Σε άρθρο στο «Βήμα» («Κλιματική αλλαγή, υδάτινοι πόροι και γεωπολιτικές εντάσεις») είχαμε ασχοληθεί με το πρόβλημα του νερού και τις εντάσεις που προκαλεί σε διάφορες περιοχές στον κόσμο. Ειδικότερα για τις σχέσεις Αιγύπτου και Αιθιοπίας, οι εξελίξεις στη Λιβύη και η συμμαχία μας με τη χώρα του Νείλου δίνουν την εντύπωση ότι η φίλη χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα διπλού μετώπου. Το ένα μέτωπο είναι βέβαια η Λιβύη. Ο φόβος διολίσθησης της Λιβύης στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας και του σουνιτικού ριζοσπαστισμού απειλεί άμεσα το καθεστώς του Σίσι από τον κίνδυνο των Αδελφών Μουσουλμάνων. Ολοι θυμάστε την «αραβική άνοιξη» στην Αίγυπτο κατά της απόπειρας επιβολής ισλαμικού καθεστώτος στη διάρκεια της διακυβέρνησης από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους του Μόρσι. Η εξέγερση κατέληξε σε στρατιωτική δικτατορία. Η Δύση με ανακούφιση δέχθηκε τον σωτήρα στρατηγό ως τελευταίο ανάχωμα στη στρατηγικής σημασίας χώρα της διώρυγας του Σουέζ.
Εύθραυστες ισορροπίες
Εκτοτε οι ισορροπίες δυνάμεων είναι εύθραυστες, ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια, με την οικονομία της Αιγύπτου να βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού.
Με την προκλητική επέμβαση της Τουρκίας υπέρ της Δυτικής Λιβύης οι ισορροπίες ανατράπηκαν και ο στρατηγός Χαφτάρ βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Η ήττα του είναι προδιαγραμμένη. Με αφορμή τη διεκδίκηση της Σύρτης, λιμανιού-κόμβου για τη Μέση Ανατολή, οι αιγυπτιακές στρατιωτικές δυνάμεις είδαμε να παρατάσσονται επιδεικτικά στα σύνορα των δύο χωρών.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης κορυφής της ΕΕ και εκτός κοινοτικής ατζέντας, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία υπενθυμίζουν την ειρηνευτική συμφωνία και την εμπλοκή της Ευρώπης με τη ναυτική παρουσία της επιχείρησης «Irini» προκειμένου να σταματήσουν οι άμεσες ή έμμεσες (μέσω μισθοφόρων) πολεμικές επιχειρήσεις, απαγορεύοντας τις πωλήσεις όπλων στα αντίπαλα στρατόπεδα. Οι τρεις χώρες με κοινή τους προειδοποίηση απειλούν με την επιβολή μέτρων σε όσους παραβιάζουν τη συμφωνία. Φυσικά η απειλή δεν αφορά τους Ρώσους που βρίσκονται στο πλευρό του Χαφτάρ μέσω ιδιωτικού στρατού (Wagner). Ο Πούτιν δεν έχει ειδικά συμφέροντα, αλλά θέλει να δηλώσει ήπια την παρουσία του. Η απειλή αφορά κατά κύριο λόγο την Τουρκία. Που παρεμβαίνει όχι μόνο με μισθοφόρους της Βόρειας Συρίας και εξοπλισμό, αλλά και απροκάλυπτα με την παρουσία ναυτικών δυνάμεων. Ολο αυτό το κουβάρι περιλαμβάνει και την πτυχή της συμφωνίας για τη μοιρασιά της ΑΟΖ που θίγει άμεσα τα ελληνικά συμφέροντα.
Το δεύτερο μέτωπο
Ας δούμε τώρα το δεύτερο μέτωπο. Η μόνη ορθόδοξη χώρα της Αφρικής είναι η Αιθιοπία. Υστερα από δεκαετίες πολιτικής αστάθειας και εξάρτησης από τη Σοβιετική Ενωση τo 2018 ο Abiy Ahmed εξελέγη πρωθυπουργός πετυχαίνοντας την ειρήνευση με την Ερυθραία ύστερα από χρόνια πολέμου. Εναν χρόνο μετά βραβεύθηκε με το Νομπέλ Ειρήνης. Στην εξωτερική πολιτική στράφηκε στη Δύση, υιοθετώντας πολιτικές προέλκυσης κεφαλαίων. Καθώς γεωγραφικά βρίσκεται στο τέλος της άγονης Υποσαχάριας Αφρικής, τα εδάφη της είναι εύφορα και διασχίζονται από τον λεγόμενο «Γαλάζιο Νείλο», του οποίου οι πηγές βρίσκονται στα εδάφη της. Κοντά στα σύνορα με το Σουδάν ένα από τα μεγαλύτερα υδροηλεκτρικά έργα του κόσμου ολοκληρώνει την κατασκευή του. Στόχος είναι η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στο 65% του πληθυσμού της χώρας που στερείται ηλεκτρικού ρεύματος. Το έργο άρχισε το 2011 με την υποστήριξη του ΟΗΕ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και άλλων χωρών. Ωστόσο το πρόβλημα για την Αίγυπτο είναι ότι κατά τη διάρκεια της δημιουργίας της τεχνητής λίμνης για την τροφοδοσία του υδροηλεκτρικού σταθμού, το νερό του Γαλάζιου Νείλου ή μέρους του θα δεσμευθεί για κάποια χρόνια.
Τραγικές συνέπειες
Οι συνέπειες για την Αίγυπτο θα είναι τραγικές. Το 98% του πληθυσμού της ζει εδώ και αιώνες από τον Νείλο. Ηδη οι ανάγκες της σε νερό είχαν ξεπεραστεί, μια και ο πληθυσμός της τριπλασιάστηκε σε λίγες δεκαετίες φτάνοντας τα 100 εκατομμύρια. Το ίδιο έχει συμβεί και στην Αιθιοπία.
Τα τελευταία χρόνια η Αίγυπτος έχει απειλήσει ότι θα επέμβει στρατιωτικά. Πρόσφατα ο πρόεδρος Σίσι απευθύνθηκε στην αεροπορία και της ζήτησε να είναι σε ετοιμότητα.
Απειλείται η ειρήνη
Οι διαμεσολαβητικές πρωτοβουλίες του ΟΗΕ και άλλων δυνάμεων έπαιξαν κάποιον ρόλο στο να ηρεμήσουν τα πράγματα. Ωστόσο τώρα ήρθε η ώρα της αλήθειας. Το φράγμα ολοκληρώθηκε και αρχίζει η μερική δέσμευση του νερού. Πολύ σύντομα θα δούμε αν οι εγγυήσεις που έχουν δοθεί καλύπτουν τις ανάγκες της Αιγύπτου και του Σουδάν που παρεμβάλλεται μεταξύ των δύο χωρών.
Πρώην γαλλικές αποικίες
Ενα φαραωνικό έργο λοιπόν απειλεί τη χώρα των Φαραώ και την ειρήνη στην περιοχή. Και η ανάφλεξη θα έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις σε μια ευρύτερη περιοχή που βρίσκεται σε αναταραχή. Στις χώρες Σαχέλ, χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, επικρατεί αναβρασμός. Είναι οι χώρες που ολόκληρες ή μέρος τους παρεμβάλλονται μεταξύ της ερήμου και των εύφορων εδαφών. Εχουν χαμηλή βλάστηση και περιορισμένες δυνατότητες γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής. Καθώς ο χώρος δεν επαρκεί, θα αρκεστούμε σε μερικές επισημάνσεις.
1. Οι περισσότερες από τις χώρες ήταν αποικίες της Γαλλίας.
2. Ακόμα και αυτές οι λιγοστές που διαθέτουν πετρέλαιο έχουν κατά κεφαλήν εισόδημα κάτω από τα $2.000. Το Σουδάν βρίσκεται στα $800. Με άλλα λόγια, είναι φτωχές χώρες.
3. Ο πληθυσμός τους αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. Το 60% είναι νέοι, και φυσικά άνεργοι.
4. Η φτώχεια οδηγεί αφενός σε αναμενόμενη μετανάστευση εκατομμυρίων απελπισμένων, αφετέρου σε αύξηση της δραστηριότητας των τρομοκρατικών οργανώσεων, όπως η Αλ Κάιντα και η περιβόητη Μπόκο Χαράμ.
5. Η οικονομική και κλιματική μετανάστευση κατευθύνεται κυρίως προς τη Λιβύη.
Ο ρόλος της Ελλάδας
Η Γαλλία είναι παρούσα στρατιωτικά σε κάποιες από αυτές – Τσαντ και Μάλι -, με πενιχρά αποτελέσματα και με απώλειες καθόλου δημοφιλείς στη Γαλλία.
Η Αίγυπτος, αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις, είναι μέρος της συμμαχίας Γαλλίας, Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας. Απέναντί της και απέναντί μας έχουμε την Τουρκία, η οποία, χωρίς να συμμερίζεται τον τζιχαντισμό όπου δεν τη συμφέρει, σχηματίζει έναν πανίσχυρο πόλο για όλη την περιοχή, από τη Βόρεια Αφρική μέχρι τις χώρες Σαχέλ. Ωστόσο και αυτή βρίσκεται σε οικονομική περιδίνηση. Αλλά και το Ισραήλ, με ισχυρή παρουσία στην Αφρική που καλύπτει τις αποτυχίες της Γαλλίας, βρίσκεται και αυτό σε πολιτική περιδίνηση.
Οι πρωτοφανείς διαδηλώσεις των τελευταίων ημερών κατά του Νετανιάχου για τους χειρισμούς του στο θέμα της πανδημίας και την επιμονή του για προσάρτηση εδαφών αποδυναμώνουν και οικονομικά και πολιτικά τη χώρα. Ετσι, μόνος πόλος σταθερότητας είναι η Ελλάδα. Η συμμετοχή μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και οι επιτυχημένες παρεμβάσεις στα θέματα της μετανάστευσης και της πανδημίας, καθώς και οι άριστες σχέσεις με τις ΗΠΑ είναι τα όπλα μας στην αντιμετώπιση της αυθαιρεσίας. Μόνο που σε βάθος χρόνου τα πράγματα θα δυσκολέψουν. Η δημογραφική υπεροχή της Τουρκίας είναι συντριπτική και θα γίνει ακόμα ισχυρότερη τα χρόνια που έρχονται. Ηρθε η ώρα, έστω και αργά, να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις των κομμάτων για τη δημιουργία Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, που θα εκπονεί μακροπρόθεσμες μελέτες και προτάσεις για λογαριασμό της όποιας κυβέρνησης. Οπως κάνουν όλα τα πολιτισμένα διορατικά κράτη. Και η Τουρκία.
*Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι μέλος της διαΝΕΟσις και του ΕΛΙΑΜΕΠ, πρώην στέλεχος της ΕΕ.
