Εστίαση στις μεταρρυθμίσεις που θα έχουν τη μεγαλύτερη απόδοση για την ελληνική οικονομία εισηγείται η Εκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη, μέσα από ένα πλέγμα 100 αλληλοσυνδεόμενων αναπτυξιακών δράσεων. Το πιο άμεσο και ενδιαφέρον σημείο της έκθεσης αφορά τις μεταρρυθμίσεις στο φορολογικό και στο ασφαλιστικό σύστημα.

Συγκεκριμένα προτείνεται η διεύρυνση της φορολογικής βάσης και η μείωση της επιβάρυνσης μισθωτής εργασίας από φόρο εισοδήματος, αλλά κυρίως η σταδιακή δρομολόγηση της φορολόγησης εισοδημάτων σε κοινή κλίμακα ανεξαρτήτως πηγής (εισοδήματα, ενοίκια, μερίσματα).

Ετσι το φορολογικό σύστημα θα γίνει απλούστερο, με χαμηλότερους και λιγότερους φορολογικούς συντελεστές. Αν υλοποιηθεί αυτή η πρόταση, θα σημάνει μια μεγάλη αλλαγή για τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις, καθώς θα καταργηθεί και η έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης που επιβλήθηκε τα χρόνια των μνημονίων.

Μείωση εισφορών

Εξίσου σημαντική θα είναι η μετάβαση των συντάξεων σε σύστημα τριών πυλώνων, με μείωση εισφορών και ενισχυμένους βαθμούς ελευθερίας των νοικοκυριών στη διαχείριση των χρημάτων που πληρώνουν. Η κύρια σύνταξη θα είναι απολύτως εγγυημένη από το κράτος, όπως σήμερα, οι επικουρικές θα μεταβούν στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα και η ιδιωτική ασφάλιση θα αναλάβει τα επαγγελματικά ταμεία.

Αυτή είναι η ενδιάμεση έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη. Το τελικό σχέδιο αναμένεται να παρουσιαστεί τον Σεπτέμβριο και, όπως διευκρινίζουν από το Μέγαρο Μαξίμου, δεν θα αποτελέσει από μόνο του το εθνικό σχέδιο για την ανάπτυξη της οικονομίας αλλά θα συνδυαστεί με τις υφιστάμενες προτεραιότητες της κυβέρνησης και τους όρους του Ταμείου Ανάκαμψης, όταν ολοκληρωθεί η ευρωπαϊκή διαπραγμάτευση.

Κοινωνικό κόστος

Η Επιτροπή Πισσαρίδη επισημαίνει πάντως ορισμένες δυσκολίες στη μετάβαση της χώρας σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, όπως π.χ. ότι κάποιες μεταρρυθμίσεις είναι συμπληρωματικές μεταξύ τους και δεν μπορούν να αποδώσουν αν δεν γίνουν και όλες οι άλλες, ότι η κάθε μεταρρύθμιση απαιτεί διαφορετικό χρονικό ορίζοντα και ότι οι αλλαγές δεν είναι όλες ουδέτερες, θα χρειαστεί να καταβληθεί πολιτικό και κοινωνικό κόστος.

Η κριτική και το βιβλίο

Ωστόσο, κριτική δέχεται η έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη από έμπειρους πολιτικούς και παράγοντες του επιχειρείν. Οι προτάσεις που περιέχονται σε αυτή θεωρήθηκαν συμβατικές, άνευρες και αναντίστοιχες με τις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας. Ορισμένοι παρέπεμπαν στο περιεχόμενο του βιβλίου «Beyond Austerity», το οποίο κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2017 από το MIT Press, από τις πιο διακεκριμένες πανεπιστημιακές εκδόσεις στον κόσμο, με τη συγγραφική συμβολή των Χριστόφορου Πισσαρίδη, Κώστα Μεγήρ, Δημήτρη Βαγιάνου και Νίκου Βέττα.

Στη συγκεκριμένη έκδοση οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι τα ελληνικά θεσμικά όργανα απαιτούν βαθιά αναδιάρθρωση και όχι προσωρινές λύσεις προκειμένου να καταστεί εφικτή η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και ευημερία.

Τρία δομικά προβλήματα

Το ίδιο επισημαίνουν και στην έκθεσή τους, ότι η ελληνική οικονομία χαρακτηρίζεται από υστέρηση στην παραγωγικότητα και από χαμηλή συμμετοχή των παραγωγικών συντελεστών. Εντοπίζουν, τρία δομικά προβλήματα: Τον κλειστό χαρακτήρα των αγορών και τη χαμηλή ένταση ανταγωνισμού και καινοτομίας. Το υπέρμετρα μεγάλο τμήμα των επιχειρήσεων και της απασχόλησης που κινείται στον χώρο χαμηλής τεχνολογίας και των μη διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών. Το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων που λειτουργούν χωρίς οργάνωση, ενώ παραμένει υψηλό το ποσοστό της αυτοαπασχόλησης και της άτυπης οικονομίας.

Δύο παράλληλοι τύποι

Αυτό το τοπίο στην παραγωγική διαδικασία το αποδίδουν στο γεγονός ότι οι κυβερνήσεις, οι κοινωνικοί εταίροι και η κοινωνία δεν ανέλαβαν ποτέ την «ιδιοκτησία» των μεταρρυθμίσεων και έτσι δεν έγινε αποδεκτό το επιχείρημα ότι ένα εμπροσθοβαρές μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα θα βοηθήσει την κοινωνία στο σύνολό της. Επιπλέον οι μεταρρυθμίσεις έγιναν αποσπασματικά, χωρίς συνοχή. Τα μέλη της Επιτροπής επισημαίνουν ότι «χρειάζεται μια καθολική θεώρηση και εφαρμογή, διαφορετικά μια φαινομενικά μικρή παράλειψη μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική για όλο το οικοδόμημα».

Προτείνουν δύο παράλληλους τύπους μεταρρυθμίσεων (big picture reforms): Μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα, με απλούστευση της γραφειοκρατίας, ψηφιοποίηση και περικοπή χρόνου αποφάσεων στο Δημόσιο και στα δικαστήρια. Αύξηση της ανταγωνιστικότητας στις αγορές και περισσότερα κίνητρα προς τη σωστή κατεύθυνση, για την οικονομία στο σύνολό της.

Η αύξηση της παραγωγικότητας και τα οφέλη

Ο στόχος του πλέγματος προτάσεων είναι να αυξηθεί η παραγωγικότητα του εργαζομένου στην Ελλάδα και να προσεγγίσει τα επίπεδα των άλλων μικρών χωρών της ΕΕ – η Πορτογαλία, π.χ., βρίσκεται 20% πιο πάνω από εμάς, η Σλοβενία 70%, η Ισπανία 95%. Αυτή η μεταβολή θα αυξήσει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας και τις εξαγωγές, θα συμβάλει στην εξειδίκευση και οι ελληνικές επιχειρήσεις θα επωφεληθούν από οικονομίες κλίμακας και θα μπορέσουν να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες, θα συντελέσει στην αύξηση των μισθών και θα επιτρέψει την αποτελεσματικότερη προστασία των φτωχότερων νοικοκυριών.

Οι βασικές αναπτυξιακές προτεραιότητες

Οι βασικές αναπτυξιακές προτεραιότητες όπως περιγράφονται στην έκθεση Πισσαρίδη είναι οι εξής:

l Ανοδος των συνολικών επενδύσεων από 12% σε 20%-25%.
l Ανοδος των εξαγωγών στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (48%).
l Ανοδος της μεταποίησης στο 12% σε 3 χρόνια και στο 15% έως το 2030.
l Αύξηση της απασχόλησης στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (74%) και ενίσχυση της
μισθωτής εργασίας.
l Κίνητρα για επένδυση σε εκπαίδευση και γνώση, διευκόλυνση της κινητικότητας
εργαζομένων ανάμεσα σε επιχειρήσεις και κλάδους, ανάπτυξη δεξιοτήτων,
συνεχόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση.
l Εμφαση στην εκπαίδευση από την αρχή της ζωής για ενίσχυση ίσων ευκαιριών και
μείωση της ανισότητας.
l Ενίσχυση των κινήτρων και μείωση των εμποδίων για την παρουσία γυναικών στην
αγορά εργασίας.
l Πιο αποτελεσματική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων μέσω του τραπεζικού
συστήματος και της κεφαλαιαγοράς.
l Δημιουργία θυλάκων τεχνολογίας αιχμής σε επιμέρους κλάδους που θα αναπτύξουν
και θα εφαρμόσουν καινοτομία.
l Καλύτερη συνεργασία πανεπιστημίων και εταιρειών στην έρευνα, με περισσότερη
ευελιξία στα ερευνητικά προγράμματα και καλύτερη υποστήριξη από το κράτος και
βιομηχανία.
l Ψηφιακές υποδομές 5G και (high speed broadband) σε όλη τη χώρα.
l Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με βάση νέες τεχνολογίες και διαδίκτυα.
l Ενίσχυση της πράσινης οικονομίας.
l Εκσυγχρονισμός του πρωτογενούς τομέα και αναβάθμιση των αγροδιατροφικών προϊόντων.

Η έκθεση Πισσαρίδη προτείνει επίσης 42 αναπτυξιακές παρεμβάσεις σε 11 τομείς.
Πέρα από τη φορολογία και το ασφαλιστικό σύστημα, την ανάπτυξη της κεφαλαιογοράς, τη μείωση του χρόνου έκδοσης των δικαστικών αποφάσεων, βελτίωση της διακυβέρνησης με στοχευμένες παρεμβάσεις στη δημόσια διοίκηση, τη ριζική αναβάθμιση των προγραμμάτων κατάρτισης για εργαζομένους και ανέργους, τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος και τη σύνδεσή του με ιδρύματα του εξωτερικού και με την αγορά, την αναδιάρθρωση του συστήματος υγείας, την πράσινη ανάπτυξη και την ενίσχυση των υποδομών.