Οι παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και η βιωσιμότητά τους σε έναν κόσμο που ελάχιστα θυμίζει αυτόν που γνωρίζαμε μέχρι πριν από μερικούς μήνες, ήταν ένα από τα πρώτα ζητήματα που έφερε στο επίκεντρο η φονική πανδημία του κοροναϊού. Τώρα, καθώς ο πλανήτης προετοιμάζεται για ένα πιθανό δεύτερο πανδημικό κύμα και επιδιώκει την οικονομική ανάκαμψη μετά το τεράστιο πλήγμα των lockdown, η ανάγκη για εφοδιαστική επάρκεια και αυτονομία της Ευρώπης συνολικά – αλλά και της χώρας μας συγκεκριμένα – γίνεται όλο και πιο επιτακτική. Προϋπόθεση της παραγωγής ιατρικών προϊόντων, αλλά και της υλοποίησης του ευρωπαϊκού Green Deal είναι η αυτάρκεια της ηπείρου σε ορυκτές πρώτες ύλες, η οποία μπορεί να εξασφαλιστεί μέσα από την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κοιτασμάτων – με τη χώρα μας μάλιστα να μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια.
Ορυκτά και υγεία
Η εκτόξευση της ζήτησης υγειονομικών προϊόντων ανέδειξε την ανάγκη για παραγωγή τους εντός των ευρωπαϊκών συνόρων και για έγκαιρη διάθεσή τους σε όλα τα κράτη – μέλη. Ωστόσο, η ιατρική βιομηχανία και θεραπευτική πρακτική εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από μέταλλα και κράματα. Ιατρικά μηχανήματα και συσκευές, διαγνωστικά τεστ, χειρουργικά εργαλεία, υλικά ατομικής προστασίας, έχουν ως βάση τις ορυκτές πρώτες ύλες, ενώ μια τεράστια ποικιλία ορυκτών και μετάλλων συμβάλλει και στην ανάπτυξη βιομηχανικών εφαρμογών και προηγμένων τεχνολογιών στο χώρο της υγείας. Ως αποτέλεσμα, η ανάγκη παραγωγικής ικανότητας και επάρκειας της ευρωπαϊκής εξορυκτικής βιομηχανίας, αλλά και γενικότερης στρατηγικής αυτονομίας της ηπείρου σε πρώτες ύλες, γίνεται τώρα πιο σαφής από ποτέ.
Ο σπόρος της πράσινης ανάκαμψης
Τεράστια είναι η σημασία των ορυκτών και για τις ευρωπαϊκές προσπάθειες για πράσινη ανάκαμψη, όπως συνοψίζονται στο λεγόμενο Green Deal και οι οποίες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην παραγωγή μπαταριών, ηλεκτρικών οχημάτων και ανεμογεννητριών. Βασικά συστατικά αυτών των τεχνολογιών αποτελούν κρίσιμες πρώτες ύλες όπως κοβάλτιο, λίθιο, σπάνιες γαίες, αλουμίνιο, χαλκός και νικέλιο, ενώ και ο χρυσός, ο χάλυβας και άλλα βασικά μέταλλα είναι σε αυτό το πλαίσιο πιο απαραίτητα από ποτέ. Μέχρι σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος αυτών των πολύτιμων πρώτων υλών εισάγεται από την Κίνα, παρά το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις η Ευρώπη διαθέτει ήδη βιώσιμη βιομηχανική παραγωγή.
Ουσιαστικά, η ίδια η ύπαρξη του Πράσινου Συμφώνου απειλείται στην περίπτωση που δεν εξασφαλιστούν οι ορυκτές ύλες που απαιτούνται για την υλοποίησή του, μέσα από την αξιοποίηση ευρωπαϊκών κοιτασμάτων. Προκειμένου η Ευρώπη να μπορεί να ελπίζει σε ένα «πράσινο» μέλλον, είναι ανάγκη να αυξήσει θεαματικά την εξόρυξη και την επεξεργασία μεταλλευμάτων που θα επιτρέψουν την βιομηχανική παραγωγή των τεχνολογιών και των προϊόντων που είναι απαραίτητα για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια.
Ορίζοντας 2020
Ελπίδες για την επίτευξη των παραπάνω στόχων προσφέρει το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Έρευνας και Καινοτομίας «Ορίζοντας 2020», στο πλαίσιο του οποίου έχουν προκύψει νέες τεχνολογίες έρευνας και μεταλλευτικής παραγωγής, καινοτόμα προϊόντα για τον εξοπλισμό μεταλλείων, αλλά και βέλτιστες πρακτικές κυκλικής οικονομίας για τη βιώσιμη εφαρμογή της αλυσίδας αξίας κάθε ορυκτής πρώτης ύλης και βιομηχανικής χρήσης ξεχωριστά, συμπεριλαμβανομένης και της περιβαλλοντικής αποκατάστασης.
Αυτές οι εξελίξεις επιτρέπουν την αποτελεσματική παραγωγική αξιοποίηση των πολλών ανεκμετάλλευτων κοιτασμάτων της Ευρώπης και την παραγωγή και την ανακύκλωση των απαραίτητων πρώτων υλών στο εσωτερικό της ηπείρου, ανοίγοντας το δρόμο για την επιθυμητή πράσινη ανάκαμψη.
Ο σύγχρονος εξοπλισμός του Προγράμματος Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης
Η Ελλάδα στο επίκεντρο;
Ένα από τα μεγάλα στοιχήματα της χώρας μας είναι και το κατά πόσον θα καταφέρει να διαδραματίσει τον ρόλο που της αναλογεί στον εφοδιασμό αυτής της κρίσιμης αλυσίδας, εκμεταλλευόμενη τον ορυκτό της πλούτο. Ήδη δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα βιομηχανίες εξόρυξης ορυκτών υψηλής ποιότητας και διάθεσής τους στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά, ακολουθώντας υπεύθυνες και βιώσιμες πρακτικές.
Ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν και τα Μεταλλεία Κασσάνδρας στη Βορειοανατολική Χαλκιδική, με τα παγκόσμιας κλάσης κοιτάσματά τους σε χρυσό, άργυρο, μόλυβδο, χαλκό και ψευδάργυρο, τα οποία αξιοποιούνται από την εταιρεία Ελληνικός Χρυσός. Αυτή τη στιγμή, τα μεταλλεία της Ολυμπιάδας και των Μαύρων Πετρών στο Στρατώνι βρίσκονται σε φάση παραγωγής και εξαγωγών, ενώ εκείνο των Σκουριών παραμένει σε στάδιο ανάπτυξης και κατασκευαστικών έργων.
Αν και στο παρελθόν έχουν υπάρξει διαμαρτυρίες γύρω από τις επιπτώσεις της λειτουργίας των μεταλλείων στο περιβάλλον, με την πάροδο των ετών γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο ότι η σχέση αυτών των διαμαρτυριών με την πραγματικότητα είναι μάλλον… χαλαρή. Μέσα από πολυάριθμες τεχνολογίες και συστήματα, τα μεταλλεία της Χαλκιδικής αποδεικνύουν ότι είναι εφικτό η χώρα μας να συμβάλει στη μετατροπή της Ευρώπης σε ισχυρό μεταλλευτικό κέντρο, χωρίς να χρειαστεί να θυσιάσει τον φυσικό της πλούτο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εταιρεία διαθέτει 400 σταθμούς που ελέγχουν το περιβάλλον, από την ατμόσφαιρα, μέχρι τα επίπεδα θορύβου και την κατάσταση των υπόγειων νερών, ενώ έχει προχωρήσει και σε καθαρισμό της περιοχής από εκατομμύρια τόνους καταλοίπων από παλαιότερη μεταλλευτική δραστηριότητα πολλών δεκαετιών.
Αντιλαμβανόμενη την αξία του ορυκτού της πλούτου και προσελκύοντας επενδυτές, η Ελλάδα μπορεί να καταστεί σημαντικός φορέας ανάπτυξης για την Ευρώπη, αλλά και να ενισχύσει την εθνική οικονομία της σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο για ολόκληρη την ανθρωπότητα.
