Να επαναφέρει στο προσκήνιο το μνημόνιο που υπέγραψε με τη Λιβύη επιχειρεί η Τουρκία με τη Ρηματική Διακοίνωση που επέδωσε στον ΟΗΕ, η οποία χαρακτηιρίζει «άκυρη» τη συμφωνία της Ελλάδας με την Αίγυπτο για τον μερικό καθορισμό των ΑΟΖ των δύο χωρών.
Με τη ρηματική διακοίνωση η Άγκυρα ισχυρίζεται ότι με την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία επικαλύπτεται η «τουρκική υφαλοκρηπίδα» όπως την είχε δηλώσει μονομερώς στον ΟΗΕ τον περασμένο Μάρτιο όταν κατέθεσε το Τουρκολυβικό Μνημόνιο.
Έμπειροι διπλωμάτες αναφέρουν ότι αυτό ακριβώς αποτελεί επίσημη παραδοχή της Τουρκίας για τη διαφορά που έχει με την Ελλάδα στη συγκεκριμένη περιοχή, και η η οποία απαιτεί την έναρξη διαδικασίας επίλυσης όπως προβλέπεται από το Διεθνές Δίκαιο, δηλαδή αρχικά με διμερή διάλογο μεταξύ των δύο πλευρών και -εφόσον δεν υπάρξει αποτέλεσμα- παραπομπή του ζητήματος στη Χάγη.
Στη διακοίνωση προς τον ΟΗΕ η Άγκυρα επικαλείται επιλεκτικά το διεθνές δίκαιο όσον αφορά την επήρεια των νησιών, επιδιώκοντας να εξαφανίσει τις θαλάσσιες ζώνες των ελληνικών νησιών, ακριβώς το ίδιο, δηλαδή, που έκανε προκειμένου να στηρίξει τη συμφωνία της με τη Λιβύη «ανακαλύπτοντας» κοινά θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο χωρών.
Η Τουρκία επιμένει ότι τα νησιά δεν έχουν αποτέλεσμα αποκοπής (cut-off effect) στην προβολή των έναντι ηπειρωτικών ακτών. Δηλαδή νησιά όπως η Ρόδος ,η Κάρπαθος η Κάσος και η Κρήτη «εξαφανίζονται» προκειμένου να μην διακοπεί η προβολή των ακτών της Τουρκίας μέχρις ότου συναντήσουν την προβολή των ακτών της Λιβύης.
Επίσης, η Άγκυρα επιμένει ότι η οριοθέτηση γίνεται μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών δυο χωρών και ότι τα νησιά που βρίσκονται κοντά στα παράλιά της δικαιούνται μόνο χωρικά ύδατα. Επίσης κάνει έμμεση επίκληση της Αρχής της Αναλογικότητας επιμένοντας ότι η οριοθέτηση επηρεάζεται από το μήκος και την κατεύθυνση των ακτών.
Διπλωματικές πηγές ερμηνεύουν τα παραπάνω ως εκδήλωση από πλευράς Άγκυρας των θέσεων με τις οποίες θα προσέλθει στις διερευνητικές συνομιλίες με την Αθήνα, τις οποίες προωθεί το Βερολίνο προκειμένου να αποκλιμακωθεί η ένταση στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Αναλυτικά η τουρκική ρηματική διακοίνωση:
«A/74/990
Ρηματική διακοίνωση της 14ης Αυγούστου 2020 της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Τουρκίας στα Ηνωμένα Έθνη προς τον Γενικό Γραμματέα
Η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Δημοκρατίας της Τουρκίας στα Ηνωμένα Έθνη έχει την τιμή να γνωστοποιήσει τα ακόλουθα: Η Τουρκία ενημερώθηκε για συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου και της Δημοκρατίας της Ελλάδας στις 6 Αυγούστου 2020 σχετικά με την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Μετά από ενδελεχή εξέταση της συμφωνίας, η Τουρκία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι παραβιάζει την υφαλοκρηπίδα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως δηλώθηκε στα Ηνωμένα Έθνη στις 18 Μαρτίου 2020 (βλέπε A/74/757), τμήμα της οποίας οριοθετείται μέσω του Μνημονίου μεταξύ της κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Τουρκίας και της κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων περιοχών δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο της 27ης Νοεμβρίου 2019, το οποίο επικυρώθηκε και από τις δύο χώρες και τέθηκε στη συνέχεια σε ισχύ από τις 8 Δεκεμβρίου 2019.
Η τουρκική θέση σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων περιοχών δικαιοδοσίας, μετά το προηγούμενο διαφόρων αποφάσεων διεθνών οργανισμών διαιτησίας, βασίζεται στις αρχές ότι τα νησιά δεν μπορούν να έχουν αποτέλεσμα αποκοπής στην προβολή των ακτών .Τα νησιά που βρίσκονται στη λάθος πλευρά της μέσης γραμμής μεταξύ δύο ηπειρωτικών ακτών δεν μπορούν να δημιουργήσουν θαλάσσιες περιοχές δικαιοδοσίας πέραν των χωρικών τους υδάτων· και το μήκος και η κατεύθυνση των ακτών θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον καθορισμό των θαλάσσιων περιοχών δικαιοδοσίας.
Η Δημοκρατία της Τουρκίας είναι της άποψης ότι η αποκαλούμενη συμφωνία έρχεται σαφώς σε αντίθεση με αυτές τις αρχές. Η Τουρκική Δημοκρατία, βάσει των αρχών που ορίζονται παραπάνω, δεν αναγνωρίζει την εν λόγω συμφωνία, καθώς παραβιάζει τα δικαιώματα της Τουρκίας στην περιοχή. Η Τουρκία ασκεί ipso facto και ab initio νόμιμα και κυριαρχικά δικαιώματα στο βορρά του υποτιθέμενου θαλάσσιου συνόρου μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Επιπλέον, τα λεγόμενα θαλάσσια σύνορα που είναι υπό αμφισβήτηση ,είναι το αντικείμενο μελλοντικής συμφωνίας οριοθέτησης μεταξύ της τουρκικής και της αιγυπτιακής ηπειρωτικής ακτής. Ως εκ τούτου, η Δημοκρατία της Τουρκίας διαμαρτύρεται έντονα για την υπογραφή της εν λόγω συμφωνίας και την θεωρεί άκυρη.
Η Τουρκία θα ήθελε να τονίσει ότι ο χαρακτήρας της λεγόμενης συμφωνίας που συνεπάγεται δικαιώματα δεν είναι δεσμευτικός για την Τουρκία και δεν θα οδηγήσει σε παραίτηση από τα εγγενή δικαιώματά της. Η Τουρκική Δημοκρατία διατηρεί όλα τα δικαιώματά της για να συνεχίσει να ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα και δικαιοδοσία εντός της υφαλοκρηπίδας της. Η Τουρκία επαναλαμβάνει την επίμονη έκκλησή της για διάλογο για την ειρηνική διευθέτηση των υφιστάμενων ζητημάτων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Τουρκικής Δημοκρατίας θα ήταν ευγνώμων αν η παρούσα ρηματική διακοίνωση μπορούσε να διανεμηθεί ως έγγραφο της Γενικής Συνέλευσης, στο σημείο 74 της ημερήσιας διάταξης, και να δημοσιευθεί στον δικτυακό τόπο του Division for Ocean καθώς και στην επόμενη έκδοση του Law of the Sea Bulletin».
Απάντηση στην ελληνική επιστολή στον ΟΗΕ
Η ρηματική διακοίνωση της Τουρκίας αποτελεί επίσης απάντηση στην επιστολή της Ελλάδας προς τον ΟΗΕ, με την οποία κατήγγειλε τις παράνομες ενέργειες του Oruc Reis.
Στη δισέλιδη επιστολή της η Μόνιμη Αντιπρόσωπος της χώρας μας στον ΟΗΕ εξέθεσε τις τελευταίες έκνομες ενέργειες της Άγκυρας με την παρουσία του Oruc Reis σε συνέχεια των προκλήσεων που έλαβαν χώρα όλους τους τελευταίους μήνες (παραβιάσεις εναερίου χώρου, άκυρο τουρκο-λιβυκό σύμφωνο, εργαλειοποίηση προσφυγικού).
Ενέργειες που, όπως αναφέρεται στο έγγραφο, συνιστούν απόπειρα παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και ως εκ τούτου δεν θα μπορούσαν να μείνουν αναπάντητες, καθώς συνιστούν απειλή για την ασφάλεια σε ολόκληρη την περιοχή.
«Οι ενέργειες της Τουρκίας έρχονται σε εντυπωσιακή αντίθεση με τις προσπάθειες της Ελλάδας και άλλων γειτονικών χωρών για τη διατήρηση της σταθερότητας στην περιοχή» επισημαίνεται χαρακτηριστικά.
Ολόκληρη η επιστολή της Ελλάδας στον ΟΗΕ:
«Επιστολή της 11ης Αυγούστου 2020 από την Μόνιμο Αντιπρόσωπο της Ελλάδας στα Ηνωμένα Έθνη προς τον Γενικό Γραμματέα Κατόπιν εντολής της κυβέρνησής μου, έχω την τιμή να επιστήσω την προσοχή σας στη σημαντική κλιμάκωση των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο που προκλήθηκε από τις τουρκικές ενέργειες, που θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την ειρήνη και την ασφάλεια στην περιοχή, και παραβιάζουν κατάφωρα τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα, η Τουρκία έχει αναπτύξει, από τις 9 Αυγούστου, τον στόλο της στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Επιπλέον, από χθες το πρωί (10 Αυγούστου), μετά την έκδοση μη εξουσιοδοτημένης Αναγγελίας NAVTEX (1024/20), η Τουρκία έχει αποστείλει το ερευνητικό/ερευνητικό σκάφος Oruc Reis για σεισμικές δραστηριότητες σε περιοχή που εμπίπτει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, παραβιάζοντας κατάφωρα το Δίκαιο της Θάλασσας.
Η Ελλάδα δεν μπορούσε παρά να αναπτύξει τον δικό της στόλο στην περιοχή για να προστατεύσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Το πρόσχημα της Τουρκίας για την ανάληψη αυτής της παράνομης και επιθετικής πράξης ήταν η σύναψη συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, στις 6 Αυγούστου, η οποία προβλέπει μερική οριοθέτηση των ΑΟΖ τους σε μια συγκεκριμένη περιοχή, αφήνοντας χώρο για περαιτέρω διαπραγματεύσεις στο μέλλον με δυνητικά ενδιαφερόμενες γειτονικές χώρες. Η εν λόγω συμφωνία συνήφθη καλή τη πίστει και σύμφωνα με τις διατάξεις του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Επιπλέον, η Τουρκία χρησιμοποίησε την εν λόγω συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου ως πρόσχημα για μονομερή αποχώρηση από τις διμερείς διερευνητικές συνομιλίες για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο χωρών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες είχαν προγραμματιστεί να πραγματοποιηθούν αργότερα αυτό το μήνα.
Η παραπάνω ενέργεια ήταν η τελευταία από μια σειρά παράνομων και προκλητικών ενεργειών που ανέλαβε η Τουρκία τους τελευταίους μήνες, συμπεριλαμβανομένων των σχεδόν καθημερινών παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων, της υπογραφής του Μνημονίου Συνεννόησης Τουρκίας-Λιβύης, της πρωτοφανούς εργαλειοποίησης των «μεταναστών» για την υποκίνηση της διέλευσης των ευρωπαϊκών συνόρων, της απόπειρας σφετερισμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων των παράκτιων κρατών με την επίκληση ότι τα νησιά δεν δικαιούνται αποκλειστική οικονομική ζώνη και υφαλοκρηπίδα, την έκδοση μη εξουσιοδοτημένων Αναγγελιών NAVTEX, καθώς και τη συνέχιση των ερευνητικών δραστηριοτήτων στις υφαλοκρηπίδες άλλων χωρών. Θα ήθελα να τονίσω ότι η πρόσφατη αποστολή τουρκικού ερευνητικού/ερευνητικού σκάφους με σκοπό τη διεξαγωγή σεισμικών δραστηριοτήτων σε περιοχή που εμπίπτει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα συνιστά από μόνη της σαφή παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας επί της υφαλοκρηπίδας της, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 77 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, που αντικατοπτρίζει το εθιμικό διεθνές δίκαιο.
Συνιστά επίσης κατάφωρη παραβίαση του άρθρου 121 παράγραφος 2 της Σύμβασης, σύμφωνα με το οποίο τα νησιά δημιουργούν θαλάσσιες ζώνες (υφαλοκρηπίδα/Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) πέραν των χωρικών τους υδάτων όπως κάθε άλλη χερσαία επικράτεια. Δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει ab initio και ipso facto κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας της, συμπεριλαμβανομένης της εξερεύνησης και εκμετάλλευσης των φυσικών της πόρων, οι παραπάνω δραστηριότητες από την Τουρκία δεν δημιουργούν καμία νομική συνέπεια στα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας ούτε προδικάζουν τα δικαιώματα αυτά με οποιονδήποτε τρόπο. Από την άποψη αυτή, υπενθυμίζω τη ρηματική μας διακοίνωση της 8ης Μαΐου 2012 με την οποία καταχωρήθηκε στα Ηνωμένα Έθνη η νομοθεσία που καθορίζει τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας (βλ. Law of the Sea Bulletin, τόμος 79, σ. 14).
Επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω τονίζοντας ότι οι ενέργειες της Τουρκίας έρχονται σε εντυπωσιακή αντίθεση με τις προσπάθειες της Ελλάδας και άλλων γειτονικών χωρών για τη διατήρηση της σταθερότητας στην περιοχή. Επιπλέον, η Ελλάδα παραμένει προσηλωμένη στις προσπάθειές της να συμβάλει στην περιφερειακή ειρήνη και ασφάλεια, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Θα σας ήμουν ευγνώμων αν μπορούσατε να έχετε κυκλοφορήσει την παρούσα επιστολή ως έγγραφο της Γενικής Συνέλευσης και του Συμβουλίου Ασφαλείας και να την δημοσιεύσετε στο επόμενο Law of the Sea Bulletin.
Κρίσιμη η ερχόμενη εβδομάδα
Η εβδομάδα που αρχίζει αύριο θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμη για την έναρξη διερευνητικών επαφών Αθήνας – Άγκυρας. Την Τρίτη, αναμένεται στην Αθήνα ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας, ενώ η διπλωματική κινητικότητα αναμένεται να ενταθεί ενόψει και της άτυπης συνάντησης των ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών στο Βερολίνο, στις 27 και 28 Αυγούστου.
