη σχεδιάσει την κατασκευή υπεράκτιων αιολικών πάρκων στη Νότια θάλασσα της Ασιατικής Ηπείρου συνολικής ισχύος 234.000MW έως το έτος 2030.
Ο Βασίλειος Π. Πανουσόπουλος είναι Οικονομολόγος – Διεθνολόγος, Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό, Βαθμός Α, στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ)
