Κοινός τόπος είναι ότι χρηματιστηριακά σκάνδαλα υπήρξαν και μάλλον θα συνεχίσουν να υπάρχουν στις κεφαλαιαγορές, καθώς φαίνεται πως αποτελούν ίδιον της ανθρώπινης φύσης.
Από τα σκάνδαλα της ιταλικής Parmalat, των αμερικανικών Εnron και WorldCom, ή της Globo Pl, μιας ελληνικών συμφερόντων εισηγμένης στην αγορά AIM του Λονδίνου, ως το κορυφαίο για την Ελλάδα σκάνδαλο της Folli Follie (βρίσκεται ακόμη στη Δικαιοσύνη), που ανέδειξε τη σκοτεινή πλευρά του ελληνικού επιχειρείν με τραγικές συνέπειες σε μετόχους, ομολογιούχους και την ίδια την ελληνική αγορά, οι λογιστικές αλχημείες και ατασθαλίες δείχνουν να παραμένουν ανοιχτές πληγές στις χρηματιστηριακές αγορές.
Εξάλλου δεν έχει περάσει πολύς καιρός, όπως αναφέρεται στην αγορά, που οι ορκωτοί ελεγκτές μπορούσαν να «πιστοποιούν» ισολογισμούς με μόνο κίνδυνο να χάσουν την άδειά τους, αυξήσεις κεφαλαίων που κατευθύνθηκαν «κάπου αλλού», την ώρα που οι τσέπες αρκετών επιχειρηματιών ήταν «συνδεδεμένες με το ταμείο» των εταιρειών τους, ενώ άλλοι, αφού πρώτα πούλησαν τις μετοχές τους στις καλές χρηματιστηριακές ημέρες, μετά τις επαναγόρασαν με προτάσεις εξαγοράς, έναντι χαμηλού τιμήματος σε βάρος των μικρομετόχων κ.ά.
Eπιτακτική ανάγκη
Στο πλαίσιο αυτό, καθώς ο εκσυγχρονισμός και η κάλυψη κενών στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ήταν επιτακτική ανάγκη, αφού ορισμένες διατάξεις ήταν πλέον παρωχημένες, το αμέσως επόμενο διάστημα κατατίθεται στη Βουλή το νομοσχέδιο της κεφαλαιαγοράς που στοχεύει στον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου της εταιρικής διακυβέρνησης των εισηγμένων στο ΧΑ εταιρειών.
Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς εισηγήθηκε αρμοδίως για τις σχετικές διατάξεις καθώς τα ζητήματα της εταιρικής διακυβέρνησης έχουν θεμελιώδη σημασία για την εξέλιξη και τις προοπτικές της ελληνικής κεφαλαιαγοράς ώστε να αποτελέσει πραγματική πηγή άντλησης κεφαλαίων, παράλληλα με τις παρεμβάσεις και του υπουργείου Οικονομικών. Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει και ρυθμίσεις που αφορούν ενσωμάτωση νεότερης κοινοτικής νομοθεσίας σε θέματα κεφαλαιαγοράς και, βέβαια, σε επιμέρους τροποποιήσεις της εθνικής νομοθεσίας σε θέματα που έχρηζαν βελτιώσεων ή ρυθμίσεων (όπως Επιτροπή Ελέγχου εισηγμένων εταιρειών και άλλα).
Εκσυγχρονισμός
«Στοχεύουμε να εκσυγχρονίσουμε το θεσμικό πλαίσιο και να δημιουργήσουμε τους μηχανισμούς εκείνους, ώστε σε κάθε στάδιο να υπάρχει μια διαδικασία ελέγχου, αν αποτύχει ο εσωτερικός έλεγχος, υπάρχει η επιτροπή ελέγχου, ενώ πέρα από τον ορκωτό ελεγκτή, υπάρχει και ένα διοικητικό συμβούλιο με τη συμμετοχή ανεξάρτητων μελών κ.ά.» σημειώνει η πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Βασιλική Λαζαράκου.
Οι παρεμβάσεις
Ως προς την εταιρική διακυβέρνηση, οι κύριες θεσμικές παρεμβάσεις φέρεται να αφορούν:
1Την ενδυνάμωση του θεσμού του εσωτερικού ελεγκτή με αναβάθμιση και ενίσχυση των απαιτούμενων προσόντων, καθώς και της οργάνωσης και λειτουργίας που απαιτούν τα καθήκοντά του.
2Την αποτελεσματικότερη διάρθρωση των διοικητικών συμβουλίων των εισηγμένων εταιρειών με υποχρέωση υιοθέτησης πολιτικής καταλληλότητας για τα μέλη του ΔΣ. Μάλιστα, η πολιτική καταλληλότητας αποτελεί καινοτομία του σχεδίου αυτού καθώς υποχρεώνει τις εταιρείες να εφαρμόσουν τις βέλτιστες πρακτικές ως προς την επιλογή των μελών του ΔΣ.
3Την υιοθέτηση περισσότερων κριτηρίων ανεξαρτησίας τα οποία θα πρέπει να πληρούνται για τον χαρακτηρισμό μελών του ΔΣ ως ανεξάρτητων.
4Τη γενικότερη ενίσχυση του ρόλου των ανεξάρτητων μελών.
5Τον εκσυγχρονισμό του Κανονισμού Λειτουργίας των εισηγμένων εταιρειών με συγκεκριμένες αναφορές σε επιμέρους διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται.
6Τη θεσμοθέτηση Επιτροπής/ών Αμοιβών και Υποψηφιοτήτων & Τοποθετήσεων ώστε να διασφαλίζεται καλύτερη και διαφανής λειτουργία της εισηγμένης.
7Ως προς τη χρήση των αντληθέντων κεφαλαίων, επεκτείνεται η εφαρμογή των υποχρεώσεων ενημέρωσης και για τα ομολογιακά δάνεια.
8Την αναθεώρηση και διεύρυνση των κυρώσεων. Θα προσδιορίζονται πολλαπλάσιες χρηματικές ποινές και κυρώσεις που ελπίζεται ότι θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά, ενώ οι ποινές θα είναι πιο αυστηρές για τους ορκωτούς ελεγκτές και λογιστές, οι οποίοι θα πρέπει να λειτουργούν ως θεματοφύλακες του δημοσίου συμφέροντος.
9Δίδεται έμφαση στην καταλληλότητα (fit & profit) των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων.
10Επεκτείνεται το κριτήριο του να μην έχει το μέλος του ΔΣ στενούς δεσμούς με την εταιρεία ή με συνδεδεμένα με αυτήν πρόσωπα και σε 3 χρόνια πριν από τον διορισμό του, ενώ τίθεται κριτήριο ανεξαρτησίας η περίπτωση που ένα μέλος του ΔΣ ή πρόσωπο που έχει στενούς δεσμούς με αυτό έχει διατελέσει μέλος του ΔΣ της εταιρείας ή συνδεδεμένης με αυτήν εταιρείας για πάνω από 9 χρόνια. Συνεπώς, αυτό έχει ως αποτέλεσμα ότι κάποιοι που είναι πολλά χρόνια ανεξάρτητα μέλη σε εταιρείες να παύουν πλέον να θεωρούνται ανεξάρτητοι. Επίσης, εάν κάποιος έχει διενεργήσει υποχρεωτικό έλεγχο στην εταιρεία ή σε συνδεδεμένη με αυτήν εταιρεία κατά τα τελευταία τρία (3) έτη πριν από τον διορισμό του, δεν θα μπορεί να θεωρείται ανεξάρτητος.
Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς φέρεται ότι θα στελεχωθεί με κατάλληλο προσωπικό καθώς και με εξουσίες ελέγχου, ώστε να επιτελέσει αποτελεσματικά το εποπτικό της έργο, ενώ το ίδιο το Χρηματιστήριο ως αυτορρυθμιζόμενο όργανο θα έχει αυξημένη υποχρέωση και ευθύνη για την εποπτεία που ασκεί στις επιχειρήσεις-μέλη του. Η Επιτροπή θα μπορεί να επιβάλλει πρόστιμα (ανάλογα του κύκλου εργασιών), σε περιπτώσεις ατασθαλιών.
«Κλειδί η αλλαγή της κουλτούρας των επιχειρήσεων»
«Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχει θέσει ως προτεραιότητα την αναμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου, με στόχο την αποτελεσματικότερη λειτουργία της αγοράς, ενώ η αλλαγή της κουλτούρας των ελληνικών επιχειρήσεων είναι ένας από τους στόχους του νομοσχεδίου για την εταιρική διακυβέρνηση» σημειώνει η πρόεδρός της Βασιλική Λαζαράκου. «Για αυτό, εισηγηθήκαμε ένα σχέδιο νόμου το οποίο επικαιροποιεί τις σχετικές διατάξεις στα πρότυπα ευρωπαϊκών νομοθεσιών και πρακτικών, αντιμετωπίζοντας ελλείψεις και αδυναμίες». Ο τρόπος λειτουργίας του εσωτερικού ελέγχου π.χ. στις εισηγμένες παρουσίαζε ελλείψεις και ανεπάρκειες που αφορούσαν θέματα στελέχωσης και κυρίως απασχόλησης προσώπων με ελλιπή προσόντα. Η νομοθετική παρέμβαση περιλαμβάνει «την ενδυνάμωση και αναβάθμιση της μονάδας εσωτερικού ελέγχου, αφενός με τον εμπλουτισμό των αρμοδιοτήτων και αφετέρου με την επιβολή εσωτερικών ελεγκτών, ειδικών προσόντων και επαγγελματικής επάρκειας». Επιπλέον, προβλέπεται συνεχής εκπαίδευση αλλά και περιοδική αξιολόγηση από ανεξάρτητους αξιολογητές.
Επίσης, ως προς την πολιτική καταλληλότητας που αποτελεί και καινοτομία του σχεδίου νόμου είναι να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τα κριτήρια για την αξιολόγηση της καταλληλότητας των μελών του διοικητικού συμβουλίου, ιδίως ως προς τα εχέγγυα ήθους, τη φήμη, την επάρκεια γνώσεων, τις δεξιότητες, την ανεξαρτησία κρίσης και την εμπειρία για την εκτέλεση των καθηκόντων που τους ανατίθενται.
Παράλληλα, στο θέμα της θεσμοθέτησης επιτροπών αποδοχών και υποψηφιοτήτων, αυτές θα αποτελούνται από μη εκτελεστικά μέλη του διοικητικού συμβουλίου και μάλιστα φαίνεται ότι η πλειοψηφία αυτών των μελών θα είναι ανεξάρτητα μη εκτελεστικά. Αυτό γίνεται σε μία προσπάθεια ενίσχυσης του ρόλου των ανεξάρτητων μελών και της καλύτερης λειτουργίας των επιτροπών αυτών. Η επιτροπή υποψηφιοτήτων είναι υπεύθυνη στο να προτείνει προς το διοικητικό συμβούλιο τα κατάλληλα πρόσωπα, επιλέγοντάς τα με αξιοκρατικά κριτήρια. Παράλληλα, η ΕΚ έχει προβεί σε σειρά ενεργειών που περιλαμβάνουν τόσο την ενίσχυση της εποπτείας (όπως, για παράδειγμα, η διεξαγωγή συναντήσεων με τις Επιτροπές Ελέγχου όλων των εισηγμένων εταιρειών με αντικείμενο θέματα σύνθεσης και λειτουργίας τους) όσο και την επεξεργασία και άλλων προτάσεων για νομοθετικές παρεμβάσεις. Επίσης, η ΕΛΤΕ θα λειτουργεί σε στενότερη συνεργασία με την ΕΚ μέσω ενός μνημονίου συνεργασίας που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη, ώστε να μεγιστοποιηθούν οι συνέργειες και να διασφαλίζεται ο έλεγχος και η λειτουργία των εισηγμένων εταιρειών, ενώ η ΕΛΤΕ και οι ορκωτοί λογιστές-ελεγκτές θα κινούνται ως «πρόδρομος δείκτης» για ενδεχόμενες ανωμαλίες.
