Η νόσος Αλτσχάιμερ «κλέβει» σταδιακά τη μνήμη και τις γνωστικές ικανότητες από τους ασθενείς. Πρόκειται για μια νόσο για την οποία δεν υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες και έτσι, πλήθος ερευνητικών ομάδων αναζητούν νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις εναντίον της. Μια νέα σημαντική μελέτη, η πρώτη του είδους της παγκοσμίως, δείχνει ότι η ωκυτοκίνη, η αποκαλούμενη «ορμόνη της αγάπης» η οποία εκλύεται όταν οι άνθρωποι έρχονται κοντά σωματικά και κοινωνικά, μπορεί να αναστρέψει ορισμένες από τις βλάβες που προκαλεί η εναπόθεση πλακών β-αμυλοειδούς (κύριο χαρακτηριστικό της Αλτσχάιμερ) στο κέντρο μάθησης και μνήμης του εγκεφάλου – όπως τουλάχιστον έχουν μέχρι στιγμής δείξει πειράματα σε ζωικά μοντέλα της νευροεκφυλιστικής νόσου.
Πώς πλήττεται ο ιππόκαμπος
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια διαταραχή στην οποία οι νευρώνες του εγκεφάλου και οι συνάψεις μεταξύ τους σταδιακά εκφυλίζονται προκαλώντας σοβαρή απώλεια μνήμης, γνωστικές διαταραχές και φθίση των κινητικών δεξιοτήτων αλλά και της επικοινωνίας. Μια από τις κύριες αιτίες της νόσου θεωρείται ότι αποτελεί η συσσώρευση μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται β-αμυλοειδές γύρω από τους νευρώνες του εγκεφάλου. Η συσσώρευση αυτής της πρωτεΐνης υπό μορφή πλακών παρεμβαίνει στη δραστηριότητα των νευρώνων και πυροδοτεί την εκφύλισή τους. Μελέτες σε ζωικά μοντέλα έχουν δείξει ότι η αύξηση εναπόθεσης του β-αμυλοειδούς στον ιππόκαμπο – το κύριο κέντρο μάθησης και μνήμης του εγκεφάλου- προκαλεί πτώση στη μετάδοση σημάτων μεταξύ των νευρώνων της συγκεκριμένης περιοχής. Αυτό έχει αρνητική επίδραση στην αποκαλούμενη συναπτική πλαστικότητα των νευρώνων, στην ικανότητα δηλαδή των συνάψεων (των σημείων των νευρώνων μέσω των οποίων γίνεται η μετάδοση σημάτων, η επικοινωνία μεταξύ τους) να προσαρμόζονται σε αύξηση ή μείωση της δραστηριότητας μετάδοσης σημάτων με την πάροδο του χρόνου. Η συναπτική πλαστικότητα είναι ζωτικής σημασίας στην ανάπτυξη των μαθησιακών και γνωστικών λειτουργιών στον ιππόκαμπο. Ετσι το β-αμυλοειδές και ο ρόλος του στην πρόκληση διαταραχών μνήμης
και μάθησης βρίσκονται στο επίκεντρο των ερευνών για την ανάπτυξη θεραπειών ενάντια στην Αλτσχάιμερ.
Τώρα ερευνητές από την Ιαπωνία με επικεφαλής τον καθηγητή Ακιγιόσι Σαϊτό του Πανεπιστημίου Επιστημών του Τόκιο μελέτησαν την ορμόνη ωκυτοκίνη και την επίδρασή της στις βλάβες που προκαλεί η Αλτσχάιμερ. «Πρόσφατα ανακαλύφθηκε ότι η ωκυτοκίνη εμπλέκεται στη ρύθμιση της μάθησης και της μνήμης, ωστόσο, μέχρι σήμερα καμία άλλη μελέτη δεν είχε διερευνήσει την επίδραση της ωκυτοκίνης στη γνωστική φθίση που συνδέεται με το β-αμυλοειδές» σημείωσε ο καθηγητής Σαϊτό.
Αναστροφή των βλαβών στη συναπτική πλαστικότητα
Ο καθηγητής και η ομάδα του «εμπότισαν» τμήματα του ιπποκάμπου ποντικών με β-αμυλοειδές προκειμένου να επιβεβαιώσουν ότι η πρωτεΐνη επηρεάζει τη συναπτική πλαστικότητα. Οταν ωστόσο προσέθεσαν ωκυτοκίνη η ικανότητα επικοινωνίας των νευρώνων αυξήθηκε, γεγονός που μαρτυρεί ότι η ωκυτοκίνη μπορεί να αναστρέψει τις βλάβες στη συναπτική πλαστικότητα τις οποίες προκαλεί το β-αμυλοειδές.
Προκειμένου να ανακαλύψουν πώς η ωκυτοκίνη παρεμβαίνει στη διαδικασία οι ερευνητές διεξήγαγαν περαιτέρω πειράματα. Σε έναν φυσιολογικό εγκέφαλο η ωκυτοκίνη δρα μέσω της πρόσδεσης σε συγκεκριμένες δομές στις μεμβράνες των εγκεφαλικών κυττάρων που ονομάζονται υποδοχείς ωκυτοκίνης. Οι ερευνητές «μπλόκαραν» τεχνητά αυτούς τους υποδοχείς στα τμήματα του ιπποκάμπου των ποντικών ώστε να ανακαλύψουν εάν η ωκυτοκίνη μπορεί να αναστρέψει τις βλάβες στη συναπτική πλαστικότητα που προκαλεί το β-αμυλοειδές χωρίς να γίνει πρόσδεση στους υποδοχείς. Οπως ήταν αναμενόμενο, όταν οι υποδοχείς μπλοκαρίστηκαν, η ωκυτοκίνη δεν ήταν σε θέση να αναστρέψει την επίδραση του β-αμυλοειδούς, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι υποδοχείς είναι απαραίτητοι ώστε να δράσει η ωκυτοκίνη.
Προς θεραπεία με βάση την ωκυτοκίνη
Οπως σημείωσε ο καθηγητής Σαϊτό «αυτή είναι η πρώτη μελέτη παγκοσμίως που δείχνει ότι η ωκυτοκίνη μπορεί να αναστρέψει βλάβες τις οποίες προκαλεί το β-αμυλοειδές στον ιππόκαμπο ποντικών». Αυτό βέβαια είναι μόνο το πρώτο βήμα και απαιτούνται περαιτέρω έρευνες τόσο σε περισσότερα μοντέλα ζώων όσο και σε ανθρώπους προτού αναπτυχθεί μια ημέρα
θεραπεία με βάση την ωκυτοκίνη ενάντια στην Αλτσχάιμερ. Ωστόσο ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας είναι αισιόδοξος. Οπως κατέληξε «σήμερα δεν υπάρχουν αποτελεσματικά φάρμακα για την άνοια και απαιτούνται νέες θεραπείες με νέους μηχανισμούς δράσης. Η μελέτη μας παρουσιάζει την ενδιαφέρουσα πιθανότητα η ωκυτοκίνη να αποτελεί καινοτόμο θεραπευτική λύση για τη θεραπεία της απώλειας μνήμης που συνδέεται με γνωστικές διαταραχές όπως η νόσος Αλτσχάιμερ. Αναμένουμε ότι τα ευρήματά μας θα ανοίξουν καινούργιους δρόμους για την ανάπτυξη θεραπειών ενάντια στην απώλεια της μνήμης και των γνωστικών ικανοτήτων που προκαλούνται από τη νόσο Αλτσχάιμερ».
