Αν είχαμε ανάγκη από ένα κοινωνικό πείραμα για να διατυπώσουμε υποθέσεις για τη «μέση συνείδηση» του Ελληνα, δεν θα μπορούσαμε να βρούμε καλύτερες συνθήκες από αυτές που προκάλεσε ο COVID-19.
Συνθήκες περιορισμού, υπό τον αυστηρό έλεγχο του κράτους, άδεια για κάθε βήμα, απειλές, ατμόσφαιρα απειλής θανάτου. Η συμμόρφωση υπήρξε σχεδόν καθολική. Η κυβέρνηση έλαβε τον έπαινο και αυτή επαίνεσε τον εαυτό της. Οι συνθήκες άλλαξαν, το πέρασμα στην επόμενη φάση μάς δείχνει δυνατά φωτισμένα τα συμπεράσματα του «πειράματος».
Τώρα κρατάμε τα χειρόγραφα αυτής της εμπειρίας από τον COVID-19. Και σιγά-σιγά τα πράγματα διευκρινίζονται. Δεν ήταν η ευθύνη του «σοφού λαού», ήταν ο φόβος. Αυτός ερμηνεύει. Κάθε δοκιμασία είναι χρήσιμη. Φωτίζει και μας φωτίζει. Φωτίζει τα πράγματα, τους ανθρώπους, το είναι μας. Για όλα αυτά, λίγες μέρες μετά τον κορωνοϊό, μπορούμε να μετρήσουμε το αληθινό βάθος τους.
Η άρση των μέτρων φέρνει στο φως τη γνωστή άρνηση της ευθύνης που χρόνια βιώνουμε. Αυτή την άρνηση της ευθύνης που μοιάζει να είναι, και είναι, μια καθαρή αμεριμνησία. Μια εξακολουθητική αμεριμνησία. Δεν πρόκειται για κατάσταση πνευματικής ολοκλήρωσης, που, υπό το πνεύμα παιχνιδιού, η ατομική συνείδηση συμμετέχει στον κόσμο. Πρόκειται για την παντελή έλλειψη συναίσθησης της ευθύνης. Ο σταθερά φοβισμένος την ευθύνη και το βάρος της πρώτα φοβάται. Και αυτός ο φόβος του βάρους της πολλαπλασιάζει την εγκληματική αμεριμνησία.
Η εκτεταμένη μη εφαρμογή των μέτρων πρόληψης και προστασίας ανακαλεί στην πράξη τους ρομαντικούς επαίνους και περιορίζει τη συνολική αποτελεσματικότητα της κυβερνητικής διαχείρισης. Η συνολική αποτίμηση κατεβαίνει ένα σκαλοπάτι στην κλίμακα. Η παιδαγωγική της δεν στάθηκε επαρκής.
Είναι αλήθεια ότι αυτές τις δεκαετίες διδάχθηκε από τις κυβερνήσεις η αμεριμνησία, υπό την εκδοχή της δουλικής ανευθυνότητας. Οι κυβερνήσεις με χειρονομίες προστασίας και νεύματα συμπάθειας μήνυσαν στον λαό ότι οι ευθύνες της ύπαρξής του, της προκοπής του, της πορείας του, ακόμη και του νοήματος της ζωής των ανθρώπων, δεν είναι δική τους υπόθεση. Αυτές ανήκουν στην εξουσία. Στην εξουσία που μεριμνά και φροντίζει.
Αυτός ο λαός, ως εκλεκτός, ελέχθη, είναι απελευθερωμένος από το βάρος του στοχασμού και της ανάληψης ευθυνών. Αρκεί να τελεί και να παραμένει σε κατάσταση αμεριμνησίας απέναντι στις θεμελιώδεις επιλογές που η εξουσία ορίζει.
Αυτά που βλέπουμε γύρω μας κάθε μέρα μετά τον κορωνοϊό, τα σχόλια που ακούει κανείς, την απόκρουση κάθε πρόσκλησης συμμόρφωσης, τον χλευασμό που συνοδεύει κάθε παρατήρηση για τήρηση του νόμου, την αδιαφορία απέναντι στον άλλον, είναι το εσωτερικευμένο μάθημα αυτής της εξουσιαστικής παιδαγωγικής επιλογής. Αμεριμνησία.
Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.
