Η εικόνα δεν ξεχνιέται ποτέ, όσο αδύνατη μνήμη κι αν έχεις, θα την θυμάσαι για πάντα : Στη Μιννεάπολη, Μιννεσότα,στις 25 Μαΐου ένας Αμερικανός αστυνομικός, ονόματι Ντέρεκ Σόβιν, με το ένα χέρι στην τσέπη του παντελονιού του, που υποδηλώνει άνεση κινήσεων και ψυχραιμία, πιέζει θανάσιμα με τον γόνατό του στο λαιμό έναν ξαπλωμένο στο δάπεδο πολίτη που δύσκολα –και όχι για πολύ (8 λεπτά) προτού αφήσει το μάταιο τούτο κόσμο του μίσους και της παράνοιας -μπορεί να αρθρώσει την αρνητική πρόταση: «I can’t breathe», Δεν μπορώ να αναπνεύσω. Λέει την αλήθεια. Πνίγεται και «καταλήγει», όπως το θέτει η έκφραση που είναι του συρμού, την σήμερον ημέραν.
Το θύμα είναι ο «γονατο-στραγγαλισμένος» ,ονόματι Τζορτζ Φλόιντ, Αφρικανός-αμερικανός, ενώ ο στραγγαλιστής-αστυνομικός Σόβιν, είναι λευκός , φρουρός της τάξεως, της ασφάλειας αλλά και της προστασίας των πολιτών.
Nα σημειωθεί ότι ο Ντέρεκ Σόβιν συνεπικουρείτο από άλλος τρεις αστυνομικούς: δύο τον βοηθούσαν στο έργο της εν ψυχρώ εκτέλεσης, ενός ανυπεράσπιστου ανθρώπου, ενώ ένας τρίτος εμπόδιζε τους παριστάμενους πολίτες να παρέμβουν γιατί αντιδρούσαν στην κτηνωδία που εκτυλίσσονταν μπροστά τους και τους προκαλούσε έντονη αγανάκτηση. Οι περί ων ο λόγος τέσσερις αστυνομικοί έχουν απολυθεί αφού περάτωσαν το έργο τους.
Ανελέητη στοχοποίηση των Αφρικανών Αμερικανών
Αστυνομική κτηνωδία, φυλετικές διακρίσεις, έκφραση βίας ενάντια στις μειονότητες συνυφαίνονται και ριζώνουν βαθιά μέσα στην Αμερικανική Ιστορία. Αστυνομικές δυνάμεις που επιβάλλουν το νόμο ελέγχουν απόλυτα τις κινήσεις και τη συμπεριφορά των Μαύρων.
Πριν από τον Εμφύλιο είχε ανατεθεί σε «Περιπόλους των Δούλων» το καθήκον τού να ερευνούν για να εντοπίσουν δούλους-δραπέτες.
Μετά την κατάργηση της δουλείας οι Μαύροι συλλαμβάνονταν και τιμωρούνταν για παραβάσεις που οι Λευκοί δεν θα διώκονταν ποτέ γιατί οι εν λόγω παραβάσεις ήσαν ασήμαντες. Επικρατούσε ένα σύστημα δικαιοσύνης στηριγμένο στην πεποίθηση της ανωτερότητας των Λευκών έναντι των Μαύρων. Για πάνω από έναν αιώνα από της έκρηξης του Εμφυλίου αστυνομικοί είχαν παρεισφρήσει ως μυστικά μέλη ρατσιστικών οργανώσεων όπως η Κου Κλουξ Κλαν.
Από στοιχεία που συνέλεξε η Εθνική Ακαδημία των Επιστημών αποδεικνύεται ότι οι Μαύροι έχουν 2,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να σκοτωθούν από ό,τι οι Λευκοί.
Η Αμερικανική Ψυχολογική Ενωση διαπίστωσε ότι περιγραφικά επίθετα όπως επικίνδυνος, επιθετικός, βίαιος και εγκληματικός, συνδυάζονται με Μαύρους και ως αρνητικά, κακόσημα στερεότυπα επηρεάζουν αστυνομικές αποφάσεις.
Αφρικανοί Αμερικανοί: μια σταθερή απαξία
Στην κατάμαυρη ρατσιστική Ιστορία των ΗΠΑ, υπήρξε- και θα υπάρξει επί μακρόν- ρουτίνα κακοποίησης των (πολύ συχνά μέχρι και αφαίρεσης της ζωής ανθρώπων) Αφρικανών-αμερικανών, ισπανόφωνων και άλλων σκουρόχρωμων με τους αστυνομικούς να επιδίδονται σε άμιλλα σκληρότητας, κτηνωδίας και απανθρωπιάς που διαρκεί αιώνες τώρα.
Το μίσος και η απέχθεια εναντίον των Μαύρων χρονολογείται από την εποχή του δουλεμπορίου, όταν ακόμα οι Αμερικανοί αποτελούσαν Βρετανική αποικία, τότε που οι λευκοί Αμερικανοί νόμιμα θεωρούσαν ότι οι Μαύροι αποτελούσαν περιουσιακή τους ιδιοκτησία που την είχαν αποκτήσει καταβάλλοντας το αντίτιμό τους σε Αφρικανούς- κυρίως- δουλεμπόρους.
Εδώ όμως υπάρχει και μια άλλη ιστορία μίσους: αυτή των αυτοχθόνων Ινδιάνων (Ερυθροθέρμων) που σφαγιάστηκαν ανελέητα από τους soldiers blue για να παραδώσουν την πατρίδα τους στους λεγόμενους «Πατέρες-Προσκυνητές», ευσεβείς Προτεστάντες.
Κινηματογραφικές αναφορές
Μέσα στα συγκείμενα της ψυχρής εκτέλεσης του Τζορτζ Φλόιντ, η HBO Max, εταιρεία διανομής ταινιών, αποφάσισε να αποσύρει την επική ταινία του 1939 Οσα παίρνει ο άνεμος του Βίκτορ Φλέμινγκ με το σκεπτικό ότι η ταινία ωραιοποιούσε την προ του Εμφυλίου Πολέμου των Αμερικανών εποχή, με αρκετή δόση νοσταλγίας και ρομαντισμού, ενώ στην πραγματικότητα οι Αφρικανοί Αμερικανοί υφίσταντο τόσο απάνθρωπη μεταχείριση από τους λευκούς αφέντες τους, που έφθαναν σε σημείο αυτοκτονίας, ιδιαίτερα στο Νότο.
Το «Οσα παίρνει ο άνεμος ήταν όμως μια παρωνυχίδα ρατσισμού σε σύγκριση με το προηγούμενο έργο τoυ 1915, όταν o μέγιστος των Αμερικανών σκηνοθετών του βωβού κινηματογράφου Ντέιβιντ Γουάρκ Γκρίφιθ γύρισε τη μνημειώδη του ταινία Η Γέννηση ενός έθνους, όπου δικαιώνεται η ρατσιστική τρομοκρατική οργάνωση Κου- Κλουξ- Κλαν, αφού παρουσιάζονται τα μέλη της ωσάν ήρωες-εκδικητές, τιμωροί των «κακών νέγρων».
Πρόκειται για την πιο ρατσιστική ταινία που έγινε ποτέ στο Χόλιγουντ που σίγουρα δεν περιποιεί τιμή στη λεγόμενη Μέκα του παγκόσμιου κινηματογράφου. Οι νέγροι εμφανίζονται σαν υπάνθρωποι, με κτηνώδεις σεξουαλικές ορέξεις, τελείως απολίτιστοι που αναλαμβάνουν επί προεδρίας Αβράαμ Λίνκολν ύπατα αξιώματα. Οι μαύροι βουλευτές εμφανίζονται ξαπλωμένοι στα έδρανα απλώνοντας ξυπόλυτα τα δύσοσμα πόδια τους προς μεγάλη δυσφορία των Λευκών συμβουλευτών.
Δουλεία: Ιστορία φρίκης και ντροπής
Το 1641, η Μασαχουσέτη υπήρξε η πρώτη αποικία που αναγνώρισε τη δουλεία ως νόμιμο θεσμό. Αλλά ήδη ο Κλήρος θεωρούσε τη δουλεία «θέλημα θεού». Και οι επιστήμονες προσπαθούσαν να αποδείξουν ότι οι Μαύροι αποτελούσαν ένα ολιγότερο εξελιγμένο « υποείδος» της ανθρώπινης φυλής στο οποίο ο ρόλος του δούλου «ταίριαζε γάντι».
Οι Αφρικανοί υφίσταντο τις πλέον απάνθρωπες συνθήκες αρχίζοντας από το «ενδιάμεσο πέρασμα», όπου στοιβάζονταν σαν εμπορικό φορτίο στα σαπιοκάραβα. Κάπου ένα 15% έχει υπολογισθεί να πέθαναν στο ταξίδι προς την Αμερική από τις απίστευτες κακουχίες.
Αμα τη αφίξει τους στην Αμερική τους περίμενε βάρβαρη μεταχείριση. Απαγορεύονταν οι γάμοι. Και όσοι είχαν παιδιά τους τα έπαιρναν για να τα πουλήσουν. Οι γυναίκες υφίσταντο σεξουαλικές επιθέσεις από τα αφεντικά των σκλάβων. Τέλος οι εργασιακές συνθήκες ήταν βάρβαρες και πρωτόγονες ειδικά στις αγροτικές περιοχές (Νότος).
Το 1793 ψηφίζεται νόμος που θεωρεί εγκληματική ενέργεια το να παράσχεις άσυλο σε δραπέτη-δούλο, ή να παρεμποδίζεις με οιοδήποτε τρόπο τη σύλληψη ενός δούλου. Ο περιβόητος «Νόμος του Δραπέτη Δούλου» επιτρέπει σε κάθε ομοσπονδιακό Σερίφη να συλλαμβάνει δραπέτες δούλους αλλά επίσης να ζητάει τη βοήθεια των άλλων λευκών. Πρόσθετα, ένας Μαύρος μπορεί να συλληφθεί ως δούλος με μόνον την ένορκη μαρτυρία ενός Λευκού, χωρίς να υπάρχει δικαίωμα αμφισβήτησης αυτής της μαρτυρίας στο δικαστήριο.
Συγκριτικά ωστόσο θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι δούλοι περνούσαν καλύτερα από τους παμπτωχους Αμερικανούς αγρότες αφού είχαν εξασφαλίσει την τροφή τους, την κατ’ευφημισμό στέγη τους και- εάν δεν είχαν σκληρούς αφέντες να τους βασανίζουν με κάθε τρόπο-η ζωή τους ήταν σχετικά υποφερτή, ιδίως στο Βορρά.
Το κίνημα κατά της δουλείας από πριν και στην διάρκεια του Εμφυλίου
Μια μεγάλη προσπάθεια για την κατάργηση της δουλείας επιχειρήθηκε ήδη από το 18ο αιώνα στην Ευρώπη (Βρετανική Αυτοκρατορία) και κατόπιν στις ΗΠΑ. «Το Κίνημα κατά της Δουλείας», ονομάσθηκε (Antislavery Movement ή «Aboltionism») και στόχος του ήταν η κατάργηση του Ατλαντικού δουλεμπορίου με συνακόλουθη απελευθέρωση των δούλων. Σχεδόν όλες οι πολιτείες απαγόρευσαν το «Διεθνές Δουλεμπόριο»
Ανάμεσα στο 1780 και το 1804 οι βόρειες πολιτείες αρχίζουν με μια Πράξη Βαθμιαίας Κατάργησης της Δουλείας με πρώτη την Πενσιλβάνια που ενέκρινε νομοθεσία το1780 η οποία καταργούσε τη δουλεία δια της βαθμιαίας χειραφέτησης
Πρωτοπόροι στη μάχη για την κατάργηση της δουλείας και του δουλεμπορίου υπήρξαν οι Βρετανοί, πρώτα με την Πράξη Δουλεμπορίου (1807) που ουσιαστικά έδωσε το έναυσμα σε πολλές χώρες εκτός Μεγάλης Βρετανίας να προχωρήσουν στην κατάργηση της δουλείας
Και κατόπιν η Slavery Abolition Act (1833:Πράξη κατάργησης της Δουλείας) που κατάργησε τη δουλεία στην Βρετανική Αυτοκρατορία και κατέστησε παράνομη την κατοχή ή την αγορά δούλων.
Εμφύλιος, Λίνκολν, χειραφέτηση
Από το 1861 έως το 1865 διεξήχθη εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στις βόρειες και βιομηχανικά προηγμένες και τεχνολογικά πολιτείες των ΗΠΑ (Ενωση) και τις πόλεις του Νότου (Συνομοσπονδία) που, ελλείψει βιομηχανικών εργαλείων, χρειάζονταν τα φθηνά εργατικά χέρια των Μαύρων, για τούτο και ήταν σφόδρα ενάντια στην κατάργηση της
δουλείας που είχε στην πολιτική ατζέντα του ο πρώην γερουσιαστής και τώρα εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Αβραάμ Λίνκολν (1861).
Ο πόλεμος διήρκεσε τέσσερα χρόνια, υπήρξε αιματηρός σε σημείο που οι απώλειές του να είναι μεγαλύτερες από ό,τι οι απώλειες που υπέστησαν οι Αμερικανοί και στους δύο παγκοσμίους πολέμους (1914-18 και 1939-1945). Νικητές υπήρξαν οι Βόρειοι υπό την ηγεσία του στρατηγού Οδυσσέα Γκραντ και ηττημένοι οι Νότιοι υπό τον μυθικό Ρόμπερτ Λι.
Εχει κατά κόρον χαρακτηρισθεί ο Λίνκολν ως «ο Απελευθερωτής των σκλάβων» και υπάρχει αλήθεια σε αυτό, αλλά με αρκετές υποσημειώσεις.
Εν πρώτοις ο Λίνκολν ως ασκούμενος δικηγόρος υπερασπίστηκε δουλοκτήτη από το Κεντάκι να ξαναπάρει τους δούλους του που του είχε αφαιρέσει η πολιτεία. Δεν τα κατάφερε όμως και ο Λίνκολν έχασε τη δίκη.
Εισήλθε στον αγώνα κατά της δουλείας με σχετική άργητα σε σύγκριση με άλλους πολιτικούς. Από παλαιοκομματικός Ουίγος (Whig) ανέβηκε τελικά στο βαγόνι του νεοσύστατου κόμματος των Ρεπουμπλικάνων «Όπως δεν θα μ’άρεσε να ήμουν δούλος, έτσι δεν θα μ’ άρεσε να είμαι κι ‘αφέντης», συνήθιζε να λέει.
Αφετέρου όμως τόνισε πως: « Υπάρχει μια σωματική (physical) διαφορά ανάμεσα στις λευκές και τις μαύρες φυλές που… διά παντός δεν θα επιτρέπει στις δύο φυλές να ζουν μαζί με όρους κοινωνικής και πολιτικής ισότητας». Δεν υπάρχει κάποιο καταφανές στοιχείο ρατσισμού στην παραπάνω δήλωση; Απόδειξη επιβεβαίωσης των παραπάνω έρχεται να προσθέσει το αναμφισβήτητο γεγονός ότι ο Λίνκολν στην πραγματικότητα δεν απελευθέρωσε δούλους. Η Χειραφέτηση δεν ήταν τίποτα άλλο παρά απλά ένα μέτρο να διαφθείρει ηθικά και να αποσταθεροποιήσει τον επικίνδυνο εχθρό επαναστατικό Νότο.
Ο Λίνκολν ήθελε με κάθε θυσία να κρατήσει την Ενωση (Βορράς) όρθια. Ηταν το κύριο μέλημά του και ύστερα ακολουθούσε το πρόβλημα της δουλείας για το οποίο είχε ήδη εξεύρει τη λύση: τον αποικισμό, την μεταφορά των Μαύρων στη Λατινική Αμερική και βεβαίως την Αφρική, όπου εκεί θα αγωνίζονταν για την «επιδίωξη της ευτυχίας τους» (The pursuit of happiness).
Εκείνο όμως που πρέπει να πιστωθεί στον Λίνκολν είναι ότι προχώρησε πέρα από τη Διακήρυξη της Χειραφέτησης, στην 13η Τροπολογία, η οποία ψηφίστηκε από το Κογκρέσο (31/1/1865) και κυρώθηκε (6/12/1865) και διά της οποίας κατοχυρώθηκε συνταγματικά η κατάργηση της δουλείας. Ηταν ένα μεγάλο βήμα που δυστυχώς δεν μπόρεσε να το εκμεταλλευθεί παραπέρα (η εναλλακτικά δεν ήθελε να το κάνει).
Επανορθώσεις, πότε;
Πέραν πάσης αμφιβολίας οι Αμερικανοί έχουν προκαλέσει πολλά δεινά στους Μαύρους («αιώνες φαρμάκια, γενιές φαρμάκια», όπως λέει ο Γ. Σεφέρης) . Τους σκότωσαν, τους λυντσάρισαν , τους υποδούλωσαν, τους ταπείνωσαν και εν ολίγοις τους έκαναν το βίο αβίωτο. Είνα μία φρικτή ιστορία που δε φαίνεται να έχει τέλος.
Τώρα οι απόγονοι αυτών των δούλων ζητούν αποζημιώσεις για όσα υπέφεραν οι πρόγονοί τους. Και αποτελεί ηθική υποχρέωση των σημερινών ΗΠΑ να καταβάλουν επανορθώσεις, αν ληφθεί υπόψη πόσο υπέφεραν αλλά και τι πρόσφεραν στην Ιστορία των ΗΠΑ πολιτικά και πνευματικά οι Αφρικανοί Αμερικανοί.
Εχει δημιουργηθεί πλέον μια πολύ αξιόλογη μεσαία τάξη επιχειρηματιών, διανοουμένων κλπ. αλλά η μεγάλη πλειονότητα των Μαύρων ζει στη φτώχεια. Το μέσο ετήσιο εισόδημά τους κυμαίνεται περίπου στις 42 χιλιάδες δολάρια ενώ αυτό των Λευκών Αμερικανών ξεπερνάει τις 71 χιλιάδες δολάρια. Τα περί αδυναμίας ισότιμης και ισόκυρης συμβίωσης Λευκών και Μαύρων που επισήμανε ο Λίνκολν αποδεικνύεται προφητικά πως δεν απέχουν καθόλου από την σκληρή πραγματικότητα.
ΘΑΝΟΣ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗΣ ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ
