Όταν η Ρένα Δούρου, τότε περιφερειάρχης Αττικής, έκανε την περίφημη δήλωση για την τραγωδία στο Μάτι ως «τη στραβή στη βάρδια», άθελά της εξέφρασε τον τρόπο με τον οποίο μια ολόκληρη κυβέρνηση αντιμετώπισε μια τέτοια τραγωδία.

Και αυτό γιατί –για λόγους που κάποτε θα πρέπει να εξηγήσει η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ– από την πρώτη στιγμή κυριάρχησε η αντίληψη ότι δεν επρόκειτο για μια τραγωδία για την οποία υπήρχαν ευθύνες και σε κυβερνητικό επίπεδο που έπρεπε να αναζητηθούν, αλλά κυρίως για ένα εξωγενές δυστύχημα που απειλούσε να υπονομεύσει το αφήγημα που είχε στήσει ο ΣΥΡΙΖΑ στον ορίζοντα των εκλογών του 2019, ένα αφήγημα που ξεκινούσε με την επίλυση του «Μακεδονικού» συνεχιζόταν στην τυπική «έξοδο από τα Μνημόνια» και θα ολοκληρωνόταν με την ανάκτηση της δυνατότητας προοδευτικών πολιτικών.

Αποτέλεσμα της αντίληψης ότι η τραγωδία ήταν κυρίως υπονόμευση ενός πολιτικού αφηγήματος ήταν μια προσπάθεια από τη μια μαζικής απόσεισης ευθυνών και από την άλλη μια προσπάθεια να κατασκευαστεί και ένα αντίστοιχο αφήγημα που να απαλλάσσει την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα από τις όποιες ευθύνες της.

Και όμως ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ευθύνες

Στο αφήγημα του ΣΥΡΙΖΑ η τραγωδία ήταν κατά βάση το αποτέλεσμα ακραίων καιρικών συνθηκών, με τη σειρά τους εξαρτημένων από αυτό που περιγράφουμε ως κλιματική αλλαγή, στο συνδυασμό με την άναρχη και επικίνδυνη δόμηση της περιοχής που συνδυάζει κατοικία και δασική βλάστηση. Σε αυτό το πλαίσιο, οποιαδήποτε πυρκαγιά ξεσπούσε και είχε τέτοια χαρακτηριστικά, θα οδηγούσε σε μεγάλες καταστροφές και άρα δεν τίθεται έλλειψης προετοιμασίας.

Μόνο που σε αυτό το επιχείρημα υπάρχει ένα τραγικό λογικό άλμα. Προφανώς και η ένταση των καιρικών συνθηκών που ευνοούν καταστροφικές πυρκαγιές σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή και επίσης προφανώς και η άναρχη δόμηση μέσα σε δασικές εκτάσεις ενέχει τον κίνδυνο για επικίνδυνες καταστάσεις.

Όμως, από τον ενεργό κίνδυνο που οφείλεται σε ήδη διαμορφωμένες καταστάσεις, μέχρι το να χάνουν τη ζωή τους 100 άνθρωποι σε μια περιοχή μισή ώρα οδικώς από το κέντρο της Αθήνας, υπάρχει μια μεγάλη απόσταση. Αρκετή ώστε να τίθεται θέμα ευθυνών της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα.

Γιατί η ύπαρξη αυτών των συνθηκών – για τις οποίες προφανώς και υπάρχουν και ευθύνες προηγούμενων κυβερνήσεων – ήταν γνωστή και πριν αναλάβει τα καθήκοντά της.

Η πολιτική προστασία δεν είναι μια ευθύνη που αφορά μόνο καταστάσεις με χαρακτήρα ευνοϊκό. Ακόμη και μέσα σε μια συνθήκη αυξημένου κινδύνου, για περιβαλλοντικούς και πολεοδομικούς λόγους, η πολιτική προστασία καλείται να δείξει ότι μπορεί να διαμορφώσει σχέδια που να εξασφαλίζουν ότι θα περιοριστεί το κόστος, ανθρώπινο και υλικό, μιας επικείμενης καταστροφής.

Όπως επίσης ευθύνη του ΣΥΡΙΖΑ ήταν εφόσον συνέβη το δυστύχημα, να διερευνήσει πραγματικά τα αίτια και να αποδώσει ευθύνες συμπεριλαμβανομένων και αυτών που αφορούν δικά του στελέχη, αντί να οργανώσει σόου για να αποσείσει τις όποιες πραγματικές ευθύνες.

Ποιες οι πραγματικές ευθύνες του ΣΥΡΙΖΑ

Υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία που μπορεί κανείς να μιλήσει για τις πραγματικές ευθύνες του ΣΥΡΙΖΑ, τόσο σε επίπεδο πολιτικών ηγεσιών αλλά και αυτοδιοικητικών στελεχών και ανθρώπων ευρύτερα με θέσεις ευθύνης.

Δεδομένου του αυξημένου κινδύνου για καταστροφικές πυρκαγιές και σε κατοικημένες περιοχές (κίνδυνος ενεργός ήδη από τις πυρκαγιές στην Ηλεία το 2007), ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να είχε συντονίσει σε όλα τα επίπεδα την ύπαρξη εφαρμόσιμων σχεδίων προστασίας των ανθρώπινων ζωών και γρήγορης εκκένωσης και ενημέρωσης των πολιτών. Ούτε σε επίπεδο κυβέρνησης ούτε σε επίπεδο Περιφέρειας Αττικής έγινε σοβαρός σχεδιασμός για το ενδεχόμενο αυτό.

Να το πούμε πολύ απλά: ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούσε να αντιστρέψει την κλιματική αλλαγή. Όμως, μπορούσε να είχε συντονίσει την επεξεργασία π.χ. εφαρμόσιμων σχεδίων εκκένωσης σε περιοχές που είχαν αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιών με επέκταση σε κατοικημένες περιοχές.

Επιπλέον, είναι προφανές ότι διάφορες υπηρεσίες εκείνη την ημέρα δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων. Οι πολιτικές ηγεσίες έχουν ευθύνη σε αυτή την περίπτωση όχι μόνο για τις επιλογές ηγεσιών, π.χ. στα σώματα ασφαλείας, αλλά και για το είδος της κουλτούρας που εμπνέουν. Το να αναπαράγεται μια κουλτούρα σε ανώτατα στελέχη που κυρίως έχει να κάνει με αλληλοσυγκρουόμενες φιλοδοξίες και όχι με την αποτελεσματικότερη παρέμβαση είναι και πολιτική ευθύνη της κυβέρνησης. Το ίδιο ισχύει και για το εάν γενικότερα περνάει στον κρατικό μηχανισμό μια κουλτούρα ετοιμότητας για την αντιμετώπιση καταστροφών.

Τέλος είναι σαφές ότι παρότι πιθανώς μέσα στη διάρκεια μιας κυβερνητικής θητείας να μην μπορούν να τροποποιηθούν τόσο ριζικά οι όροι δόμησης στις συγκεκριμένες περιοχές ή να γκρεμιστούν όλα τα αυθαίρετα που αποκλείουν την πρόσβαση σε αιγιαλούς. Όμως, μπορεί να αποτυπωθεί η πολιτική βούληση αυτό να ξεκινήσει και σταδιακά να γίνεται πράξη.

Το στίγμα της προσπάθειας συγκάλυψης ευθυνών

Η συζήτηση αυτή πιθανώς και να μη γινόταν εάν δεν είχε υπάρξει από τη μεριά του ΣΥΡΙΖΑ μια εντυπωσιακή προσπάθεια συγκάλυψης των ευθυνών που πραγματικά είχε, προσπάθεια που ξεκίνησε σχεδόν από την πρώτη στιγμή της τραγωδίας.

Ποιος μπορεί να ξεχάσει το ιδιότυπο επικοινωνιακό σόου στο Κέντρο Επιχειρήσεων στο Πυροσβεστικό Σώμα, την ώρα που ήταν γνωστό ότι υπήρχαν θύματα, σε μια προσπάθεια να μην είναι ο πρωθυπουργός αυτός που θα έκανε την πρώτη επίσημη ενημέρωση για την ύπαρξη νεκρών.

Ποιος μπορεί να ξεχάσει τη συνέντευξη Τύπου όπου οι αρμόδιοι υπουργοί επικαλέστηκαν μέχρι και δεδομένα από δορυφόρους για αποδείξουν ότι δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι διαφορετικό.

Ποιος μπορεί να ξεχάσει ότι ακόμη και πραγματικές και σημαντικές παράμετροι της τραγωδίας, όπως είναι η αυξημένη πιθανότητα ακραίων καιρικών φαινομένων εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, περίπου εργαλειοποιήθηκαν για να περιορίσουν τις πραγματικές ευθύνες της κυβέρνησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης;

Ποια σχέση είχαν όλα αυτά με την αριστερά;

Τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ θεωρούν ότι σήμερα η ανακίνηση του θέματος έχει να κάνει με πολιτικούς υπολογισμούς και μια προσπάθεια να ακυρωθεί το έργο της πρώτης αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα.

Σίγουρα, η πολιτική διαχείριση του θέματος από την τότε αντιπολίτευση και νυν κυβέρνηση είχε και στοιχεία πολιτικού υπολογισμού. Και προφανώς η ανάδειξη του θέματος σήμερα έχει και ένα χαρακτήρα άσκησης πίεσης προς τον ΣΥΡΙΖΑ.

Όμως, αυτό δεν ακυρώνει τις ευθύνες που είχε ο ΣΥΡΙΖΑ για την τραγωδία και κυρίως το αρνητικό χνάρι που άφησε η επίμονη άρνησή του να αναλάβει αυτές τις ευθύνες. Αυτού του είδους η προσπάθεια διαχείρισης του πολιτικού κόστους, στα όρια του πολιτικού κυνισμού, αυτή η ιδιότυπη προβολή της εικόνας ότι ευθύνες έχουν όλες οι άλλες πολιτικές παρατάξεις, αυτή η προσπάθεια διαφύλαξης της «εικόνας» του κόμματος και του πρωθυπουργού και όχι ουσιαστικής ανάληψης (και απόδοσης…) ευθύνης καμιά σχέση δεν έχουν με την ταλαιπωρημένη έννοια του «ήθους της αριστεράς».

Η συνέντευξη τύπου της ντροπής

Αντίθετα, η γενναία αυτοκριτική ανάληψη της ευθύνης που πραγματικά υπήρχε, σε συνδυασμό με τον εντοπισμό των παραμέτρων που έχουν να κάνουν με τη δόμηση, το περιβάλλον, το ίδιο το στρεβλό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, θα έδινε την εντύπωση μιας κυβέρνησης που όντως λογοδοτεί στην κοινωνία και τα λαϊκά στρώματα και δεν πιστεύει ότι νομιμοποιείται να κάνει τα πάντα στο όνομά τους. Και βέβαια θα άνοιγε και την πραγματική συζήτηση για το πώς θα μπορέσουμε να αποφύγουμε τέτοιες τραγωδίες στο μέλλον.

Το ότι δεν επιλέχτηκε μια τέτοια στάση τότε, λέει πολλά για το πώς είδε η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ και την εξουσία και τη διακυβέρνηση και τους ψηφοφόρους.

Αυτό που ξέχασε (και μάλλον ακόμη ξεχνάει) ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ότι το να είναι ένας χώρος η ιστορική εκπροσώπηση (και δικαίωση) των λαϊκών στρωμάτων είναι διακύβευμα καθημερινό και όχι ερμηνεία εκλογικού αποτελέσματος.

Σε τελική ανάλυση ας μην ξεχνάμε: 100 άνθρωποι χάθηκαν, μισή ώρα από το κέντρο της Αθήνας, σε μια τραγωδία που μπορούσε να είχε αποτραπεί.