Την 1η Αυγούστου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να απαγορεύσει το μέσο κοινωνικής δικτύωσης TikTok στις ΗΠΑ και λίγες ημέρες αργότερα η Microsoft έκανε γνωστό ότι θέλει να το «σώσει» εξαγοράζοντάς το, με εξαίρεση την αντίστοιχη εφαρμογή-υπηρεσία Doyuin που είναι διαθέσιμη στην αγορά της Κίνας. Αλλες δύο αμερικανικές εταιρείες έχουν επιδείξει παρόμοιο ενδιαφέρον. Η όλη υπόθεση είναι περίπλοκη, ιδιαίτερα καθώς εμπλέκεται στην ευρύτερη αντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Ας δούμε τα βασικά:
Τι είναι το TikTok;
«Ενα είδος πιο σύντομου YouTube», όπως το περιγράφει το BBC. Μια δωρεάν εφαρμογή (application) στην οποία ο χρήστης μπορεί να αναρτά βίντεο διαρκείας έως ενός λεπτού, χρησιμοποιώντας μια μεγάλη βάση δεδομένων με τραγούδια, φίλτρα, σκηνές και φράσεις από ταινίες. Οσοι έχουν περισσότερους από 1.000 followers μπορούν να κάνουν ζωντανές μεταδόσεις και να ανταλλάσσουν βίντεο, ακόμα και έναντι χρημάτων. Η εφαρμογή, όπως συνήθως, προσφέρει περιεχόμενο ανάλογα με τις προτιμήσεις του χρήστη.
Πόσο δημοφιλές είναι;
Πολύ. Από τον Σεπτέμβριο του 2016 που δημιουργήθηκε μέχρι σήμερα έχει 800 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες σε όλο τον κόσμο – τα 100 εκατομμύρια στις ΗΠΑ, η πλειοψηφία των οποίων είναι κάτω των 25 ετών. Το TikTok θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες ιστορίες τεχνολογικής επιτυχίας που έχει ποτέ δημιουργήσει η Κίνα.
Πόσα προσωπικά στοιχεία των χρηστών συλλέγει;
Πολλά. Το TikTok γνωρίζει τα βίντεο που παρακολουθεί ο χρήστης και τα σχόλια που κάνει, πού βρίσκεται, τι είδους κινητό και λειτουργικό πρόγραμμα χρησιμοποιεί, καθώς και τον ρυθμό που δακτυλογραφεί κάποιος, μια βιομετρική πληροφορία ιδιαίτερα σημαντική για την αναγνώριση προσώπων. Επίσης, πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι διαβάζει και αντιγράφει στοιχεία που αποθηκεύονται στις οθόνες των iPhone. Σύμφωνα με την εταιρεία, αυτό δεν είναι ανησυχητικό, μια και «έτσι βελτιώνεται το φίλτρο για τα spam». Σύμφωνα με το BBC δεκάδες άλλες εφαρμογές το κάνουν, μεταξύ των οποίων το LinkedIn, το Reddit, οι «New York Times» και το ίδιο το BBC.
Τι σχέση έχει με την Κίνα;
Ανήκει στην κινεζική εταιρεία ByteDance.
Μπορεί η Κίνα να το χρησιμοποιήσει για κατασκοπεία;
Η αμερικανική κυβέρνηση είναι βέβαιη γι’ αυτό. Ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο δήλωσε ότι το να κλείσει το TikTok θα βοηθήσει στο να αποτραπεί να πέσουν προσωπικά στοιχεία εκατομμυρίων αμερικανών εφήβων «στα χέρια του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος». Η εταιρεία το αρνείται, αναφέροντας ότι τα στοιχεία που συλλέγονται για τους αμερικανούς χρήστες αποθηκεύονται στη Σιγκαπούρη και όχι στην Κίνα.
Θεωρείται τόσο επικίνδυνο όσο η Huawei;
Εξαρτάται. Οι κινεζικοί νόμοι υποχρεώνουν πολίτες και εταιρείες «να συμμορφώνονται με κυβερνητικούς θεσμούς» και όσοι αντιτίθενται κινδυνεύουν. Αλλά ο ρεπόρτερ των «Financial Times» Γουάν Γιάνγκ θεωρεί πως το TikTok δεν έχει για την κυβέρνηση του Πεκίνου τη στρατηγική σημασία που έχει η Huawei, μια εταιρεία που βρίσκεται στην εμπροσθοφυλακή της κινεζικής τεχνολογίας εδώ και τρεις δεκαετίες, ήταν εκείνη που διέδωσε τα κινητά στον πληθυσμό και προωθεί το δίκτυο 5G. Περισσότερα απ’ όλα τα άλλα το TikTok ενοχλεί επειδή ως κοινωνικό μέσο είναι λιγότερο ελεγχόμενο. Πριν από τρία χρόνια το έκλεισαν για 24 ώρες επειδή είχε πορνογραφικές αναρτήσεις. Οτιδήποτε γίνεται στο TikTok υπόκειται σε ελέγχους σε δύο στάδια: μια προληπτική αυτο-λογοκρισία από το προσωπικό, το οποίο αναφέρει βίντεο με ευαίσθητο περιεχόμενο, και έναν τελικό έλεγχο από τους συντονιστές της κυβέρνησης.
Γιατί θέλει το TikTok η Microsoft;
Μπορεί να πρωτοπόρησε μπαίνοντας σε κάθε σπίτι στον αναπτυγμένο κόσμο με τα Windows της η αμερικανική εταιρεία που έχει έδρα το Σιάτλ, όμως έκτοτε δεν έχει διαπρέψει σε στρατηγικές επενδύσεις σε ψηφιακές πλατφόρμες, εκτός από το LinkedIn, που εξαγόρασε έναντι 26 δισ. δολαρίων το 2016 – μια κίνηση που περιγράφηκε ως «φυσική επέκταση, λόγω της σημασίας που έχει για εταιρικούς πελάτες».
Σύμφωνα με τους «Financial Times», o διευθύνων σύμβουλος της Microsoft Σάτια Ναντέλα μπορεί να μην έχει μια συγκεκριμένη στρατηγική στο μυαλό του, αλλά «να ήθελε να αδράξει την ευκαιρία να παίξει ρόλο εκεί που συναντώνται τα κοινωνικά μέσα με τη γεωπολιτική». Φυσικά, εξηγούν οι αναλυτές, η Microsoft ενδιαφέρεται για τον τεράστιο όγκο των προσωπικών δεδομένων που θα αποκτήσει και μαζί με αυτά «όλες τις πληροφορίες για τις προτιμήσεις, τις προθέσεις, τα πάθη και άρα και τις αγοραστικές τάσεις των 800 εκατομμυρίων χρηστών, από τα οποία τα 100 εκατ. είναι στις ΗΠΑ».
Επίσης είναι σημαντικό το γεγονός ότι πρόκειται για πολύ νεαρό πληθυσμό, γεγονός που θα επιτρέψει στην εταιρεία να χαρτογραφήσει τις μελλοντικές γενεές εργαζομένων και καταναλωτών. Ετσι, η Microsoft με αυτή την κίνηση μπορεί να βρεθεί με την «πάπια με το χρυσό αβγό της ψηφιακής εποχής» στα χέρια της και έτσι να μπορέσει να σταθεί απέναντι στο Facebook, μια παλιά εμμονή του Μπιλ Γκέιτς, αλλά και απέναντι στο YouTube και την Google. Στον κόσμο των τεχνολογικών γιγάντων, δίπλα στο Facebook, την Google, την Apple και την Amazon, η Microsoft φαίνεται ότι έχει κουραστεί να είναι ο δεινόσαυρος.
Oι αντιδράσεις στις ΗΠΑ αφορούν μόνο το TikTok;
Οχι, αφορούν και μια άλλη εφαρμογή, το WeChat, που κυκλοφόρησε το 2011 από την κινεζική εταιρεία Tencent και σήμερα έχει περισσότερους από 900 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες καθημερινά. Δίνει τη δυνατότητα ανταλλαγής γραπτών και ηχητικών μηνυμάτων, βιντεοκλήσεων, ανάρτησης βίντεο και φωτογραφιών και γνωστοποίησης της τοποθεσίας του χρήστη. Στην αρχή ονομαζόταν Weixin στην Κίνα, όταν επεκτάθηκε όμως σε όλο τον κόσμο μετονομάστηκε σε WeChat. Το πιο εντυπωσιακό είναι πως οι χρήστες στην Κίνα μπορούν να πληρώσουν μέσω της εφαρμογής, αρκεί να έχουν λογαριασμό σε τράπεζα.
Ποια είναι τα μέτρα που έχει λάβει η αμερικανική κυβέρνηση;
Ο πρόεδρος Τραμπ υπέγραψε δύο προεδρικά διατάγματα την περασμένη Πέμπτη απαγορεύοντας οποιαδήποτε συναλλαγή με το TikTok ή το WeChat από οποιοδήποτε πρόσωπο ή εμπλεκόμενη εταιρεία που ανήκει στη δικαιοδοσία των ΗΠΑ. Στα διατάγματα αναφέρεται ότι υπάρχει περιθώριο 45 ημερών για την εξαγορά του TikTok από αμερικανική εταιρεία, δηλαδή τη Microsoft.
Η υπόθεση έχει προκαλέσει τριγμούς στο εσωτερικό της κυβέρνησης Τραμπ;
Ναι. Σύμφωνα με τη «Washington Post», ο σύμβουλος εμπορίου του αμερικανού προέδρου Πίτερ Ναβάρο και ο υπουργός Οικονομικών Στίβεν Μνούτσιν συγκρούστηκαν μέσα στο Οβάλ Γραφείο παρουσία του προέδρου Τραμπ, την Πέμπτη, πριν εκείνος υπογράψει τα προεδρικά διατάγματα, που απαιτούν από την κινεζική εταιρεία του TikTok να πουλήσει μέσα σε 45 ημέρες τα δικαιώματα της εφαρμογής για τις ΗΠΑ.
Βοηθοί που ήταν παρόντες στη συνάντηση ανέφεραν στην εφημερίδα ότι ο Μνούτσιν υποστήριζε την εξαγορά από τη Microsoft ενώ ο Ναβάρο πίεζε για πλήρη απαγόρευση της εφαρμογής στις ΗΠΑ και μάλιστα κατηγόρησε τον υπουργό Οικονομικών ότι είναι πολύ ελαστικός με την Κίνα. Η μία κουβέντα έφερε την άλλη και οι δύο άντρες κατέληξαν να μαλώνουν έντονα μπροστά στον Τραμπ, με βαριές εκφράσεις ο ένας για τον άλλον. Αρχικά ο Τραμπ ήταν υπέρ της πλήρους απαγόρευσης, όμως φαίνεται πως άλλαξε γνώμη και τελικά υπέγραψε τα προεδρικά διατάγματα ενώ βρισκόταν εν πτήσει με το AirForce One.
Οι παλινωδίες αυτές έχουν προκαλέσει εκνευρισμό, σύμφωνα με τη «Washington Post», στον επιχειρηματικό κόσμο των ΗΠΑ, καθώς δεν φαίνεται να υπάρχει μια σταθερή πολιτική. «Οι όποιες αποφάσεις του Λευκού Οίκου φαίνεται ότι αφορούν εκείνη τη στιγμή, αλλά διαλύονται μακροπρόθεσμα» σχολίασε ο Ντάγκλας Χολτζ-Ιλκιν, πρώην διευθυντής του γραφείου προϋπολογισμού του Κογκρέσου και πρώην οικονομικός σύμβουλος στην προεκλογική εκστρατεία του ρεπουμπλικανού υποψηφίου για την προεδρία Τζον Μακέιν το 2008. «Είναι πολύ δύσκολο για την επιχειρηματική κοινότητα να καταλάβει την κατεύθυνση της πολιτικής αυτής της κυβέρνησης».
Ποιες ήταν οι αντιδράσεις της Κίνας;
Την Παρασκευή, ο εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Γουάνγκ Γενμπίν χαρακτήρισε τα αμερικανικά προεδρικά διατάγματα «απροκάλυπτα ηγεμονική πράξη» και πρόσθεσε ότι «με τη δικαιολογία της εθνικής ασφάλειας, οι ΗΠΑ συχνά καταχρώνται τη δύναμή τους και παράλογα εμποδίζουν τη δράση εταιρειών».
Η διεύθυνση της TikTok δήλωσε «σοκαρισμένη» από το προεδρικό διάταγμα που την αφορά, που όπως ανέφερε κινδυνεύει «να υπονομεύσει την παγκόσμια επιχειρηματική εμπιστοσύνη ως προς τη δέσμευση των ΗΠΑ στους κανόνες δικαίου». Στην ανακοίνωση προστίθεται ότι «θα κάνουμε τα πάντα προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη διατήρηση του κράτους δικαίου και τη δίκαιη αντιμετώπιση της εταιρείας και των χρηστών μας – εάν δεν το κάνει η αμερικανική κυβέρνηση, θα καταφύγουμε στα αμερικανικά δικαστήρια».
Τελικά, γιατί είναι σημαντική η σύγκρουση για το TikTok;
Ισως φαίνεται περίεργο να έχει ξεσπάσει πόλεμος γύρω από ένα application για νέους, όμως ακριβώς αυτό συμβαίνει: η σύγκρουση για το TikTok, έγραψαν οι «Financial Times» στο κύριο άρθρο τους, αποτελεί ένα νέο επεισόδιο στις «διαδικτυακές διακλαδώσεις». Οπως εξηγεί ο Σκοτ Ρόζενμπεργκ στην ιστοσελίδα Axios, τώρα βρισκόμαστε μπροστά σε τρεις εκδοχές του παγκόσμιου ιστού: την ευρωπαϊκή, που δίνει βάρος στην προστασία της ιδιωτικής ζωής και στην ανάγκη να περιοριστεί η κυριαρχία των αμερικανικών τεχνολογικών γιγάντων, την κινεζική, που ελέγχεται απόλυτα από την κυβέρνηση, και την αμερικανική, στην οποία κυριαρχούν λίγες γιγάντιες εταιρείες.
Ως συνέπεια, οι δύο υπερδυνάμεις «εμπλέκονται σε μια σύγκρουση που θυμίζει την εποχή του Ψυχρού Πολέμου για να κερδίσουν την καρδιά και το μυαλό χρηστών σε αναπτυσσόμενες χώρες». Σε αυτό το πλαίσιο, «ο αμερικανικός εθνικισμός» διαγράφει την αρχική ιδέα ενός ελεύθερου και ανοιχτού Internet», αλλά και γενικότερα την άποψη ότι η Αμερική μπορεί να διαπρέψει μόνο σε έναν κόσμο που θα έχει μετατραπεί σε ενιαία αγορά, την οποία θα ελέγχει.
«Χρειαζόμαστε το αντίστοιχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για το Διαδίκτυο» τονίζουν οι «Financial Times». Ομως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου ήδη αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα λόγω της σύγκρουσης Ουάσιγκτον – Πεκίνου, άρα ένας ψηφιακός κλώνος του αποτελεί ουτοπία. Το Διαδίκτυο αποτελεί πλέον το νέο πεδίο μάχης, το πιο σημαντικό.
