«Φωτιά» και πάλι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι οποίες το τελευταίο διάστημα έδειχναν να μπαίνουν στο δρόμο του διαλόγου, έβαλε σήμερα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος σήμερα πήρε την «πάσα» του τουρκικού ΣτΕ και έκανε πραγματικότητα αυτό που είχε προαγγείλει εδώ και πολύ καιρό: τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Η ανακοίνωση της απόφασης, αλλά και η υπογραφή του διατάγματος από τον τούρκο πρόεδρο, συνοδεύτηκε από ένα πανηγυρικό -στα όρια του κιτς- σόου γεμάτο συμβολισμούς. Πρώτα το διάγγελμα του «Σουλτάνου», το οποίο ξεκίνησε στις 20:53, έναν αριθμό που παραπέμπει στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1453. Ακόμα, από νωρίς, πριν ακόμα ανακοινωθεί η απόφαση -η οποία ωστόσο είχε διαρρεύσει στα τουρκικά ΜΜΕ νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα- δεκάδες φανατικοί μουσουλμάνοι είχαν μαζευτεί έξω από την Αγία Σοφία για να πανηγυρίσουν, αλλά και να προσευχηθούν.
Μάλιστα, θέλοντας να τονίσουν το πόσο… ασυγκράτητοι είναι οι Τούρκοι πραγματοποίησαν το πρώτο Αδδάν, κάλεσμα σε προσευχή, σε μια ξεκάθαρη κίνηση επίδειξης ισχύος, αλλά και σε μια προσπάθεια να σηματοδοτήσουν την αλλαγή που ήρθε 86 χρόνια μετά την τελευταία προσευχή μέσα στην Αγία Σοφία, ως τζαμί, όταν δηλαδή το 1934 ο Κεμάλ Ατατούρκ, στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας, μετέτρεψε το τέμενος σε μουσείο.
Κατά τη διάρκεια του διαγγέλματος, λοιπόν, ο τούρκος πρόεδρος άνοιξε τα χαρτιά του, επιχειρώντας από τη μια να «αποκρούσει» τις διεθνείς αντιδράσεις και από την άλλη να βάλει ημερομηνία για… τα εγκαίνια της Αγίας Σοφίας, την 24η Ιουλίου. Μεταξύ άλλων λοιπόν, ο Ερντογάν σε πλήρη σύμπλευση με τις δηλώσεις κορυφαίων στελεχών της κυβέρνησής του, οι οποίες μόνο τυχαίες δεν ήταν όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων, ξεκαθάρισε ότι η είσοδος στην Αγία Σοφία θα επιτρέπεται κανονικά όπως γινόταν μέχρι σήμερα, καθώς και ότι πλέον οι επισκέπτες δεν θα χρειάζεται να πληρώνουν εισιτήριο, όπως ίσχυε μέχρι τώρα.
Όσον αφορά το σκεπτικό της απόφασης του τουρκικού ΣτΕ, σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, είναι ότι η Αγία Σοφία ήταν ιδιοκτησία του Ιδρύματος Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ και είχε οριστεί να χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως τζαμί. Η απόφαση να δοθεί μουσειακό καθεστώς στην Αγία Σοφία ελήφθη από τον πρώην πρόεδρο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ το 1934. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε τώρα ότι η κυβέρνηση του 1934 δεν είχε την δικαιοδοσία να αλλάξει το καθεστώς μιας «θρησκευτικής δομής». «Αποφασίστηκε πως δεν είναι δυνατή νομικά η χρήση της εκτός από την ιδιότητα του τζαμιού όπως αναγράφεται στο έγγραφο του βακουφιού και η διάθεση του σε ένα διαφορετικό σκοπό» αναφέρεται χαρακτηριστικά στο σκεπτικό της απόφασης.
Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση στο άκουσμα της είδησης επέλεξε να μην ακολουθήσει τον Ερντογάν στο δρόμο της σύγκρουσης, αλλά να τηρήσει μια σκληρή μεν, αλλά υπεύθυνη στάση. Παράλληλα προανήγγειλε διεθνοποίηση του ζητήματος, καθώς στο χθεσινό του μήνυμα τόνισε ότι η κίνηση αυτή επηρεάζει τόσο τις σχέσεις Τουρκίας – Ελλάδας, όσο και τις σχέσεις της Αγκυρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Νωρίτερα, ο έλληνας ΥΠΕΞ, Νίκος Δένδιας, είχε κάνει λόγο για προκλητική απόφαση από πλευράς της Άγκυρας.
Σαφή θέση στο θέμα πήρε και η UNESCO, η οποία μεταξύ άλλων προανήγγειλε εξελίξεις, ξεκαθαρίζοντας ότι θα αξιολογηθεί εκ νέου το καθεστώς της Αγίας Σοφίας, ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Φυσικά οι αντιδράσεις δεν σταμάτησαν εκεί, αφού πολλά κράτη, εκκλησίες και προσωπικότητες του πλανήτη έσπευσαν να εκφράσουν την αντίθεσή τους, στη «βεβήλωση», όπως κάποιοι την αποκαλούν, του παγκόσμιου αυτού μνημείου. Μεταξύ των σημαντικότερων είναι αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των ΗΠΑ, της Ρωσίας, αλλά και του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Κοιτώντας πάντως πίσω από αυτή την απόφαση, οι αναλυτές κάνουν λόγο για ρήξη σχέσεων της Τουρκίας με την Ελλάδα και τη Δύση στο σύνολό της, με την κίνηση αυτή να επιστεγάζει την κλίση και επιστροφή της Τουρκίας προς την Ανατολή. Πρόκειται για μια απόφαση που δείχνει ότι η σημερινή Τουρκία αντί να προοδεύσει, οπισθοδρομεί. Εξυπηρετεί, δε, με τον καλύτερο τρόπο το σχέδιο που έχει ο Ερντογάν, δηλαδή να αντικαταστήσει τον Κεμάλ Ατατούρκ στο μυαλό τον Τούρκων.
«Προσευχή στην Αγία Σοφία στις 24 Ιουλίου»
Ανοίγοντας τα χαρτιά του για το μέλλον της Αγίας Σοφίας ο τούρκος πρόεδρος, απευθυνόμενος στον λαό, ξεκαθάρισε ότι η Αγία Σοφία θα ανοίξει για προσευχή στις 24 Ιουλίου. «Σκοπεύουμε να ανοίξουμε την Αγία Σοφία για προσευχή την Παρασκευή 24 Ιουλίου 2020, μαζί με την προσευχή της Παρασκευής» είπε και συμπλήρωσε, πως όπως σε όλα τα τζαμιά της χώρας, οι πόρτες της Αγίας Σοφίας θα παραμείνουν ανοιχτές για όλους, ενώ δεν θα υπάρχει πλέον εισιτήριο, όπως ίσχυε όταν ήταν μουσείο.
«Όταν έρθουν οι επισκέπτες θα δουν ότι δεν ισχύουν οι φήμες και πως διατηρούμε όλη την πολιτιστική κληρονομιά του μνημείου» διαβεβαίωσε και υπογράμμισε πως «η κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας, η Αγία Σοφία θα συνεχίσει να τους αγκαλιάζει όλους με το νέο της καθεστώς, το οποίο είναι πολύ πιο ειλικρινές και πολύ πιο πρωτότυπο».
Χαρακτήρισε, δε, την Αγία Σοφία ως το «μαργαριτάρι της Κωνσταντινούπολης» και συνέστησε στους πολίτες να μην βιαστούν να την επισκεφθούν πριν ανοίξει τις πόρτες της.
«Καλώ όλους να σεβαστούν την απόφαση της Αγίας Σοφίας που λαμβάνεται από τα δικαστικά και εκτελεστικά όργανα της χώρας μας» τόνισε σε άλλο σημείο, ωστόσο συμπλήρωσε πως «κατανοούμε όλες τις απόψεις που κατατίθενται στη διεθνή αρένα. Ωστόσο, το ζήτημα αφορά την κυριαρχία της Τουρκίας. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρούμε σαν παραβίαση της ανεξαρτησίας μας οποιαδήποτε στάση ξεπερνά την έκφραση γνώμης».
«Το δικαίωμα του τουρκικού έθνους στην Αγία Σοφία δεν είναι μικρότερο από αυτό των πρώτων κατασκευαστών αυτού του έργου πριν από περίπου 1.500 χρόνια. Αντιθέτως, το δικαίωμα του έθνους μας στην Αγία Σοφία, που θεωρείται ως ένα από τα πιο σημαντικά έργα της ανθρώπινης κληρονομιάς, είναι μεγαλύτερο λόγω των συνεισφορών μας και της ισχυρής ιδιοκτησίας του» τόνισε.
Μητσοτάκης: Η Ελλάδα καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί
Λίγη ώρα αργότερα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έστειλε σαφές μήνυμα στην Τουρκία μετά την απόφαση Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί.
Σε δήλωσή του, μετά το διάγγελμα του τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν και το σόου που στήθηκε έξω από τον ναό, ο πρωθυπουργός τόνισε ότι η κίνηση αυτή επηρεάζει τις σχέσεις Τουρκίας – Ελλάδας, καθώς και τις σχέσεις της Αγκυρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αναλυτικά η δήλωση του πρωθυπουργού
«Η Ελλάδα καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο την απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί.
»Η απόφαση αυτή -και μάλιστα 85 χρόνια από την ανακήρυξή της ως μουσείου- προσβάλλει τον οικουμενικό χαρακτήρα της.
»Πρόκειται για επιλογή που προσβάλλει επίσης όλους όσοι αναγνωρίζουν το μνημείο ως κτήμα του παγκόσμιου πολιτισμού.
»Και, βεβαίως, επηρεάζει όχι μόνο τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα. Αλλά και τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Unesco και την παγκόσμια κοινότητα συνολικά.
»Είναι θλιβερό ότι η τουρκική ηγεσία, που εργάστηκε το 2005 για τη Συμμαχία των Πολιτισμών, επιλέγει σήμερα να κινηθεί στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση.»
Πανηγυρισμοί και προσευχές έξω από την Αγία Σοφία
Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι πως από το μεσημέρι και μετά, καθ’όλη τη διάρκεια της ημέρα εκατοντάδες πολίτες είχαν μαζευτεί έξω από το ναό, με σκοπό να πανηγυρίσουν και στη συνέχεια να προσευχηθούν. Μάλιστα, οι προσευχές συνεχίστηκαν ακόμα και κατά τη διάρκεια του διαγγέλματος του τούρκου προέδρου.
Νωρίτερα, είχε πραγματοποιηθεί το πρώτο Αδδάν, κάλεσμα σε προσευχή για τους μουσουλμάνους, από την απόφαση μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Συγκεκριμένα, λίγο μετά τη σχετική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας και το διάταγμα του Τούρκου Προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έγινε και το πρώτο Αδδάν. Ο μουεζίνης κάλεσε τους πιστούς που είχαν συγκεντρωθεί αμέσως μετά την ανακοίνωση της απόφασης του δικαστηρίου σε προσευχή.
Της προσευχής, είχαν προηγηθεί πανηγυρισμοί από φανατικούς μουσουλμάνους που, κρατώντας σημαίες της Τουρκίας, δήλωναν τη χαρά τους για την απόφαση η Αγία Σοφία να μετατραπεί σε τζαμί.
Το έναυσμα στους πανηγυρισμού σηματοδότησε και ο ίδιος ο Ερντογάν, ο οποίος, λίγα λεπτά μετά την απόφαση του ΣτΕ έσπευσε μέσω Twitter να ενημερώσει ότι υπέγραψε το διάταγμα. Μάλιστα, το δημοσίευσε και στο twitter και το συνόδευε με την εξής φράση: «Με τις θερμότερες ευχές μου».
Γιατί αποφάσισε να μετατρέψει τώρα την Αγία Σοφία σε τζαμί ο Ερντογάν;
Σχετικά με τους λόγους του που ο τούρκος πρόεδρος πήρε τώρα αυτή την απόφαση, μίλησε στο MEGA ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης.
Ο κ. Φίλης εξήγησε πως ο Ερντογάν επιθυμεί να αποκαθηλώσει τον Κεμάλ, να τον αντικαταστήσει, δηλαδή, και να γίνει ο νέος Ατατούρκ. Θέλει δηλαδή να χαράξει μια γραμμή ανάμεσα σε εκείνον και τον Κεμάλ.
Σημείωσε δε, ότι η εν λόγω απόφαση «επιστεγάζει την κλίση και επιστροφή της Τουρκίας προς την Ανατολή. Είναι μια απόφαση που δείχνει ότι η σημερινή Τουρκία αντί να προοδεύσει, οπισθοδρομεί».
Από την πλευρά του ο Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου, Οθωμανολόγος/ Τουρκολόγος, Δημήτρης Σταθακόπουλος, εμφανίστηκε σίγουρος, μιλώντας στο MEGA, πως «ο τούρκος πρόεδρος θα χρησιμοποιήσει αυτό το χαρτί για ένα ακόμα αλισβερίσι».
«Λαμβάνοντας υπόψιν και το τι έκανε πέρυσι με το Καριέ Τζαμί, που δεν έχει υπογράψει ακόμα το προεδρικό διάταγμα, πίστευα ότι και για την Αγία Σοφία δεν θα το έκανε» είπε και συμπλήρωσε πως «τη χρησιμοποιεί μάλλον για λόγους εσωτερικούς και για λόγους πρεστίζ, για το Ισλάμ αλλά και για έναν αντίκτυπο στη διεθνή κοινότητα».
Τι αλλάζει με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί
Πάντως, σύμφωνα με το τουρκικό TRT, το οποίος επιβεβαίωσε και ο ίδιος ο «Σουλτάνος» δεν είναι πολλά εκείνα που θα αλλάξουν στο τυπικό κομμάτι με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Το τουρκικό δίκτυο TRT έσπευσε από νωρίς να απαντήσει σε τρία βασικά ερωτήματα που προέκυψαν.
Τι θα συμβεί στις χριστιανικές τοιχογραφίες;
Η χριστιανικές τοιχογραφίες παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ανέπαφες, κατά τη μετατροπή της από ναό σε τέμενος το 1453 και παραμένουν εκεί μέχρι σήμερα.
Η αλλαγή της σε τζαμί δεν θα επηρεάσει τις χριστιανικές τοιχογραφίες που αποτελούν μέρος της κληρονομιάς της Αγίας Σοφίας, αναφέρει το TRT.
Θα είναι ανοιχτή η Αγία Σοφία στους επισκέπτες;
Ναί. Ο χώρος προσευχής και ο χώρος επίσκεψης θα διαιρεθούν, όπως και με όλους τους άλλους σημαντικούς θρησκευτικούς χώρους στην Κωνσταντινούπολη που διασφαλίζουν την ακεραιότητα του κτηρίου.
Θα είναι ανοιχτό σε όλους τους επισκέπτες, ανεξαρτήτως θρησκείας, όπως συμβαίνει και στα υπόλοιπα τζαμιά της Τουρκίας.
Θα πληρώσουν οι άνθρωποι για να μπουν μέσα;
Ως μουσείο, υπήρχε τέλος εισόδου. Τώρα, ως τόπος λατρείας, όπως και με πολλούς άλλους τόπους λατρείας στην Τουρκία, δεν θα υπάρχει πλέον χρέωση.
Ο Ιμπραήμ Καλίν, ο προεδρικός εκπρόσωπος της Τουρκίας που μίλησε στο πρακτορείο Anadolu, δήλωσε: «Το άνοιγμα της Αγίας Σοφίας για λατρεία δεν εμποδίζει τους τοπικούς ή ξένους τουρίστες να επισκεφθούν τον ιστότοπο», προσθέτοντας πως «όλα τα μεγάλα τζαμιά μας, όπως το Μπλε Τζαμί, όσο και το Τζαμί Φατίχ και το Σουλεμανιγέ, είναι ανοιχτοί τόσο στους επισκέπτες όσο και στους πιστούς».
