Η πανδημία ήταν ένα μεγάλο σοκ για την παγκόσμια κοινότητα. Απέδειξε πόσο ευάλωτοι είμαστε απέναντι σε νέα παθογόνα, αλλά και σε ποιο βαθμό τα κράτη ήταν απροετοίμαστα για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας πανδημίας. Το αποτέλεσμα ήταν να βλέπουμε ακόμη και στις πιο αναπτυγμένες χώρες τον αριθμό των θυμάτων να αυξάνεται. Οπως έχει γραφτεί συχνά, μια πανδημία δεν είναι μόνο βιολογικό φαινόμενο αλλά και κοινωνικό. Μπορεί να έχει ως αφετηρία μεταλλάξεις σε ιούς, αλλά προϋποθέτει ευνοϊκές κοινωνικές συνθήκες.
Η παγκοσμιοποίηση, η αστικοποίηση, οι νέες μορφές φτώχειας και ανισότητας, η περιβαλλοντική καταστροφή επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την ανάδυση νέων επιδημιών και πανδημιών, την ώρα που οι πολιτικές που αντιμετώπισαν τα συστήματα υγείας κυρίως ως δημοσιονομικό κόστος υπονόμευσαν την αποτελεσματικότητά τους μπροστά σε μια μεγάλη υγειονομική κρίση. Ολα αυτά αποτελούν τα διδάγματα της πανδημίας, τα οδυνηρά μαθήματα που μας έδωσε. Στον βαθμό που είναι σε εξέλιξη, θα συνεχίσει να μας τα δίνει.
Γι’ αυτό είναι σημαντικό αυτά τα μαθήματα όντως να τα αντλήσουμε και να δράσουμε αναλόγως. Γιατί οι επιστήμονες με σαφήνεια προειδοποιούν ότι είναι πιθανό απλώς να ζούμε το πρώτο παράδειγμα από τις μεγάλες πανδημίες της νέας εποχής και ενός κόσμου περισσότερο παρά ποτέ παγκοσμιοποιημένου.
Τα μαθήματα της πανδημίας έρχονται να μας θυμίσουν τις βασικές αρχές της δημόσιας υγείας: την πρόληψη, την προετοιμασία, την έγκαιρη ενεργοποίηση. Υπογραμμίζουν την ανάγκη να μην παίζουμε με το περιβάλλον και τα οικοσυστήματα, γιατί το τίμημα μπορεί να είναι υψηλό. Υπενθυμίζουν ότι η καταπολέμηση της φτώχειας και της ανισότητας είναι ο δρόμος και για καλύτερη υγεία. Αναδεικνύουν τη σημασία της επιδημιολογικής επιτήρησης και επαγρύπνησης για να εφαρμόζονται πρακτικές ελέγχου, εντοπισμού, ιχνηλάτησης και απομόνωσης κρουσμάτων, του μόνου δρόμου για να μη χρειάζεται να «κατεβάζουμε τον διακόπτη» συνολικά στην οικονομία. Και βέβαια προϋποθέτουν ότι βλέπουμε τη δημόσια δαπάνη για τη φροντίδα υγείας, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και την έρευνα για νέες θεραπείες ως επενδύσεις στη ζωή.
