Από τους κορυφαίους σύγχρονους συνθέτες (με περισσότερα από ένα δισεκατομμύρια streams συνολικά στις διάφορες ψηφιακές πλατφόρμες), ο γερμανικής καταγωγής Βρετανός Μαξ Ρίχτερ θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος του post-minimalism και ατρόμητος πειραματιστής σε ένα πεδίο όπου τέμνεται η κλασική με την ηλεκτρονική μουσική.
Το νέο, πολυαναμενόμενο άλμπουμ του με τίτλο «Voices» θα κυκλοφορήσει στις 31 Ιουλίου (μπορείτε να πάρετε μια γεύση από τον ουμανιστικό χαρακτήρα του στο YouTube, παρακολουθώντας το βίντεο για το σινγκλ «All the Human Beings»), ενώ πριν από λίγες ημέρες λάνσαρε την εφαρμογή «Sleep», η οποία βασίζεται στον επιτυχημένο ομότιτλο δίσκο του, ένα «οκτάωρο νανούρισμα», όπως τον έχει αποκαλέσει ο ίδιος.
Το άλμπουμ «Voices» το δουλεύετε εδώ και δέκα χρόνια. Ποια ήταν η αρχική σπίθα που οδήγησε στη δημιουργία του;
«Το σημείο εκκίνησης ήταν η δημοσίευση της έκθεσης σχετικά με τη δράση της CIA στο Γκουαντάναμο. Οταν διάβασα αυτά τα κείμενα σοκαρίστηκα, όπως όλοι φαντάζομαι, ένιωσα σαν να πήγε κάτι στον κόσμο φοβερά λάθος και θέλησα να συνθέσω ένα κομμάτι που θα μου επέτρεπε να στοχαστώ πάνω στους προβληματισμούς που μου δημιουργήθηκαν. Εγραψα πρώτα το «Mercy» πριν από περίπου μια δεκαετία και έκτοτε αναπτύσσω περιστασιακά το άλμπουμ. Το τελευταίο διάστημα κατάφερα να συγκεντρωθώ και να το φέρω στην ολοκληρωμένη μορφή του».
Προλάβατε πάντως να κάνετε πριν από το lockdown τη ζωντανή παρουσίασή του στο Barbican του Λονδίνου, χρησιμοποιώντας μάλιστα μια ορχήστρα που την αποκαλείτε «άνω-κάτω».
«Ναι, επειδή πιστεύω ότι έχουν όντως έρθει τα πάνω κάτω. Επικρατεί χάος. Εχω την εντύπωση ότι το πνεύμα λιμπεραλιστικής συναίνεσης που έφερε πρόοδο στον κόσμο μεταπολεμικά έχει διαβρωθεί. Ο λαϊκισμός, οι οικονομικές πιέσεις και η κλιματική κρίση έχουν ανατρέψει τις ανθρωπιστικές ιδέες στις οποίες βασιζόμασταν. Ετσι αποφάσισα να ανατρέψω και τις αναλογίες της ορχήστρας, τη γέμισα με μπάσα όργανα, αλλά ήθελα ο ήχος να μην εστιάζει στο πρόβλημα αλλά στη λύση. Στράφηκα στην Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και χρησιμοποίησα αποσπάσματα γιατί κατάλαβα ότι οι απαντήσεις βρίσκονται όλες εκεί».
Αφού κάποια πράγματα έχουν οριστεί τόσο ξεκάθαρα εδώ και τόσα χρόνια, γιατί η ανθρωπότητα κάνει συχνά τόσα βήματα προς τα πίσω;
«Δεν μπορώ να δώσω μια απλή απάντηση. Νομίζω πως οι άνθρωποι έχουν μια εγγενή αίσθηση του τι είναι σωστό και δίκαιο και έχουν μια φυσική ροπή προς την αξιοπρέπεια, οι κοινωνίες που έχουμε ωστόσο χτίσει και ειδικά οι δομές της οικονομίας μάς οδηγούν στην καταστρατήγηση των αξιών μας, κι αυτό είναι μια μεγάλη απώλεια. Ισως αυτή η πανδημία, όσο φριχτή κι αν έχει υπάρξει, να μας προσφέρει τη μικρή ευκαιρία για μια νέα αρχή. Ενα από τα οφέλη αυτής της ιστορίας είναι το ότι έδωσε τη δυνατότητα στους ανθρώπους να στραφούν σε ό,τι έχει πραγματικά αξία, στην οικογένεια, σε αυτούς που αγαπούν, στη συμμετοχή στην κοινότητα που τόσο φάνηκε η σημασία της, στη δημιουργικότητα, στην τέχνη, τα βιβλία, τη μουσική, τις ταινίες, σε όλα αυτά που πλουτίζουν την ανθρώπινη υπόσταση».
Μερικοί θυμήθηκαν επίσης ότι μπορούν να έχουν και ελεύθερο χρόνο.
«Ναι, διότι σε ένα σύστημα νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού όλοι παράγουν ή καταναλώνουν συνεχώς και έγινε ξαφνικά ένα διάλειμμα. Ωραία δεν είναι ενίοτε απλώς να αράζεις;».
Στο σημείωμά σας για το «Voices» αναφέρετε τον Τζορτζ Φλόιντ και την Μπριόνα Τέιλορ…
«Παρακολούθησα τι συνέβαινε τελευταία στην Αμερική. Πρόκειται για μια στιγμή αποκάλυψης που έχει καθυστερήσει. Κατά κάποιον τρόπο η κατάσταση στις ΗΠΑ είναι αποτέλεσμα αιώνων συστημικής καταπίεσης των μαύρων».
Ναι, έγινε φανερό ότι η δουλεία αντικαταστάθηκε από ένα σύστημα κοινωνικού και ταξικού αποκλεισμού.
«Φυσικά. Δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε ότι τα πρώτα βήματα έγιναν με το civil rights movement στη δεκαετία του ’60, τότε που ο Σαμ Κουκ τραγουδούσε «A Change Is Gonna Come». Οι τωρινές τραγωδίες ρίχνουν φως στην ανάγκη για ριζικές μεταρρυθμίσεις. Το Black Lives Matter είναι ένα υπέροχο κίνημα που απαιτεί κοινωνική δικαιοσύνη και φυσικά το υποστηρίζω ολόθερμα».
Πείτε μου δυο λόγια για την εφαρμογή που δημιουργήσατε με το οκτάωρο έργο σας που ονομάζεται «Sleep».
«To «Sleep» είναι μια μεγάλη σύνθεση, γραμμένη για να βιώνεται και εμπειρικά ως περφόρμανς – ακόμη και αν ο ακροατής κοιμάται. Ανήκει στην παράδοση της gebrauchsmusik, της χρηστικής μουσικής, ενός είδους που δεν το συναντάμε στην πρόσφατη μουσική ιστορία. Ηταν δημοφιλές στην μπαρόκ και την κλασική μουσική και στον ρομαντισμό, με την εδραίωση της έκφρασης του εσωτερικού κόσμου των καλλιτεχνών, θεωρήθηκε ξεπερασμένο. Ωστόσο, ακόμη και στην αρχαία Ελλάδα ήταν θεμελιώδες για τη μουσική το να επιτελεί και έναν πρακτικό ρόλο. Θέλησα να εξερευνήσω κι άλλο την ιδέα της μουσικής ως εργαλείου. Ολοι έχουμε ένα κινητό στην τσέπη μας το οποίο μας επιτρέπει να εξατομικεύσουμε τη σχέση μας με ένα έργο, να εμπλακούμε μαζί του με τους δικούς μας όρους – το βρίσκω πολύ δημοκρατικό αυτό. Δημιουργεί τις συνθήκες για μια πολύ προσωπική σχέση με το υλικό και ο καθένας του αφήνει όσο χώρο μπορεί».
Η εφαρμογή βοηθάει τον χρήστη να κοιμηθεί, να διαλογιστεί ή να αυτοσυγκεντρωθεί. Εσείς, αλήθεια, κάνετε ατάραχο ύπνο;
«Ενας από τους λόγους που δημιούργησα το «Sleep» ήταν η συνειδητοποίηση ότι κοιμάμαι σαν πουλάκι. Και είναι τρομερά σημαντικό και πολύτιμο, νιώθω τυχερός που συμβαίνει αυτό γιατί για ολοένα και περισσότερο κόσμο γίνεται δυσκολότερο. Ο ύπνος είναι το άλφα και το ωμέγα, κάτι απολύτως απαραίτητο, και αποτελεί ένα δημιουργικό πεδίο όπου οι ιδέες ξεκαθαρίζονται. Συμβαίνουν τόσα στον εγκέφαλό μας όταν κοιμόμαστε που δεν τα ξέρουμε καν. Ηθελα να κάνω και κάτι πιο πρακτικό για να στηρίξω όσους κάνουν ανήσυχο ύπνο ή δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν».
Ως ακροατής τι προτιμάτε; Να εμβαθύνετε στις σταθερές αναφορές σας ή να ψάχνετε για το καινούργιο που θα σας συναρπάσει;
«Και τα δύο. Η μουσική είναι σίγουρα κάτι σαν μηχανή του χρόνου. Οταν ακούω το κονσέρτο για δύο βιολιά του Μπαχ γίνομαι ξανά το οκτάχρονο αγόρι που ήρθε πρώτη φορά σε επαφή με αυτό το κομμάτι και είναι φανταστικό το να μπορείς να επιστρέψεις σε διαφορετικές εκδοχές του εαυτού σου. Υπάρχει ωστόσο και η πλευρά της εξερεύνησης και μου αρέσουν πολύ τα νέα πράγματα. Πάντα με ενδιαφέρει να ξέρω τι γίνεται. Τελευταία ακούω αφηρημένη τέκνο μουσική από το Βερολίνο, υπάρχει μια καλλιτέχνιδα, η JakoJako, την οποία θεωρώ πολύ δημιουργική και εφευρετική. Κάνει πολύ ωραία δουλειά».
