Μόσιαλος: Οι ιοί είναι απρόβλεπτοι

Η φυσική απόσταση, η χρήση μάσκας και η σωστή εφαρμογή των μέτρων υγιεινής συνεχίζουν να είναι οι λύσεις μέχρι να βρεθεί φάρμακο ή εμβόλιο για τον κορωνοϊό δηλώνει ο Ηλίας Μόσιαλος σε αποκλειστική συνέντευξη στο «Βήμα». Τι λέει για το ενδεχόμενο δεύτερου κύματος, τα τεστ αντισωμάτων και τη μικρή διασπορά του ιού στη χώρα μας

Υπάρχει βάσιμος κίνδυνος να αυξηθεί η διασπορά του ιού λόγω του τουρισμού;

Όταν ανοίγουν τα σύνορα της χώρας μας, αλλά και και κάθε χώρας, πάντα υπάρχει κίνδυνος αλλά το θέμα είναι πώς μπορεί να ποσοτικοποιηθεί αυτός ο κίνδυνος. Αν μέναμε όλοι μέσα για μήνες, σαφώς και θα λυνόταν το πρόβλημα διεθνώς. Αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει γιατί θα καταστραφούν οι οικονομίες και θα πεθάνουν πολλοί περισσότεροι άνθρωποι από άλλα νοσήματα, όχι μόνο από τη νόσο του COVID-19. Στην Ευρώπη, μόνο ένα μικρό ποσοστό μολύνθηκε, λόγω της επιτυχίας της εφαρμογής των περιοριστικών μέτρων. Για παράδειγμα στην Ολλανδία έχει βρεθεί πως υπάρχουν αντισώματα στο 2,7% του πληθυσμού, έναντι 5% στη Σουηδία και στην Ισπανία. Σε επίπεδο πόλεων, οι μελέτες της διασποράς της νόσου λένε πως 7,3 % των κατοίκων της Στοκχόλμης και το 17% των κατοίκων του Λονδίνου μπορεί να έχουν αντισώματα κατά του κορωνοϊού. Φαίνεται δηλαδή πως είναι μικρή η πιθανότητα μεγάλης έξαρσης τις επόμενες εβδομάδες.

Πείτε μας τη γνώμη σας για τα τεστ. Για παράδειγμα, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία δεν ζητούν κάτι αντίστοιχο από τους επισκέπτες. Μπορούμε να το επιβάλλουμε ως περιορισμό, όταν δεν το κάνουν οι άλλες χώρες;

Τα τεστ αντισωμάτων, που προτείνονται από κάποιους, δεν βοηθούν απαραίτητα γιατί, όπως είπα, το ποσοστό όσων κόλλησαν είναι μικρό. Δεν μπορούμε δηλαδή να αφήσουμε μόνο αυτούς τους ανθρώπους να ταξιδεύουν.

Τα μοριακά τεστ μας δίνουν μεν την εικόνα της ενεργής λοίμωξης στα αρχικά στάδια (όπου κάποιος είναι και πιο μεταδοτικός), αλλά υπάρχει πάντα ένα ποσοστό λάθους και με αυτά. Υπάρχει μια μελέτη που προσδιορίζει πως οι φορείς μπορούν να μεταδώσουν τη νόσο 2-3 μέρες πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Βάσει αυτού είναι καλύτερα τα μοριακά τεστ να γίνονται 1-2 ημέρες πριν από το ταξίδι στη χώρα προέλευσης.

Όμως είναι δύσκολο να γίνουν μαζικά στις πύλες εισόδου όπως στα αεροδρόμια. Υπάρχουν πολλά τεχνικά θέματα που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Ταυτόχρονα θα δημιουργηθούν θέματα μεγάλης αναμονής έως την ανάλυση των αποτελεσμάτων, τα οποία αδιαμφισβήτητα θα αύξαναν και τον συγχρωτισμό.

Ίσως η συμπτωματολογία να είναι πιο ασφαλής μέθοδος διάγνωσης. Θα υπάρχουν και εδώ βέβαια ψευδώς θετικοί, και σαφέστατα και υπάρχουν και οι ασυμπτωματικοί φορείς. Αλλά βάσει του ότι ο επιπολασμός της νόσου στην Ευρώπη είναι μικρός, δεν θεωρώ πως θα υπάρχει μεγάλο θέμα.

Είμαστε πλέον στα μέσα Ioυνίου. Τι ξέρουμε για τις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού, την επίδραση της θερμοκρασίας και το εάν σκοτώνει τον ιό;

Δεν γνωρίζουμε ακόμα με σιγουριά. Ξέρουμε όμως ότι σε ανοιχτούς χώρους δεν ευνοείται η μετάδοση του ιού και πως σημαντικό ρόλο παίζει ο φυσικός εξαερισμός, η φυσική απόσταση και η διάρκεια συγχρωτισμού με άτομο που νοσεί. Άρα η φυσική απόσταση, η χρήση μάσκας και η σωστή εφαρμογή των μέτρων υγιεινής συνεχίζουν να είναι οι λύσεις μέχρι να βρεθεί φάρμακο η εμβόλιο.

Να περιμένουμε νέο κύμα του κορωνοϊού στην Ελλάδα; Και, εάν ναι, πότε;

Αυτό θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο θα συνεχίσουμε να ελέγχουμε τη νόσο και στο επόμενο χρονικό διάστημα. Οι ιοί γενικά είναι απρόβλεπτοι. Ο SARS-COV-1, για παράδειγμα, εξαφανίστηκε αλλά δεν είναι ακόμη γνωστό εάν αυτό έγινε λόγω της αποτελεσματικής εφαρμογής της καραντίνας, της επίδρασης της θερμοκρασία ή και άλλων παραγόντων. Για τον νέο ιό SARS-COV-2 αντίστοιχα δεν μπορούμε να ξέρουμε εάν θα εμφανιστεί πάλι και πότε. Οι περισσότεροι επιστήμονες λένε ότι θα έχουμε δεύτερο κύμα, αλλά ακόμα δεν είναι εμπεριστατωμένο εάν αυτό θα γίνει.

Προτείνει ο ΠΟΥ κάποιο φάρμακο για την πρόληψη;

Μέχρι σήμερα, δεν συνιστάται ειδικό φάρμακο για την πρόληψη του κορωνοϊού.

Σε πολλά μέρη στον κόσμο φαίνεται να έχει εξασθενίσει η εμφάνιση κρουσμάτων. Πώς ερμηνεύεται αυτό σε σχέση με τον βαθμό επικινδυνότητας της μεταδοτικότητας του κορωνοϊού;

Δεν έχει αλλάξει απολύτως τίποτα για τον ίδιο τον ιό. Εάν αφήσουμε τον ιό να κυκλοφορεί, θα μεταδοθεί, οι άνθρωποι θα μολυνθούν και περίπου 15% των ασθενών θα νοσήσει σοβαρά. Πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί και να μην δημιουργηθεί η αίσθηση ότι ξαφνικά ο ιός είναι λιγότερο παθογόνος.

Υπάρχουν νέα στοιχεία για τη μεταδοτικότητα και τους υπερμεταδότες (τους super-spreaders);

Διάφορες μελέτες χρησιμοποιώντας διαφορετικές μεθόδους και διαφορετικές ομάδες ασθενών, δείχνουν ότι ένα μικρό ποσοστό ασθενών είναι υπεύθυνο για το μεγαλύτερο ποσοστό εξάπλωσης της νόσου. Γνωρίζουμε ότι το 20% των κρουσμάτων οφείλεται για το 80% της εξάπλωσης του ιού.

Γνωρίζουμε μεμονωμένα χαρακτηριστικά που ενδέχεται να αντιπροσωπεύουν τον βαθμό μολυσματικότητας;

Δεν έχουν ακόμα διευκρινιστεί οι παράγοντες που καθορίζουν τη μεταδοτικότητα ανά άτομο ή θα που μπορούσαν να βοηθήσουν στην πρόβλεψη του ποιος μπορεί να είναι υπερμεταδότης.
Είναι λογικό, όμως, ότι ένα πολύ μεταδοτικό άτομο είναι πιο πιθανό να εξαπλώσει τη μόλυνση σε ένα πλήθος (σε ένα πάρτυ ή σε μία μαζική συγκέντρωση) παρά σε μια μικρή ομάδα.

Μετά από τόσες μελέτες και τόσα κρούσματα, έχουμε πλέον δεδομένα για τα ποσοστά της ασυμπτωματικότητας και της θνητότητας;

Σε κάποιες περιοχές η ασυμπτωματικότητα έχει καταμετρηθεί στο 45%. Αν περάσουμε σε ηλικιακά κριτήρια, πλέον γνωρίζουμε πως η πιθανότητα να νοσήσει και να πεθάνει ένας νέος άνθρωπος είναι μικρότερη από 1/1000, ενώ δυστυχώς μπορεί να ξεπεράσει και το 1/10 στην περίπτωση ασθενών του κορωνοϊού άνω των 80 ετών.

Γιατί οι άνθρωποι μπορούν να μείνουν χωρίς συμπτώματα;

Υπάρχουν πολλές θεωρίες: η διασταυρούμενη ανοσοπροστασία σε άλλους κορωνοϊούς, μικρότερη ρινική έκφραση υποδοχέων ACE2, ομάδα αίματος διαφορετική από Α, και άλλες που ακόμα δεν επιβεβαιώνονται.

Πού βρισκόμαστε με τα εμβόλια;

Δεν έχουμε ακόμα εγκεκριμένο εμβόλιο, αλλά παραμένει εντυπωσιακό πως μέσα σε 6 μήνες από την ανακάλυψή του ιού, υπάρχουν περισσότερα από 125 εμβόλια σε προκλινικό στάδιο, ακολουθούν 7 εμβόλια σε Φάση Ι, 7 σε Φάση ΙΙ, και 1 σε Φάση III. Στις προκλινικές δοκιμές οι επιστήμονες δοκιμάζουν το εμβόλιο σε ζωικά μοντέλα ερευνώντας τη δυνατότητα ανοσοαπόκρισης.

Στη Φάση Ι το εμβόλιο δίνεται σε μικρό αριθμό ανθρώπων για να ελεγχθεί η ασφάλεια και η δοσολογία, καθώς και για να επιβεβαιωθεί ότι διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Στη Φάση II, στις διευρυμένες δοκιμές, το εμβόλιο δίνεται σε εκατοντάδες άτομα που χωρίζονται σε ομάδες, όπως παιδιά και ηλικιωμένοι, για να δουν αν το εμβόλιο δρα διαφορετικά, ανά ομάδα. Αυτές οι κλινικές δοκιμές, αξιολογούν περαιτέρω την ασφάλεια και την ικανότητα του εμβολίου να διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Στη Φάση III το εμβόλιο δίνεται σε χιλιάδες άτομα, όπου γίνεται και η μελέτη αναφορικά με το πόσοι μολύνθηκαν, σε σύγκριση με εθελοντές που έλαβαν εικονικό εμβόλιο. Αυτή η φάση δοκιμών θα προσδιορίσει εάν το εμβόλιο μας προστατεύει από τον κορωνοϊό.

Πώς σχετίζονται τα υπάρχοντα εμβόλια για άλλους ιούς με την ανοσοπροστασία κατά της νόσου COVID-19;

Γνωρίζουμε πως η ανοσοποίηση τόσο με εξασθενημένο ιό όσο και με απενεργοποιημένο ιό προκαλεί προσαρμοστική και γενικά μακροπρόθεσμη και ειδική ανοσία. Ωστόσο, υπάρχει ένα αυξανόμενο σύνολο στοιχείων που υποδηλώνει ότι κάποια εμβόλια μπορούν επίσης να προκαλέσουν ευρύτερη προστασία, έναντι μη σχετιζόμενων παθογόνων, πιθανώς διεγείροντας μηχανισμούς φυσικής ανοσίας. Οι μηχανισμοί όμως δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί.

Τι λέτε για τον επανεμβολιασμό με το BCG;

Η χρησιμότητα του επανεμβολιασμού για τη φυματίωση εξετάζεται επίσης, αλλά 2 (όχι κλινικές) μελέτες στο Ισραήλ και τη Γερμανία έχουν δείξει πως μάλλον δεν δρα προστατευτικά έναντι του κορωνοϊού. Από την άλλη υπάρχει και μια παλιότερη μελέτη στη Δανία που είχε δείξει πως το BCG που χορηγήθηκε σε παιδιά ηλικίας 5 έως 6 ετών συσχετίστηκε με μείωση κατά 42% του κινδύνου θανάτου από φυσικά αίτια έως την ηλικία των 45 ετών. Αυτή τη στιγμή διεξάγονται μελέτες στην Ολλανδία και στην Αυστραλία που θα εξάγουν ασφαλή συμπεράσματα για την ενίσχυση της άμυνας μετά από επανεμβολιασμό με το εμβόλιο κατά της φυματίωσης.

Πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε για το επόμενο κύμα;

Σε πρώτη φάση να κάνουμε το εμβόλιο για τη γρίπη να μην έχουμε διπλή επίπτωση το φθινόπωρο.

Κατά τη γνώμη σας υπάρχει κάποιος άλλος λόγος που στη χώρα μας είχαμε τόση μικρή διασπορά ή πήγαμε τόσο καλά μόνο εξαιτίας των μέτρων;

Βρίσκω πολύ ενδιαφέρουσα τη θεωρία της διασταυρούμενης ανοσοπροστασίας. Η προϋπάρχουσα διασταυρούμενη ανοσοπροστασία από προηγούμενη έκθεση σε άλλους κορωνοϊούς ίσως να έχει παίξει ρόλο στην προστασία του πληθυσμού στην Ελλάδα, και ίσως και σε άλλες χώρες. Βέβαια αυτό θα χρειαστεί στοχευμένες μελλοντικές μελέτες, αλλά δεν θα ξαφνιαζόμουν εάν ισχύει.