Το πώς ξοδεύουμε τον χρόνο μας, και τα χρόνια μας, είναι ένα σπουδαίο ζήτημα. Ειδικά για τους νέους και τα καλύτερά τους χρόνια, τα χρόνια της εκπαίδευσης. Στα οικονομικά της εργασίας τα έτη εκπαίδευσης χρησιμοποιούνται ως δείκτης ανθρώπινου κεφαλαίου. Αν τα εξειδικεύσουμε και σε ώρες εκπαίδευσης, προσθέτοντας ώρες της τακτικής εκπαίδευσης και των φροντιστηρίων, τότε ο «υπερεκπαιδευμένος» Ελληνας έρχεται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως.
Οι νέοι επενδύουν τα χρόνια τους, οι γονείς πρόσθετους οικονομικούς πόρους, πλέον των φόρων που πληρώνουν για την «παιδεία». Ωστε να απαντηθεί το, επίκαιρο των ημερών, ερώτημα: «που πέρασες;».
Τα στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν όλοι (8+ στους 10) κάπου «περνούν». Το καλό είναι ότι από τα πρώτα στάδια της εκπαίδευσης δεν υπάρχει σημαντική «σχολική διαρροή». Στην Ελλάδα είναι στο 4%, στα χαμηλότερα επίπεδα της Ευρώπης, που έχει στόχο τη μείωσή του στο 10%. Δεν έχει τύχει της αναγκαίας προσοχής ότι ενώ σχεδόν όλοι «περνούν», «βγαίνουν» λιγότεροι, σχεδόν οι μισοί. Η «σχολική διαρροή» είναι στο τέλος της διαδρομής.
Εχουμε από τα υψηλότερα ποσοστά εισερχομένων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ομως το ποσοστό πτυχιούχων μετά από 10 χρόνια της εισόδου τους είναι 40%. Στους άνδρες είναι χαμηλότερο του 40% (που είναι ευρωπαϊκός στόχος-όριο), στις γυναίκες υψηλότερα. «Παραδόξως» οι γυναίκες έχουν εν συνεχεία ποσοστά απασχόλησης χαμηλότερα κατά 10-20%.
Από την εκπαίδευση στην απασχόληση ο δρόμος, και ο χρόνος, είναι μακρύς. Η απάντηση στο «τι ξέρεις να κάνεις» και το «τι εμπειρία έχεις» δυσκολεύει. Το ερώτημα «τι επάγγελμα θέλεις να κάνεις» ή «τι επάγγελμα ξέρεις να κάνεις», έρχεται αργά. Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις.
Αυτή η τυπική διαδρομή των νέων στη γενική εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερη. Εδώ, πάνω από τους 7 στους 10 περνούν έτσι τα χρόνια τους. Στην ΕΕ, κατά μέσο όρο, μόνο 1 στους 2 ακολουθεί αυτή τη διαδρομή. Σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Αυστρία, η Ολλανδία, η Τσεχία, κ.ά., 7 στους 10 περνούν τα χρόνια τους διαφορετικά, στην επαγγελματική εκπαίδευση.
Την επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα ακολουθούν λιγότεροι από τους 3 στους 10, και σταθερά μειούμενο ποσοστό. Το 2018 το ποσοστό απασχόλησης των αποφοίτων επαγγελματικής εκπαίδευσης ηλικίας 20-34 ετών ήταν το χαμηλότερο στην ΕΕ-28, μόλις 63,1% (με μέσο όρο 80,5%). Στην Ελλάδα η απασχόληση των αποφοίτων της επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι κατά μία ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερη από την αντίστοιχη των αποφοίτων γενικής εκπαίδευσης, όταν στις περισσότερες χώρες της ΕΕ οι απόφοιτοι επαγγελματικής εκπαίδευσης απολαμβάνουν υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης (κατά μέσο όρο 6,6%).
Η αναβάθμιση του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας συνδέεται με την αναγκαία ολική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Ωστε οι νέοι να περνούν δημιουργικά τα χρόνια τους στην εκπαίδευση. Με θεμελιώδεις και στοιχειώδεις ελλείψεις παιδείας, γνώσεων και επαγγελματικών ικανοτήτων δεν είναι εφικτός ο παραγωγικός μετασχηματισμός της Ελλάδας. Η παιδεία είναι πρωταρχικός παράγων της ενδογενούς και βιώσιμης ανάπτυξης.
Η επαγγελματική εκπαίδευση πρέπει να φτιαχτεί από την αρχή. Βοηθά να βρίσκουν οι νέοι τη θέση τους στην αγορά εργασίας.
*Ο κ. Χρήστος Ιωάννου είναι οικονομολόγος, διευθυντής Τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας ΣΕΒ.
