Η τέλεια καταιγίδα πλησιάζει επικίνδυνα το ανοχύρωτο νησί. Κάτι που πολλοί είχαν προβλέψει τα προηγούμενα χρόνια μέχρι την έξοδο της Μ. Βρετανίας από την Ενωση. Από τις αρχές του Μαρτίου η χώρα εγκατέλειψε επίσημα το «οχυρό» Ευρώπη. Ως τρίτη χώρα βρίσκεται στη μεταβατική φάση των διαπραγματεύσεων για την επίτευξη νέας εμπορικής συμφωνίας με τους 27. Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία μέχρι το τέλος του έτους, τότε οι εμπορικές ανταλλαγές θα διεξάγονται με τους όρους του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, δηλαδή με δασμούς και γραφειοκρατικές διαδικασίες που θα επιβαρύνουν σημαντικά τις οικονομίες και την αγορά εργασίας των δύο μερών. Ωστόσο οι απώλειες των Βρετανών θα είναι πολύ μεγαλύτερες. Για να δημιουργηθεί όμως μια τέλεια καταιγίδα χρειάζονται και άλλες χαοτικές, μη εκλέξιμες καταστάσεις που θα προσθέσουν ενέργεια στο φαινόμενο της «καταιγίδας» ώστε να γίνει «τέλεια» και τότε οι απώλειες θα αυξηθούν εκθετικά. Και ποιες είναι αυτές μπορείτε να τις φανταστείτε.
Ο κρατικός δανεισμός. Τα οικονομικά ερείπια που αφήνει στο διάβα της η υγειονομική κρίση σε ολόκληρο τον κόσμο πρέπει να ελεγχθούν. Η Ευρώπη με πλήρη συνείδηση της δύναμης που προσθέτει η κοινή δράση μέσα από τους θεσμούς αλληλεγγύης που συνοδεύουν την εμπορική της πολιτική είναι πολύ κοντά στο να δώσει τα εργαλεία στα κράτη-μέλη ώστε να επιβιώσουν οικονομικά. Και τότε το «οχυρό Ευρώπη», που κάποτε αποτελούσε στίγμα για την ΕΕ, θα γίνει ένα πολύτιμο εργαλείο οικονομικής επανεκκίνησης. Τη στιγμή που θα λάβει σάρκα και οστά το σχέδιο ανόρθωσης, η Μ. Βρετανία θα έχει ανάγκη από ρευστότητα. Οταν αδειάσουν τα ταμεία, πρώτο μέλημα κάθε κράτους θα είναι η κάλυψη των αναγκών αναχρηματοδότησης του χρέους τους. Και αυτό για να αποφύγουν τον κίνδυνο πτώχευσης και την προσφυγή στο ΔΝΤ. Αυτή την επώδυνη προσφυγή που ζήσαμε στη χώρα μας την έχει βιώσει και η Μ. Βρετανία τη δεκαετία του ’70. Το «οχυρό μας» κάνει τη νέα «καταιγίδα» ευκολότερα αντιμετωπίσιμη. Κι αυτό γιατί δεν θα δανειστούν τα κράτη-μέλη κάθε ένα μόνο του, αλλά ένας οργανισμός απόλυτα φερέγγυος. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Γιατί εκεί έξω υπάρχουν πολλά ταμεία που ψάχνουν απεγνωσμένα να ασφαλίσουν τα χρήματά τους. Για παράδειγμα, το ασφαλιστικό ταμείο της Ιαπωνίας είναι το μεγαλύτερο του κόσμου. Διαχειρίζεται τα χρήματα της ασφάλισης των ιαπώνων εργαζομένων. Η κρίση στοίχισε μέχρι στιγμής το 11% των κεφαλαίων του, μια ζημιά της τάξης των 120 δισ. Προχωράει λοιπόν σε αναδιάρθρωση των επενδύσεών του, περιορίζοντας τη διασπορά των χρημάτων της σε ακόμη πιο ασφαλή λιμάνια. Το δολάριο, οι μετοχές, τα κρατικά ομόλογα κ.λπ. είναι πλέον επικίνδυνες επενδύσεις. Είναι φυσικό ότι ένα μέρος θα επανατοποθετηθεί στο σχήμα της Ενωσης. Η Μ. Βρετανία όμως ποιες εγγυήσεις δίνει σε έναν συντηρητικό, κοινωνικό επενδυτή όπως είναι τα ασφαλιστικά ταμεία; Χωρίς να φτάσει στο επίπεδο της Τουρκίας, θα δυσκολευτεί να βρει φτηνό χρήμα. Κι αυτό γιατί ένα τρίτο κύμα θα χτυπήσει τη Μ.Β.
Η έξοδος χωρίς συμφωνία με την ΕΕ στο τέλος της χρονιάς. Ακόμη και η κυρία Μέρκελ, διαλλακτικός συνομιλητής εν γένει, έστειλε μήνυμα στους Ευρωπαίους με αφορμή την ανάληψη της εκ περιτροπής προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, να προετοιμάζονται για έξοδο της φίλης χώρας χωρίς συμφωνία. Και κάτι τέτοιο προκαλεί μεν ανησυχία στην Ευρώπη, αλλά στις βρετανικές επιχειρήσεις και τα συνδικάτα είναι αιτία ιλίγγου. Το γιατί είναι απλό. Ολες οι φαντασιώσεις των συντηρητικών για εύκολο ελεύθερο εμπόριο χωρίς τους γραφειοκρατικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς όρους που επιβάλλει η ΕΕ σκοντάφτουν. Οι εμπορικές συμφωνίες είναι πολιτικές, και όχι οικονομικές διαπραγματεύσεις ή κερδοσκοπικές. Για παράδειγμα, ο πιο στενός φίλος της Μ.Β. και του Brexit, ο πρόεδρος Τραμπ, στέλνει κάθε τόσο απειλητικά μηνύματα. «Μη διανοείστε εμπορική συμφωνία χωρίς αποδοχή μεταλλαγμένων και χλωριωμένων κοτόπουλων». «Μην τολμήσετε να επιλέξετε δίκτυα G5 από την κινεζική Huaway…κ.λπ.». Και κυρίως ο οικονομικός εθνικισμός του κ. Τραμπ δεν έχει κοινά σημεία με τη φιλόδοξη εμπορική πολιτική ανοιχτών συνόρων της Μ.Β.
Ονειρα θερινής νυκτός. Ολα αυτά τα γνωρίζουν οι βρετανοί ιθύνοντες. Αλλά γνωρίζουν και κάποια άλλα στοιχεία που με τον χρόνο αποκαλύπτουν ένα σχέδιο που θα αλλάξει τη Μ. Βρετανία. Το σχέδιο έχει εκπονηθεί από τον στενότερο συνεργάτη του κ. Τζόνσον, τον κ. Κάμινγκς, και τώρα ξετυλίγεται αποκαλύπτοντας την ιδεολογία και τις αδυναμίες του. Ο Κάμινγκς, όσο και αν έχει χαρακτηριστεί από τον πρώην πρωθυπουργό Κάμερον ως «ψυχοπαθής καριέρας», είναι ένας ιδιοφυής στρατηγικός και επικοινωνιακός νους. Γνωστός για την ανατροπή που προκάλεσε η καμπάνια του στο δημοψήφισμα και βασικός παράγων στην κατάκτηση της απόλυτης πλειοψηφίας των Συντηρητικών στις πρόσφατες εκλογές. Βρίσκεται πάντα πρώτο στασίδι στο πλευρό του Τζόνσον. Ο οποίος κατά πολλούς είναι πιόνι στα χέρια του συμβούλου του, μια και ο ίδιος έχει ρηχή μόνο γνώση των πραγμάτων.
Σήμερα λοιπόν γνωρίζουμε το τρίπτυχο της πολιτικής των δύο Βρετανών που θα αλλάξει υποτίθεται ριζικά την πολιτική σκηνή της χώρας. Είναι ένα πρόγραμμα απόλυτα αναγκαίο για τον Τζόνσον μετά την αποτυχία του να διαχειριστεί την πρώτη φάση της πανδημίας. Οι αλλαγές που προτείνονται δένουν με την ήδη επιτυχία του διδύμου για έξοδο από την ΕΕ και αφορούν τη στροφή στον κεϊνσιανισμό του Ρούσβελτ και τη ριζοσπαστική αλλαγή της δημόσιας διοίκησης. Ηδη γνωρίζουμε το πολυετές σχέδιο κατασκευής υποδομών με κύριο στόχο την παγίωση του πολιτικού ελέγχου στον Βορρά. Το σχέδιο για την αλλαγή της δημόσιας διοίκησης έχει αποτυπωθεί στο μπλογκ του Κάμινγκς, όπου προτείνει ριζικές αλλαγές στις δεξιότητες των υπαλλήλων που θα προσληφθούν και ηλικιακή ανανέωση, ενώ δεν κρύβει την υπεροπτική απαξίωση για μία από τις καλύτερες δημόσιες διοικήσεις στον κόσμο.
Και τα δύο σχέδια θεωρούνται, ακόμη και από τον συντηρητικό Τύπο και από μέρος των βουλευτών, ανεφάρμοστα και επικίνδυνα. Τα δημόσια έργα αποδίδουν σε βάθος χρόνου και με την κρίση τέτοιος χρόνος δεν υπάρχει. Η αφαίρεση από τη δημόσια διοίκηση του παραδοσιακού της ρόλου ως θεσμικού και ουδέτερου συμβούλου της κυβέρνησης έχει απέναντί της ακόμη και την κυρία Μέι.
Πολλοί βουλευτές ζητούν την απομάκρυνση του Κάμινγκς από τα πράγματα. Ισως καταλαβαίνουν ότι στην πραγματικότητα τα σχέδια ανόρθωσης οδηγούν σε μια αριστερή στροφή που δεν ταιριάζει με το κόμμα τους, με τα συμφέροντά τους και με τις παραδόσεις τους. Κι εδώ είναι το κλειδί που αποκαλύπτει τη φαντασιακή πολιτική πρόταση. Το πραγματικό πρόβλημα των Συντηρητικών είναι ότι στα δέκα χρόνια διακυβέρνησής τους οι λίγοι πλούσιοι έγιναν πλουσιότεροι και οι πολλοί έμειναν οικονομικά στάσιμοι ή πέρασαν το κατώφλι της φτώχειας.
Οπως έγραψε ο «Economist», η Μ. Βρετανία έχει εγκλωβιστεί στο «παράδοξο του Θησέα». Δηλαδή σε ένα σκάφος που άντεξε τους θυμούς του Ποσειδώνα και έφτασε στην Αθήνα, με αποτέλεσμα να τοποθετηθεί ως μνημείο στην πόλη της Αθηνάς. Αιώνες κράτησε αυτή η έκθεση, μόνο που κατά τη διάρκεια του χρόνου χρειάστηκε να αλλάξουν όλα τα ξύλινα στοιχεία του με αποτέλεσμα να γεννηθεί το φιλοσοφικό ερώτημα αν το σκάφος-μνημείο είναι το ίδιο με το αρχικό, ή αν πρόκειται για σκάφος τελείως διαφορετικό. Κανείς λοιπόν δεν μπορεί να φανταστεί ότι η βαρονία των συντηρητικών που εκπροσωπούν την ανώτερη τάξη θα δεχτεί να αποκαθηλωθεί ως «σάπιο ξύλο». Οι αλλαγές που αναφέραμε «…μετατρέπουν ένα κόμμα πραγματισμού και της παράδοσης σε ένα κόμμα ιδεολογίας…».
Είναι θέμα λίγων μηνών για να καταλάβουμε προς τα πού βαδίζει η Μ. Βρετανία. Και τότε μόνο θα είμαστε βέβαιοι ότι οδηγείται σε μια νέα σελίδα της ιστορίας της, ή στην αυτοκτονία. Θα ευχηθούμε το καλύτερο.
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι μέλος του ΕΣ της διαΝΕΟσις, του ΕΣ του ΕΛΙΑΜΕΠ, πρώην στέλεχος της ΕΕ.
