Το παγκόσμιο γεωπολιτικό σκάκι ΗΠΑ – ΕΕ – Κίνας

Γεωπολιτικές ανακατατάξεις, που εντάθηκαν λόγω του κορωνοϊού, απομακρύνουν περισσότερο τις ΗΠΑ από τους διεθνείς οργανισμούς και συμμαχίες, καθώς και από την Ευρώπη. Το κενό που αφήνει η αμερικανική εσωστρέφεια προσπαθεί να το καλύψει η Κίνα. Η Ουάσιγκτον πιέζει την Ευρώπη να συνταχθεί μαζί της κατά του Πεκίνου. Η ΕΕ αρνείται, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι παραδίδεται άνευ όρων στην Κίνα, η οποία βγαίνει όλο και πιο επιθετικά στην παγκόσμια σκηνή.

Τριγμοί στις σχέσεις Βερολίνου – Ουάσιγκτον

Ο Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε ένταση και ανησυχία στους κόλπους του ΝΑΤΟ αυτή την εβδομάδα, εξαπολύοντας επίθεση στη Γερμανία επειδή δεν δαπανά το 2% του ΑΕΠ της στην άμυνα, όπως προβλέπουν οι κανονισμοί της Συμμαχίας. Επιθυμώντας να την «τιμωρήσει» γι’ αυτό, δήλωσε ότι θα μειώσει σε 25.000 τους αμερικανούς στρατιώτες που υπηρετούν στη Γερμανία από 34.500 που είναι σήμερα.

Η επίθεση αυτή στο Βερολίνο αποδίδεται στην κακή σχέση ανάμεσα στον αμερικανό πρόεδρο και στην καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ, στην οποία προσάπτει τη συμμετοχή της Γερμανίας στον ρωσικό αγωγό Nord Stream 2 και το γερμανικό πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο με τις ΗΠΑ.

Ο Τραμπ δεν είχε ενημερώσει κανέναν προτού εξαγγείλει δημοσίως ότι θα αποσύρει σχεδόν 10.000 αμερικανούς στρατιώτες από τη Γερμανία, μεταφέροντας μερικούς από αυτούς στην Πολωνία. Δεν το είχε ανακοινώσει ούτε στο Βερολίνο, ούτε σε άλλους συμμάχους στο ΝΑΤΟ, ούτε καν στο ίδιο το αμερικανικό Κογκρέσο.

Συγκρούσεις στα Ιμαλάια

Στις Βρυξέλλες, όπου συναντήθηκαν αυτή την εβδομάδα (με τηλεδιάσκεψη) οι υπουργοί Αμυνας του ΝΑΤΟ, η Γαλλία πήρε πρωτοβουλίες εναντίον τουρκικών προκλητικών ενεργειών στη Μεσόγειο, όπου η Ουάσιγκτον λάμπει διά της… αφωνίας της. Πολύ μακριά, στα Ιμαλάια, στα σινοϊνδικά σύνορα, σε ύψος 4.200 μέτρων, κινέζοι και ινδοί στρατιώτες συγκρούστηκαν χωρίς όπλα τη Δευτέρα και προκάλεσαν θανάτους (20 Ινδοί, άγνωστος αριθμός Κινέζων) με γροθιές, ρόπαλα και λοστούς. Ηταν οι πρώτοι νεκροί στα σύνορα αυτά από το 1975.

Το τελευταίο δίμηνο η Κίνα έχει καταλάβει περίπου 35 τετρ. χλμ. αμφισβητούμενων εδαφών στα Ιμαλάια, γεγονός που χαρακτηρίζεται από τους αναλυτές σαν «εδαφική εκδοχή των ενεργειών της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα». Οι εξελίξεις στα Ιμαλάια είναι η τελευταία επίδειξη δύναμης του Πεκίνου, που τις τελευταίες εβδομάδες έχει έρθει αντιμέτωπο με μαλαισιανά και βιετναμέζικα πλοία στη Νότια Σινική Θάλασσα, έχει στείλει δύο φορές αεροπλανοφόρο στα στενά της Ταϊβάν και ενεργεί μονομερώς για να καταργήσει την ημιαυτονομία του Χονγκ Κονγκ.

Η αιματηρή σύγκρουση στα Ιμαλάια εντάσσεται στο πλαίσιο όχι μόνο των σινοϊνδικών συνοριακών εντάσεων αλλά και ευρύτερων γεωπολιτικών ανακατατάξεων στην περιοχή. Η επιρροή της Κίνας στην περιφέρεια της Ινδίας αυξάνεται – το Πακιστάν (υπ’ αριθμόν ένα εχθρός της Ινδίας), το Νεπάλ και η Σρι Λάνκα (αμφότερα μέχρι πρότινος στην ινδική σφαίρα επιρροής), το Μπουτάν και το Μπαγκλαντές κλίνουν προς το Πεκίνο – ενώ κινεζικά πολεμικά πλοία εισέρχονται στον Ινδικό Ωκεανό. Ως απάντηση, το Δελχί κλίνει προς τις ΗΠΑ, με τις οποίες υπέγραψε εξοπλιστική συμφωνία 3,5 δισ. δολαρίων τον Φεβρουάριο, και προς άλλους ανταγωνιστές της Κίνας, όπως το Βιετνάμ. Τέσσερις «σινοσκεπτικιστικές» χώρες, γνωστές ως «Quad» – ΗΠΑ, Αυστραλία, Ιαπωνία και Ινδία – συναντιούνται όλο και πιο τακτικά και σύντομα αναμένεται να πραγματοποιήσουν κοινές ναυτικές ασκήσεις.

Ενταση για το Χονγκ Κονγκ

Οι ανακατατάξεις αυτές αφήνουν να εννοηθεί, σύμφωνα με κύριο άρθρο του «Monde», «ένας κόσμος μετά COVID-19 με οξυμμένες γεωπολιτικές εντάσεις».

Πίσω στην Ευρώπη, ύστερα από τις ενέργειες του Πεκίνου που πλήττουν την ημιαυτονομία του Χονγκ Κονγκ, στελέχη όλων των κομμάτων στη Βρετανία ζητούν από το Λονδίνο να αναλάβει διεθνή πρωτοβουλία για την πρώην αποικία του, δεδομένου ότι η Ουάσιγκτον είναι ανύπαρκτη στο θέμα. Την ίδια ώρα, ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον ετοιμάζει αυστηρή νομοθεσία που θα υποχρεώνει τις εταιρείες να ενημερώνουν τις αρχές για προσπάθειες εξαγοράς τους αν ενδέχεται να εγείρουν κινδύνους για την εθνική ασφάλεια. Η νομοθεσία αυτή έχει ως στόχο τον περιορισμό της επιρροής της Κίνας.

Στη Σουηδία, που πριν από μια δεκαετία ήταν πανευτυχής που η Volvo αγοράστηκε από κινεζική αυτοκινητοβιομηχανία και σώθηκε (αντίθετα προς τη Saab), υπάρχει σήμερα έντονη ανησυχία μήπως την «καταπιεί» η κινεζική Geely Auto. Η υπόθεση ήγειρε ανησυχίες και για άλλες κινεζικές επενδύσεις στη χώρα, ιδίως σε ευαίσθητους τεχνολογικούς τομείς.

Αλλά και με τις ΗΠΑ οι σχέσεις της Ευρώπης είναι δύσκολες. Η Ουάσιγκτον τα έβαλε πρόσφατα με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, επιβάλλοντας κυρώσεις κατά μελών του επειδή άνοιξαν έρευνα για αμερικανικά εγκλήματα πολέμου στο Αφγανιστάν. Αυτό εξόργισε πολλούς Ευρωπαίους. Τη Δευτέρα συναντήθηκαν (με τηλεδιάσκεψη) οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ για να συζητήσουν, μεταξύ άλλων, τις σχέσεις με την Κίνα. Η ΕΕ δεν επιθυμεί να συνταχθεί με τις ΗΠΑ στον εμπορικό πόλεμο με την Κίνα και προβληματίζεται έντονα για τον νόμο που πρόκειται να υιοθετήσει η Ουάσιγκτον, ο οποίος θα απαιτεί από τις εταιρείες που επιθυμούν να συνεργαστούν με την Αμερική να πιστοποιούν ότι ολόκληρη η αλυσίδα τροφοδοσίας τους δεν παίρνει εξοπλισμό από τη Huawei, τη ZTE και άλλες κινεζικές εταιρείες.

Στη συνάντηση συμμετείχε και ο Μάικ Πομπέο. Η ατζέντα ήταν γεμάτη, αλλά ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών ασχολιόταν μόνο με ένα πράγμα: πώς να πείσει τους Ευρωπαίους να ενωθούν με τις ΗΠΑ κατά της Κίνας και της Ρωσίας. Ομως δεν τα κατάφερε. Ακόμη και οι παραδοσιακά φιλοαμερικανικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έχουν «κρυώσει» προς την Ουάσιγκτον επειδή πλήττει τις ευρωατλαντικές σχέσεις.

Αύριο Δευτέρα θα πραγματοποιηθεί (με τηλεδιάσκεψη) η πρώτη συνάντηση κορυφής ΕΕ – Κίνας υπό την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον πρόεδρο του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ με τον κινέζο πρωθυπουργό Λι Κετσιάνγκ.

Ο υπουργός Εξωτερικών της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ δηλώνει ότι η ΕΕ δεν θα διαλέξει πλευρά στη σύγκρουση ΗΠΑ – Κίνας. «Εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει να το κάνουμε «my way» με όλες τις προκλήσεις που αυτό συνεπάγεται». Παραδέχτηκε όμως ότι υπάρχει εσωτερικός διχασμός στην ΕΕ, με μερικά κράτη-μέλη να προτιμούν ίσες αποστάσεις μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, ενώ άλλα επιθυμούν ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ.

«Δόγμα Σινάτρα» αποκαλεί το «My way» της ΕΕ η Σιλβί Κοφμάν, αρθρογράφος του «Monde», που υποστηρίζει ότι «η πανδημία έκανε την Ευρώπη να συνειδητοποιήσει την ασυμμετρία των σχέσεων με την Κίνα, την τεράστια εξάρτηση από τα κινεζικά ιατρικά προϊόντα και την ανάγκη να φιλτράρει τις επενδύσεις από το εξωτερικό. Αντίσταση της Ευρώπης στις φιλοδοξίες του Πεκίνου χωρίς να πέσει στην παγίδα της σινοαμερικανικής σύγκρουσης: το «My way» είναι μια λεπτή γραμμή, αλλά αν η Ευρώπη θέλει να την τηρήσει, πρέπει να τη σχηματίσει με μεγαλύτερη σαφήνεια».

Τυφώνας Μπόλτον απειλεί τον Τραμπ

Μεθαύριο Τρίτη κυκλοφορεί το βιβλίο του Τζον Μπόλτον που αποδυναμώνει τον Τραμπ, γιατί προέρχεται από έναν υπερσυντηρητικό Ρεπουμπλικανό ο οποίος παρουσιάζει έναν πρόεδρο που βάζει την επανεκλογή του πάνω από το εθνικό συμφέρον και έχει σοβαρές ελλείψεις γνώσεων – δεν γνώριζε λ.χ. ότι η Βρετανία διαθέτει πυρηνικά και πίστευε ότι η Φινλανδία αποτελεί μέρος της Ρωσίας. Το βιβλίο του πρώην συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του Τραμπ (Απρίλιος 2018 – Σεπτέμβριος 2019) ενισχύει εμμέσως την Κίνα, καθώς παρουσιάζει τον αμερικανό πρόεδρο να «ικετεύει» τον κινέζο ομόλογό του Σι Τζινπίνγκ να τον βοηθήσει να επανεκλεγεί αγοράζοντας αυξημένες ποσότητες σόγιας και σιταριού από τις Πολιτείες που είναι κρίσιμες για την επανεκλογή του.

Το βιβλίο πλήττει την προεκλογική στρατηγική του Τραμπ, η οποία επικεντρώνεται στη δαιμονοποίηση της Κίνας και εξουδετερώνει την κύρια κατηγορία προς τον Δημοκρατικό αντίπαλό του Τζο Μπάιντεν ότι είναι φερέφωνο του Πεκίνου. Στο βιβλίο ο Τραμπ φέρεται να λέει στον Σι ότι είναι «ο σπουδαιότερος κινέζος ηγέτης στην Ιστορία».

Τα στρατόπεδα των Ουιγούρων 

Ακριβώς την Τετάρτη, όταν ο Τραμπ αποφάσισε να υπογράψει διάταγμα που προβλέπει κυρώσεις για τους κινέζους αξιωματούχους που καταπιέζουν τη μουσουλμανική μειονότητα των Ουιγούρων προκειμένου να δείξει σκληρός απέναντι στην Κίνα, προδημοσιεύτηκε απόσπασμα του βιβλίου, στο οποίο ο αμερικανός πρόεδρος φέρεται να είπε στον Σι ότι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ουιγούρων ήταν «ακριβώς αυτό που έπρεπε να κάνει».

«Η προεκλογική εκστρατεία κατά της Κίνας αποτελεί τη συνταγή Τραμπ για να στρέψει την προσοχή μακριά από την πανδημία και τη συνεπαγόμενη οικονομική καταστροφή, όπως επίσης και για να δαιμονοποιήσει τον αντίπαλό του Τζο Μπάιντεν. Η ρητορική αυτή περιπλέκεται πλέον πολύ περισσότερο» σχολίασε ο «Guardian».

Ο Λευκός Οίκος προσπαθεί να σταματήσει την κυκλοφορία του βιβλίου υποστηρίζοντας ότι περιέχει απόρρητες πληροφορίες, αλλά είναι απίθανο να το καταφέρει γιατί αντίτυπα έχουν ήδη μοιραστεί στους κριτικούς και στα βιβλιοπωλεία και το «The Room Where It Happened» έχει ήδη γίνει το Νο 1 μπεστ σέλερ (από τις προπωλήσεις) στο Amazon. Ο Τραμπ άσκησε δίωξη στον Μπόλτον, η οποία δεν αναμένεται να εκδικαστεί πριν από το φθινόπωρο. Εν τω μεταξύ του επιτίθεται μέσω Twitter και Fox News («Ο τρελάρας Τζον Μπόλτον… ένας δυσαρεστημένος βαρετός ανόητος»).

Ο Μπόλτον εγκαλείται από τον Τύπο 

Ο Μπόλτον είναι αμφιλεγόμενος, πολεμοχαρής και πίεσε για την απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν. Αρχικά είχε αρνηθεί να καταθέσει στην έρευνα των Δημοκρατικών βουλευτών για την παραπομπή του Τραμπ στη Γερουσία με το ερώτημα της καθαίρεσης. Αφότου ο Τραμπ παραπέμφθηκε, ο Μπόλτον προσφέρθηκε να καταθέσει, αλλά η Γερουσία, που ελέγχεται από τους Ρεπουμπλικανούς, δεν τον κάλεσε ποτέ. Σήμερα ο Μπόλτον εγκαλείται από τον Τύπο για το ότι δεν κατέθεσε στοιχεία που ενδεχομένως θα είχαν οδηγήσει στην καθαίρεση του Τραμπ προκειμένου να τα φυλάξει για το βιβλίο του, για το οποίο πληρώθηκε δύο εκατ. δολάρια. Αποκαλύπτει, για παράδειγμα, ότι ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο και ο υπουργός Αμυνας Μαρκ Εσπερ προσπάθησαν οκτώ με δέκα φορές να πείσουν τον Τραμπ να ξεμπλοκάρει τη βοήθεια προς την Ουκρανία, αλλά εκείνος απάντησε ότι «δεν ήθελε να τους στείλει τίποτα μέχρι να του παραδώσουν όλο το υλικό σχετικά με τη Χίλαρι Κλίντον και τον Τζο Μπάιντεν».

Το βιβλίο, το οποίο «έθαψε» η κριτικός των «New York Times» (οι αποκαλύψεις «κολυμπούν σε μια σούπα περιττών λεπτομερειών»), υποστηρίζει ότι στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ το καλοκαίρι του 2018 ο Τραμπ ήθελε να απειλήσει τους συμμάχους ότι αν δεν αύξαιναν τις αμυντικές τους δαπάνες εντός έξι μηνών, οι ΗΠΑ θα αποχωρούσαν από τη Συμμαχία. Ο Μπόλτον, που κρατάει μανιωδώς σημειώσεις και συχνά εμφανίζεται σε φωτογραφίες δίπλα στον Τραμπ κρατώντας ένα μπλοκάκι, γράφει ότι προσπάθησε να τον σταματήσει, αλλά ανησύχησε ακόμη περισσότερο όταν ο Τραμπ του απάντησε: «Θες να κάνουμε κάτι ιστορικό;».

Δεύτερο κύμα της πανδημίας στο Πεκίνο

Υστερα από 57 ημέρες χωρίς νέα κρούσματα κορωνοϊού, τμήματα του Πεκίνου μπήκαν σε καραντίνα αυτή την εβδομάδα γιατί η COVID-19 εντοπίστηκε στη μεγαλύτερη αγορά της πρωτεύουσας Σινφάντι. Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, που είχε ανακηρύξει νίκη επί του κορωνοϊού, αντέδρασε πολύ αποφασιστικά κλείνοντας σχολεία και σφραγίζοντας ολόκληρες συνοικίες. Τα εστιατόρια, οι εταιρείες, οι δημόσιες υπηρεσίες και τα εργοστάσια παραμένουν ανοιχτά (αυτή είναι η κυριότερη διαφορά σε σχέση με το lockdown του Φεβρουαρίου), αλλά εκατοντάδες πτήσεις και σιδηροδρομικά δρομολόγια ακυρώθηκαν τουλάχιστον ως τις 9 Ιουλίου και οι αθλητικές διοργανώσεις ματαιώθηκαν.

Η Κίνα – μια από τις 29 χώρες για τις οποίες άνοιξε τα σύνορά της η Ελλάδα τη Δευτέρα – κινητοποίησε 100.000 εργαζομένους για να πραγματοποιήσουν τεστ σε όποιον εργάστηκε ή επισκέφθηκε τη Σινφάντι. Τουλάχιστον 27 γειτονιές του Πεκίνου, που έχει 21 εκατ. κατοίκους, χαρακτηρίστηκαν μεσαίου κινδύνου και μία γύρω από την αγορά υψηλού κινδύνου. Οσοι ζουν σε γειτονιές μέτριου ή υψηλού κινδύνου δεν επιτρέπεται να φύγουν από την πόλη, ενώ όσοι ζουν σε περιοχές χαμηλού κινδύνου μπορούν, αρκεί να βρεθούν αρνητικοί στον κορωνοϊό.

«Το Πεκίνο μας δείχνει τη νέα κανονικότητα» έγραψαν αμερικανικές και ευρωπαϊκές εφημερίδες δημοσιεύοντας εικόνες ανθρώπων που σχηματίζουν μεγάλες ουρές για να κάνουν το τεστ. Οπως αναφέρουν όμως, τα τεστ σπανίζουν και τρία κέντρα που τα παρέχουν είπαν στον ανταποκριτή του BBC ότι δεν υπάρχουν διαθέσιμα μέχρι τον Ιούλιο.

Η COVID-19 εντοπίστηκε σε σανίδες κοπής που είχαν χρησιμοποιηθεί για εισαγόμενο σολομό, σύμφωνα με κινεζικά μέσα ενημέρωσης. Ο γενικός διευθυντής της Σινφάντι απολύθηκε, όπως και άλλοι τοπικοί αξιωματούχοι, διότι θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για το δεύτερο κύμα της πανδημίας στο Πεκίνο.